گروه ویژه فارس: اِن‌جی‌اُ یا سازمان مردم‌نهاد (Non governmental Organization و به‌اختصار: NGO) در یک تعریف کلی، نهادی خارج از ساختارهای رسمی و دولتی است که برای اهداف عمومی که منفعت همگانی را تأمین و تضمین نماید، ایجاد شده است.
این سازمان‌ها در حیطه‌های مختلفی از جمله آموزش، سلامت، محرومیت زدایی و ... مشغول هستند. به صورت کلی اِنجیاُها با کاهش هزینه‌های دولت، افزایش خدمات به مردم و تقویت حضور و مشارکت اجتماعی افراد، خدمات بسیاری را به دولت‌ها و کشورها ارائه می‌دهند[1]. اما آیا همه اِن‌جی‌اُ ها، مردم نهادند و به کشور و دولت کمک می‌کنند یا خیر؟ در این گزارش به دنبال بررسی اِنجیاُهایی هستیم که با هدف براندازی ایجاد شده‌اند.
چگونه یک اِن‌جی‌اُ، برانداز می‌شود؟
در دنیای واقعی، اِنجیاُها همیشه مردم نهاد نیستند. گاهی بودجه برخی از ا اِنجیاُها توسط، سازمان‌های امنیتی و سفارتخانه‌های بیگانه پرداخت می‌شود تا اهداف غیرعمومی دنبال شود. در واقع زمانی که (1) اهداف عمومی دنبال نشود و اهداف یک کشور خاص مورد نظر باشد، (2) اِن‌جی‌اُ وابسته به یک کشور یا سازمان امنیتی آن کشور باشد، (3) موجب وخامت شرایط عمومی مردم در ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی گردد و (4) نهایتاً به دنبال براندازی نظام سیاسی حاکم باشد، یک اِن‌جی‌اُ برانداز خواهیم داشت.
چرا از اِنجیاُها برای براندازی استفاده می‌شود؟
اِنجیاُها دارای مشروعیت قابل توجه و پایداری هستند، چراکه به هیچ دولتی وابسته نیستند و ماهیتاً می‌بایست اهداف و منافع عمومی را دنبال نماید. همچنین ساختار غیررسمی و مشارکت اعضا به صورت داوطلبانه، برای بسیاری از افراد جذاب است. به صورت کلی اِنجیاُها برای براندازی مناسب هستند، چراکه:
1. براندازیِ سخت هزینه‌های زیاد و ریسک بالایی دارد، لذا استفاده از ساختارهای غیررسمی مانند اِنجیاُها، حرکتِ نرمی است که می‌تواند در ضمن کاهش هزینه‌ها، موفقیت بالایی را نیز به دنبال داشته باشد؛
2. اِنجیاُها گستردگی قابل توجهی دارند. یک اِن‌جی‌اُ به دلیل خدمات عمومی که باید ارائه دهد، می‌تواند به صورت آزادانه در عرصه‌های مختلف و در شهرهای گوناگون فعالیت داشته باشد؛
3. به دلیل تلاش‌های داوطلبانه و غیر دولتی اِنجیاُها، آنان از احترام قابل توجهی در نزد افکار عمومی برخوردارند و به این مناسبت مشروعیت بالایی را دارند؛
4. برخورد با اِنجیاُها از سوی حکومت حتی در صورت اقدامات امنیتی، هزینه زا خواهد بود، از این رو مماشات با آنان حداکثری است؛
5. شبکه شدن اِنجیاُها با یکدیگر و اقدامات پردامنه، در روابط این سازمان‌ها با یکدیگر امری عادی تلقی می‌شود که همین امر موجب افزایش تأثیرگذاری این مجموعه‌ها به نفع بیگانگان می‌گردد.
