انقلاب اسلامی به عنوان مهم ترین مقطع تاریخی کشور ما از دل جریانی شکل گرفت که با تاسی به اندیشه های بلند اسلامی و تحت رهبری امام خمینی(ره) میان عموم مردم منتشر شده بود. هرچند در این عرصه اقشار گوناگون جامعه ما نقش ایفا کردند، اما قاطبه جریان انقلابی از جوانانی تشکیل شده بود که با آگاهی و شناخت نسبت به اندیشه های انقلاب اسلامی، دست رد به سینه دو تفکر حاکم شرق و غرب زدند و الگویی جدید از حاکمیت را در پرتو اسلام ناب در ایران زمین به منصه ظهور رساندند.
اما سوال اینجاست که آیا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در شرایطی که دشمن هجمه گسترده فرهنگی با هدف القای بدبینی نسبت به توانایی الگوی نظام اسلامی برای مدیریت کشور را آغاز کرده بود نیز به باز آفرینی این اندیشه ها برای نسل های جدید توجه شد؟ آیا جوانان امروز ما هم به مانند جوانان نسل اول انقلاب اسلامی و رزمندگان سال های دفاع مقدس با اندیشه های انقلاب اسلامی آشنایی دارند؟
این موضوعی بود که در گفت و گویی با دکتر موسی حقانی پژوهشگر برجسته تاریخ و استاد دانشگاه به بحث گذاشتیم.
دکتر حقانی در این گفت و گو ضمن تاکید صریح بر این نکته که برای بازتعریف اندیشه های انقلاب اسلامی کار ویژه ای انجام نشده است، انگشت اتهام خود را به سوی بدنه جریان فرهنگی و هنری کشور به ویژه در حوزه ادبیات و سینما و تلویزیون نشانه می رود.
یکی از اقداماتی که به نظر می رسد، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی اجرای آن بسیار ضرورت داشت، بازتعریف اندیشه های انقلاب اسلامی برای جوانانی بود که در سال ها و در محیط های اجتماعی مختلف پا به عرصه های اجتماعی می گذاشتند. به نظر شما در سی و چند سالی که از پیروزی انقلاب اسلامی گذشته ما چه میزان در این زمینه موفق بوده ایم؟
واقعیت این است که ما در بازتعریف مفاهیم انقلابی کار ویژه ای انجام نداده ایم. بخشی از این بازتعریف در دفاع مقدس و ارزش های متجلی شده در این دوره صورت گرفت و آن ها که مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر این فضا قرار گرفتند، توانستند آن رشادت ها و ایثارها و مفاهیم نظری که منجر به آن ها شد را در قالب جنگ تجربه و احیا کنند. اما ما باید به صورت همزمان در حوزه های مختلف این اقدام را صورت می دادیم؛ به ویژه در عرصه ادبیات و هنر که مقام معظم رهبری هم نسبت به آن بسیار تاکید دارند و گلایه مند هم هستند. ایشان در مقطعی از دفاع مقدس به یکی از افرادی که قبل از انقلاب و بعد از انقلاب در حوزه شعر فعالیت داشت، پیامی می دهند که چرا راجع به انقلاب و جنگ چیزی نمی گویند. مضمون کلام ایشان این بود که با حکومت و دولت شاید نمی خواهید همراهی کنید، ولی جنگ چه؟ بخشی از کشورتان اشغال شده است. در دزفول این طور کشتار می کنند و …. شما نباید از ملت خودتان دفاع کنید؟ طرف پاسخ داده بود: ما با حکومت ها نیستیم، بر حکومت هاییم. رهبری هم پاسخ داده بودند که نه! شما بر حکومت ها هم نیستید. ما همراهی شما را با حکومت پهلوی دیده بودیم. اما به انقلاب اسلامی و جنگ و ارزش ها که می رسید، می گویید: ما با حکومت ها نیستیم.
وقتی بدنه ادبی شما -یعنی آن ها که از قدیم مانده اند- بعضی هایشان حتی یک بیت هم برای جنگ و انقلاب اسلامی و آن رشادت ها نسروده اند، انتظار اینکه بازآفرینی ارزش های انقلاب محقق شود، کمی غیر ممکن به نظر می رسد. چراکه باز آفرینی در وهله اول از همین حوزه ها صورت می گیرد.
دقیقا سوال بعدی من همین بود که چه نهادهایی باید نقش واسطه مفهومی را در بازتعریف ارزش های انقلابی برای جوانان ایفا کنند که شما در صحبت هایتان از اهالی هنر و ادبیات به نوعی به عنوان سردمداران این جریان یاد کردید. حوزه و دانشگاه و نهادهای دیگر در این زمینه چه وظیفه ای بر عهده دارند؟
حوزه، دانشگاه و سایر مراکز فرهنگی هم نقش دارند. به همین جهت بود که وقتی مشاهده شد جریان رایج در کشور همراهی لازم را ندارد، با دور اندیشی مقام معظم رهبری، انتظاراتی از حوزه علمیه مطرح شد. البته حوزه امروز باید در این باره پاسخگو باشد. حوزه دیگر نمی تواند در چارچوب سنتی طرح مباحق فقهی، آن هم فقط فقه فردی عمل کند. الآن از حوزه انتظار هست که وقتی از فلان سریال انتقاداتی مطرح می شود، خود حوزه پا به عرصه بگذارد و اقداماتی را در این زمینه انجام دهد تا وقتی کارگردان ما می خواهد یک اثر دینی یا غیر دینی تولید کند، از مفاهیم غربی بهره نگیرد.
شما در برخی از سریال ها که در کشور تولید می شود، می بینید که موضوع دینی است، ولی مفاهیم غیر دینی و یا مغایر دین است. اینجا اگر حوزه نتواند کار کند و از فضای فقه فردی خارج نشود و به فضای فقه سیاسی و اجتماعی ورود پیدا نکند، نمی تواند پاسخگوی نیاز ها باشد.
نقش نهاد هایی همچون حوزه هنری را در این زمینه چگونه ارزیابی می کنید؟
تاسیس حوزه هنری یکی از تدابیر ارزشمند امام و رهبری بود که با هدف رفع این مشکلات انجام شد. اما حوزه هنری یک چشمه جوشان نیست. این مجموعه باید از نظر فکری و معنوی به یک سر منشأ وصل باشد که بتواند به عبارت شما آن مفاهیم را در قالب آثاری بازتعریف کند. البته این درست است که امروز اگر ما آثاری را می بینیم که با موضوعات دین، انقلاب سلامی و دفاع مقدس تولید شده، همگی به نوعی با حوزه هنری و یا موسساتی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی برای دفاع از ارزش های انقلاب و بازآفرینی آن ایجاد شد، مرتبط است، اما متاسفانه بدنه رسمی فرهنگی کشور ما، دانشگاه ها و آموزش پرورش در این زمینه کار نمی کنند و یک سری موسسات در این حوزه فعال هستند. در صورتی که باید حرکتمان در مسیری باشد که از تمام ظرفیت های موجود برای این امر استفاده کنیم و حوزه هم یکی از این ظرفیت هاست.
محسن هوشمند
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
