به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، بزرگترین پروژه تاریخ شفاهی ایران در عصر علوی دوم دقایقی پیش با حضور سیدرضا صالحی امیری رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، حسام‌الدین آشنا مشاور فرهنگی رئیس جمهور، حسین دهپاشی مسئول پروژه، حجت‌الاسلام حسنی قائم‌مقام بنیاد شهید و امور ایثارگران و جمعی از اهالی فرهنگ، ادب و رسانه در سالن یوسف شریعت‌زاده کتابخوانی ملی ایران رونمایی شد.
در ابتدای این مراسم سیدرضا صالحی امیری رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران بیان داشت: معمولاً برای تاریخ‌نگاری از سه شیوه اسنادی، تحلیلی و تاریخ شفاهی استفاده می‌کنند.
وی اضافه کرد: در روش اسنادی معمولاً به دلیل عدم دسترسی به افراد که در صحنه حضور داشتند عمدتاً به مسئولان اداری برای قضاوت مراجعه می‌شود و روش‌های تحلیلی نیز قضاوتی که در ذهن مورخ شکل می‌گیرد مبنای تحقیق قرار می‌گیرد.
صالحی امیری ادامه داد: در تاریخ شفاهی هم توصیف پدیده‌ها از زبان کسانی است که خودشان در آنجا نقش داشتند که هر کدام از این سه روش دارای محاسن و معایبی نیز هستند.
وی افزود: روش اسنادی این است که مجموعه تحولات را نمی‌شود در قالب چند سند دید و در وجه تاریخ تحلیلی عیب آن این است که تحلیل‌گر با تفکرات از پیش‌تعیین شده به قضاوت می‌پردازد که ما در این بخش با نوعی تاریخ‌سازی مواجه هستیم، همچنین در وجه سوم که تاریخ شفاهی است، فرد تلاش می‌کند تا وجوه مثبت را ببیند.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: آن چیزی که ما الان به آن نیاز داریم، تبیین، تدوین و تعریف تاریخ است آن هم نیاز به عصر حاضر و آینده چرا که نسل جوان ما کمتر به تاریخ پهلوی اشراف دارند و از این منظر ما شاهد جعل تاریخ توسط عناصر ورشکسته و زخم خورده در رسانه‌های خارجی هستیم. به گونه‌ای که ما در دنیای امروز نمی‌توانیم به کسی بگوییم که شما این مطالب را بخوانید یا نخوانید چرا که امکان رفتار عامرانه برای پالایش اطلاعات وجود ندارد.
* برخی‌ها تلاش می‌کنند تاریخ پهلوی را تطهیر کنند
وی اضافه کرد: ما شاهد بدعت تاریخی توسط این شبکه‌ها هستیم به گونه‌ای که آنها تلاش می‌کنند تاریخ پهلوی را تطهیر کنند در صورتی که تاریخ پهلوی پر از فساد و تجاوز بوده که نمی‌توان آن را انکار کرد، همچنین در دوره پهلوی دوم می‌گویند که بخش فرهنگی آن خوب بوده است اما تصویری که از خود به جای می‌گذارد کاملاً متضاد است و ما نمی‌توانیم درباره پهلوی به خصوص پهلوی دوم به اسناد مراجعه کنیم چرا که تا قبل از سال 47 سند جدی از دوره پهلوی وجود ندارد.
صالحی امیری ادامه داد: در روش تحلیل پهلوی دوم هم شاهد چند رویه هستیم که اولین آنها مدرن‌سازی فرهنگی بود و دیگری احیای فرهنگ باستانی و نفی فرهنگ دینی که با هدف تقدیس سلطنت انجام می‌شد یعنی تقدیر از کوروش برای این بود که به جامعه القا کنند که زیر سایه سلطنت امنیت دارد. سومین روش هم استحاله فرهنگی از ارزش‌های دینی بود و بعد از آن هم استحاله فرهنگ بومی از فرهنگ جامعه بود که نماد آن جشن 2000 ساله پهلوی به شمار می‌رفت.
وی افزود: کاری که در پروژه تاریخ شفاهی ایران صورت گرفت با مشارکت صدا و سیما انجام شد یعنی پهلوی از زبان چهره‌های پهلوی برای علاقه‌مندان به تصویر کشیده شد آن هم بدون دخل و تصرف در سخنان آنها اما در پاورقی و حاشیه کتابها به مواردی اشاره کرده‌ایم.