از این بخش به بعد، مفهوم اِن‌جی‌اُ‌های سیاه، برای آن دسته از اِنجیاُها که قصد براندازی دارند، انتخاب می‌شود و مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
سابقه اِن‌جی‌اُ‌های سیاه در جهان
اِن‌جی‌اُ‌های سیاه به یک محدوده جغرافیایی ختم نمی‌شوند و در سراسر دنیا می‌توان شاهد اقدامات ضد امنیتی برخی اِنجیاُها بود. در ادامه برخی از این اقدامات را بیان خواهیم نمود.
انقلاب رنگی در قرقیزستان و تبلیغات منفی علیه حکومت
از اوایل دهه ۱۹۹۰ اِنجیاُها در قرقیزستان شاهد رشد بوده است. به گونه‌ای که تخمین تعداد این سازمان‌ها از منبعی به منبع دیگر متفاوت است. به گفته برخی منابع، بیش از ۸۰۰ اِن‌جی‌اُ در بین سال‌های ۱۹۹۱-۱۹۹۶ پدید آمده بود و تا پایان سال ۲۰۰۰ نزدیک به ۳۰۰۰ و در سال ۲۰۰۲ بیش از ۴۰۰۰ اِن‌جی‌اُ در وزارت دادگستری ثبت نام کرده‌اند[2]. هدف اکثر این اِنجیاُها در انقلاب رنگی قرقیزستان تبلیغات منفی در رسانهٔ ملی بود[3]. در واقع این اِنجیاُها قرار بود جنبش‌های متکثر و ضدامنیتی را ایجاد کند که به صورت روزانه کشور را با آنها درگیر و به بالاخره با افزایش این جنبش‌ها نهادهای امنیتی را بی‌اثر نمایند.
تسلط آمریکا بر اِنجیاُها به گونه‌ای بود که بیش از ۱۷۰، سازمان به همکاری با آمریکا متهم بود و در گسترش و ترویج مردم سالاری با حمایت آمریکا مشغول به کار بودند. فیونا آدامسون در پژوهش خود نشان داد که به صورت تقریبی همه اِن‌جی‌اُ‌های مستقر در قرقیزستان بودجه خود را از بازیگران بین‌المللی دریافت می‌کردند. از جمله این سازمان‌ها می‌توان به شبکه تقویت جامع محلی قرقیزستان (Community Empowerment Network of Kyrgyzstan) و انجمن اجتماعی مبارزه با فساد (Community Forum on Fighting Corruption) اشاره کرد[4].
عمده تأمین مالی انقلاب رنگی در جمهوری قرقیزستان از راه بنیاد سورس، سازمان امنیت و همکاری در اروپا و آمریکا با هدف استفاده از اِنجیاُهایی مانند خانه آزادی، مؤسسه ملی دموکراسی، مؤسسه بین‌المللی جمهوری خواه و نیز مأموریت‌های دیپلماتیک که از راه آمریکا در بیشکک طراحی می‌شد صورت گرفت[5]. مرکز بین‌المللی منازعه خیر خشونت‌آمیز و مؤسسه آلبرت انیشتین از دیگر مؤسساتی بود که وظیفه سازماندهی اِنجیاُها را بر عهده داشتند.
اِنجیاُها در قرقیزستان به دنبال آن بودند تا با بحرانی نشانی دادن وضعیت از طریق تبلیغات منفی، سازماندهی افراد را به سمت جنبش‌های خشونت‌آمیز علیه دولت مستقر را برنامه‌ریزی و اجرا نمایند.
اِن‌جی‌اُ‌های سیاه و سازماندهی شورش‌های عراق
وزارت کشور عراق اعلام کرده نزدیک به ۱۲ هزار سازمان مردم نهاد در این کشور ثبت‌نام کرده‌اند. ۱۸۶۰ سازمان از کمک‌های مالی آمریکا بهره‌مند شده‌اند یعنی از دولت آمریکا پول می‌گیرند. جالب است ۵۲۰۰ نفر از اِنجیاُها به مدت یک الی دو ماه با هزینهٔ آمریکا به این کشور سفر کرده‌اند و تحت آموزش‌های مؤسسات مستقر در این کشور قرار گرفته‌اند[6].