* صد هزار برگ سند پشتیبان تاریخ شفاهی ایران
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به این مطلب که یکصد هزار برگ سند پشتیبان تاریخ شفاهی ایران در عصر پهلوی دوم بوده است، گفت: معتقدم باید نشست‌های نقد برای این مهم برپا شود و از مورخان و صاحبنظران درباره این تاریخ شفاهی به نقد نشسته که کتابخانه ملی نیز طی روزهای آینده این کار را انجام خواهد داد.
وی بیان کرد: ارتقای تاریخ شفاهی در ایران یکی از مواردی است که در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مورد توجه قرار گرفته و یک ضرورت تلقی می‌شود به همین منظور ما به دنبال ایجاد پژوهشکده تاریخ در پژوهشگاه کتابخانه ملی هستیم به گونه‌ای دیگر نیز ما به دنبال تربیت نیروی انسانی در حوزه تاریخ شفاهی هستیم چرا که تاریخ شفاهی درک روشن یک پدیده در زمان خودش است و مجموعه افت و خیزهایی بوده که از یک برش تاریخی اتفاق می‌افتد.
* ایجاد نظام آموزشی برای تربیت نیروی انسانی در حوزه تاریخ شفاهی
صالحی امیری ادامه داد: ایجاد نظام آموزشی و تربیت نیروی انسانی برای تاریخ شفاهی یکی از مواردی است که در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مورد توجه بوده و آن را پیگیری می‌کنیم.
وی در پایان از حسین دهپاشی مدیر مسئول پروژه تاریخ شفاهی ایران در عصر پهلوی دوم تشکر کرد و گفت: به زودی کتابخانه ملی ایران به برپایی جلسات نقد درباره این پروژه خواهد پرداخت.
* آشنا: نیازمند به مدیریت انتقادی دانش هستیم
در ادامه این مراسم حسام‌الدین آشنا مشاور فرهنگی رئیس جمهور بیان داشت: تاریخ علم است و علم نیز سودمند و تاریخ‌نگاران بزرگترین خادمان بشریت هستند چرا که به ما اجازه می‌دهند که با گذشتگانمان زندگی کنیم بدون اینکه همراهشان بوده باشیم اما در نهایت مشکل ما تاریخ‌خوانان هستند چرا که علاقه‌ای به تاریخ ندارند و همیشه مجبور هستیم از صفر شروع کنیم.
وی اضافه کرد: در انواع تاریخ‌پژوهشی نوعی تاریخ‌پژوهی است که به آن مورد، موردپژوهی تاریخی می‌گوییم در موردپژوهی‌های تاریخی ما گاه موضوع‌محور و گاه فردمحور عمل می‌کنیم در تاریخ‌نگاری نیز به سبک محورپژوهی گاه خود فرد زندگینامه خود را می‌نگارد و یا دیگران برای او زندگینامه می‌نویسند و این دو روش هر دو تجربه شده است اما هر کدام از آنها دارای نکات و روش‌ها و ضعف‌های جدی هستند به همین منظور برای عبور از این ضعف‌ها، تاریخ شفاهی اختراع شد.
آشنا ادامه داد: در مدل بازجویی و بازپرسی مصاحبه‌شونده مجبور است به سؤالات پاسخ دهد اما در تاریخ شفاهی مصاحبه شونده اگر دوست نداشت پاسخ سؤالات را نمی‌دهد که خوشبختانه در پروژه تاریخ شفاهی ایران در عصر پهلوی دوم پنهان‌کاری وجود ندارد یعنی کسانی که مصاحبه شونده بودند می‌دانستند که مصاحبه کننده‌ها از ایران بوده و کاملاً با موضوع آشنا و روشن هستند اما مصاحبه شونده را به اغنا رساندند که حفظ امانت صورت می‌گیرد.
وی با اشاره به این مطلب که نیازمند به مدیریت انتقادی دانش هستیم، گفت: مدیریت انتقادی دانش هنوز در جامعه ما و در سازمان‌های کشور شناخته شده نیست اما تاریخ شفاهی این امکان را فراهم می‌کند که مدیریت انتقادی دانش داشته باشد.