در اکتبر 2019 هم‌زمان با آغاز درگیری‌ها در عراق، بخشی از مقامات عراقی به دعوت کشورهای اروپایی و آمریکا به این کشور سفر کرده بودند تا در این کشور خلأ فرماندهی و مدیریت میدان وجود داشته باشد و در غیاب این افراد، جنبش‌های شکل گرفته بتواند به آسانی به اهداف خود برسد. هم‌زمان ِان‌جی‌اُ‌های عراقی فراخوان خود را برای حضور اقشار مختلف مردم سر می‌دهد و در ضمن این فراخوان تلاش می‌کنند:
1. مکان‌هایی برای گردهمایی تدارک دیده شود و استیج‌هایی برای سخنرانی معترضان در نظر گرفته شود؛
2. پشتیبانی مالی و تدارکات افراد حاضر در اعتراضات حتی تهیه آب‌معدنی نیز به این اِنجیاُها سپرده شده بود، تا افراد به صورت حداکثری حضور داشته باشند و اعتراضات گستردگی قابل توجهی بیابد؛
3. اِنجیاُها به کمک شبکه‌های الشرقیه، الحره، البغدادیه و دجله سعی در پوشش گسترده و لحظه به لحظه اعتراضات برای هدایت آشوب‌ها و گسترش آن را داشتند[7]؛
4. آموزش‌های لازم برای مقابله با نیروهای ضد شورش و ارتش عراق نیز توسط همین مؤسسات و بر بستر گروه‌های مجازی شکل گرفته توسط آنان انجام می‌پذیرفت[8].
سازماندهی اعتراضات در لبنان و بهره‌گیری از جذابیت‌های جنسی
دولت آمریکا حدود 12 سال پیش یک سازمان تحت عنوان بنیاد تربیت رهبران جوان آینده (پروژه Y G L یانگ گلوبال لیدر) که زیر مجموعه بنیاد راکفلر است را ایجاد کرده است که هدفش شناسایی و تربیت جوانانی در کشورهای مختلف با هدف رهبری حرکت‌های اجتماعی و سیاسی در چارچوب منافع و اهداف امریکا است. تیمور جنبلاط پسر ولید جنبلاد از رهبران دروزی های لبنان یکی از این افرادی است که تحت آموزش‌های رهبران جوان آینده قرار گرفته است و نقش پررنگی را در اعتراضات لبنان داشته است[9].
سید حسن نصرالله دبیر کل حزب الله لبنان، اخیراً در یکی از سخنرانی‌های خود اشاره کرده است که اعتراضات مختلف در لبنان با حمایت برخی سفارتخانه‌های خارجی انجام می‌پذیرید که مسئولین تأمین مالی اِنجیاُها را بر عهده می‌گیرد، ایشان همچنین اشاره داشت که سفارتخانه سعودی یکی از سفارتخانه‌هایی است که در انتخابات و اعتراضات مختلف از جمله انتخابات سال 2009، پول‌های هنگفتی هزینه کرده است[10].
دبکه (رقص) و شادمانی دختر و پسرهای معترض لبنانی در هیاهوی اعتراضات
در لبنان، شبکه‌های M TV الجدید و L B C نقش هدایت زنده و مستقیم اعتراضات را بر عهده داشتند و در کنار اِنجیاُها به هدایت اعتراضات مشغول بودند. در واقع در اعتراضات شکل گرفته در لبنان، اِنجیاُها مسئولیت شبکه کردند افراد را برعهده داشتند. این سازمان‌ها در قالب گروه‌های دوستی سعی در جذب جوانان و تحریک آنها داشتند. از آنجایی که این افراد در بستر این اِنجیاُها و گروه‌های دوستی، علقه‌هایی نیز به یکدیگر پیدا کرده بودند، مقابله با آنها دشوارتر می‌شد و از طرفی احتمال حضور هیجانی افراد افزایش می‌یافت چراکه فرصت خوبی برای گسترش رابطه‌ها بود. همچنین آنان تلاش داشتند تا با همراه کردن دختران و پسران جوان، از جذابیت‌های جنسی نیز برای ترغیب افراد بهره ببرند. افراد دعوت شده به این اعتراضات عمدتاً جوانان 15 تا 25 سال بودند[11].
یکی از کار ویژه‌های اساسی که اِن‌جی‌اُ‌های سیاه در لبنان دنبال می‌کردند، تخریب چهره حزب الله و نسبت دادن همه مشکلات اقتصادی و سیاسی این کشور به جریان سیاسی حزب الله بود[12].
جاسوسی پزشکی آمریکا از سراسر دنیا
آمریکا توسط اِن‌جی‌اُ‌های بین‌المللی تلاش می‌کند اطلاعات مختلفی در خصوص توان میکروبی و بیولوژیک کشورها به دست آورد. حتی گفته می‌شود که آمریکا از طریق اِن‌جی‌اُ‌های پزشکی در تلاش است تا اهداف خود را رهگیری و شناسایی نماید. در بخشی از اسنادی که توسط اسنودن منتشر شد، بیان شد که آمریکا از این سازمان‌ها در پاکستان استفاده می‌نمود تا بن لادن را شناسایی نماید[13].
آغاز به کار اِن‌جی‌اُ‌های سیاه در ایران و نقش محمد جواد ظریف
سابقه اِن‌جی‌اُ‌های سیاه در ایران به دوران اصلاحات باز می‌گردد. «آنتونی ریکتر» معاون بخش خاورمیانه سازمان جامعه باز (بنیاد سورس) با محمد جواد ظریف نماینده دائم ایران در سازمان ملل و دکتر سجادپور، رایزن پژوهشی جمهوری اسلامی ایران در نیویورک، آشنا می‌شود و در اینجا بود که «ریکتر» از این عامل خواست مشاوره فنی آقای ظریف را تقبل کند.
در آن دیدار قرار شد پروژه‌های مشترکی برای همکاری تعریف شود مانند همکاری کتابخانه‌های ایران و اروپا، یک پروژه بهداشتی و کمک به چند اِن‌جی‌اُ و این عامل ایرانی مقرر شد به عنوان مشاور فنی پروژه‌ها در داخل ایران ایفای نقش نماید. ظریف این عامل ایرانی را به دکتر مصطفی زهرائی معرفی کرد که در آن زمان مدیر کل مرکز مطالعات وزارت خارجه بود[14].
خاتمی و ظریف در اجلاس سازمان ملل متحد
حمایت دولت اصلاحات از اِن‌جی‌اُ‌های برانداز و فتنه 1388
ابراهیم شفیعی سروستانی مدیر وقت پژوهش معاونت اندیشه اسلامی مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست‌جمهوری در سال 1388 عنوان می‌کند که دولت اصلاحات (سید محمد خاتمی)، مبلغی معادل سی میلیارد ریال را در اختیار اِن‌جی‌اُ‌های سیاه قرار می‌دهد تا از این طریق اهداف شوم خود را دنبال نمایند. در آن زمان این اِنجیاُها به براندازی نرم مشغول بودند[15].
هم‌زمان در دولت اصلاحات بود که ظریف قول مساعدت به ریکتر از مسئولین سوروس می‌دهد. «جیمز کوربیت» یک روزنامه‌نگار آزاد آمریکایی آشنا به امور ایران، راجع به اغتشاشات بعد از انتخابات ریاست جمهوری به طرحی به نام براندازی «0/2» اشاره می‌کند که با کمک سیا، سوروس، موساد و توییتر شکل گرفت[16][17].
این وضعیت در حال بود که مدیر کل وقت ضد جاسوسی وزارت اطلاعات در سال 1387 عنوان می‌کند که آمریکا در صدد است تا با استفاده از اِنجیاُها در ایران نافرمانی مدنی را دامن بزند. او اشاره می‌کند که آمریکایی‌ها برای تحقق خواسته‌هایشان بودجه 75 میلیون دلاری نیز در حمایت این سازمان‌ها تصویب می‌کنند[18].
براندازی به اسم حمایت از محیط از محیط زیست و ترویج همجنس‌گرایی
مؤسسه میراث پارسیان یکی از اِنجیاُهایی است که توسط سازمان‌های امنیتی بیگانه، وظیفه پایش زیستی – محیطی از ایران را برعهده داشته است. این مؤسسه وظیفه داشته است تا با بررسی تغییرات جغرافیایی، شهرک‌های موشکی کشور را شناسایی کند و با تطبیق عکس‌های هوایی و زمینی، مکان‌های محتمل را شناسایی و افشا نماید. البته این تنها اقدامات ضد امنیتی نیست که این مؤسسه انجام داده است. جالب آن است که این مؤسسه و دیگر مؤسسات مشابه زمانی اقدامات خود را گسترش داده بودند که بدنه وابسته به دولت اصلاحات از جمله خانم معصومه ابتکار مسئولیت ریاست سازمان محیط زیست را برعهده گرفته بودند[19].
مراسم تقدیر خانم ابتکار از کاووس سید امامی جاسوس محیط زیستی
نجمه واحدی و هدی عمید از دیگر افرادی هستند که تلاش داشتند تا با راه‌اندازی اِنجیاُهایی اقداماتی نظیر برگزاری دوره‌های عقاید ضداسلامی، کمپین اعتراض به قوانین اسلامی و پروژه حمایت از همجنس‌گرایان را دامن بزنند[20]. این دو همچنین در پروژه‌ای تحت حمایت مؤسسه آمریکایی ایرکس که در زمینه جنگ نرم و براندازی جمهوری اسلامی ایران فعالیت می‌کند در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ همکاری داشته‌اند[21].
نجمه واحدی و هدی عمید در یکی از کلاس‌های ارائه خود به جوانان
اگرچه بخش‌های مختلف امنیتی در کشور هوشیارانه مراقبت تصمیمات و اقدامات دشمنان هستند. اما دلایلی که در ابتدای این نگاشت عنوان شد، مادام، انتخاب اِنجیاُها را به عنوان ابزاری برای اقدامات ضد امنیتی یادآور می‌شود و هنوز نیز آن دلایل وجود دارد به گونه‌ای که در بازه‌های مختلف مسئولین به چنین تهدیداتی اشاره می‌کنند[22].
انتهای پیام/ ت 55
[1]. https://rasekhoon.net/article/show/910648
[2]. Kuchukeeva, Altinay and John O‟Loughlinl (2003), “Civic Engagement and Democratic Consolidation in Kyrgyzstan”, The University of Colorado, Washington DC, Vol. 78, No. 23, p. 568.
[3]. Goldstein, Jeff (2008), “The Human Rights Situation in Central Asia”, Testimony Prepared for the Asia, Pacific and Global Environment Subcommittee of the House Foreign Affairs Committee, Vol. 14, No. 2, p.3.
[4]. Rushdie, Salman (2006), “Democratisation, NGOs and “Color Revolution”, Published on Open Democracy, Vol. 2, No. 2, p.9.
[5]. Herd, Graeme P. (2005), “Colorful Revolutions and The CIS”, Problems of Post-Communism, Vol. 14, No. 3, p.4.
[6]. https://farhangeeslami.com/1399/03/11/
[7]. mshrgh.ir/1007488
[8]. https://farhang.kheir.ir/support-organizations
[9]. https://www.mashreghnews.ir/news/1007488
[10]. https://tn.ai/2697553
[11]. https://newsin.ir/fa/content/15320686
[12]. http://fna.ir/75ms6
[13]. mshrgh.ir/616850
[14]. http://mramani1.blogfa.com/post/5
[15]. https://b2n.ir/n58273
[16]. https://fa.alalam.ir/news/3045451
[17]. mshrgh.ir/503334
[18]. hamshahrionline.ir/xDzt
[19]. http://fna.ir/a3y3f6
[20]. https://tn.ai/2411161
[21]. https://www.yjc.news/00Vshj
[22]. https://irna.ir/xjvLFk
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