* جسارت دهپاشی باعث به نتیجه رسیدن تاریخ شفاهی ایران شد
مشاور فرهنگی رئیس جمهور بیان کرد: برای انجام چنین پروژه‌هایی در کشور مدعی زیاد است یعنی می‌گویند اگر این کار دست ما بود و بودجه هم به ما تعلق می‌گرفت قطعاً کار بهتری را انجام می‌دادیم اما اینگونه نیست بلکه دهپاشی بودن یعنی علاقه داشتن به کتاب خواندن یعنی جسور بودن و گذاشتن عمری را پای تاریخ شفاهی، به گونه‌ای دیگر تاریخ شفاهی برای بعضی از افراد تفریح و برای برخی دیگر درآمد و برای اندکی از افراد هزینه است که آقای دهپاشی برای این پروژه واقعاً هزینه کرده است.
وی با اشاره به حسین دهپاشی، اضافه کرد: در وهله نخست باید به این نکته اشاره کرد که این پروژه نیازمند هزینه مالی بود به همین منظور تفاهمنامه‌ای بین شبکه 4 سیما و کتابخانه ملی ایران به امضا رسید اما برای اینکه این توافقنامه شکل بگیرد هیچ کدام از سازمان‌ها پیشقدم نشده و ابراز علاقه نکرده‌اند اما آقای دهپاشی می‌دانستند که زمان در حال گذر است به همین منظور از خودش هزینه کرده که این دو سازمان کنار هم باشند درست است که صدا و سیما هزینه کرده است اما بنده می‌دانم که مجری این پروژه طی این سال‌ها چه زحماتی کشیده است یعنی آقای دهپاشی حداقل یک دفتر کار خود را از دست داده است.
آشنا با اشاره به پدر حسین دهپاشی، بیان کرد: شهادت می‌دهم این پدر تمام هزینه‌هایی که می‌توانست برای آینده فرزندش صرف کند را در زمان حیات فرزندش صرف این پروژه کرد، همچنین نتیجه این هزینه از دست رفتن خیلی چیزها است چرا که کار خوب به آسانی به دست نمی‌آید به گونه‌ای دیگر از پشت میز نشستن و کتاب خواندن بدون هزینه کردن سنگین اثر ماندگار تولید نمی‌شود.
وی افزود: پذیرش اتهام در داخل و خارج از کشور یکی دیگر از چیزهایی بود که آقای دهپاشی آن را تحمل کرده‌اند، همچنین ما به دنبال آن نمی‌گردیم که در تاریخ پهلوی فساد، عیاشی، خیانت و چیزهایی که در ذهنیت متعارف ما وجود دارد بلکه علاقه‌مند هستیم کتاب دیگری از نیمه پنهان ماه منتشر شده و جلدهای دیگر آن را بخوانیم به همین منظور آقای دهپاشی به کشفیات دیگری دست یافت که بسیار خواندنی است.
آشنا عنوان کرد: آقای دهپاشی کاشف شوکران است و کاشف اینکه مسائل کشورداری واحد و مستمر است و تفاوت حکومت‌ها پاسخ‌هایی است که به این چالش‌های دائمی به حوزه سیاست‌گذاری می‌دهند و جاهلان همیشه پاسخ غلط به این موضوع داده و این به ریش و کراوات هم مربوط نمی‌شود به نوعی دیگر کسانی که حاضر نیستند برای یک تصمیم در سطح ملی و سرنوشت‌ساز احساس مسئولیت کنند و به اندازه ساختن یک خانه برای خودشان وقت صرف کنند اینها کشور را به باد می‌دهند و کسانی که نمایندگی از یک ملت را نمی‌فهمند که این پول مال مردم است و هیچ فرقی نمی‌کند که ادعای عدالت کنند و یا یک تمدن بزرگ.
وی اضافه کرد: آقای دهپاشی کشف کرد که ساختار بوروکراسی کار خودش را می‌کند و عوامل دولتی برای تغییر این بروکراسی توانایی اندکی دارد. این ساختار دولت است که بسیاری از روش‌ها و منش‌ها را به دولت دیکته می‌کند بدین معنا اگر حتی شما در یک کشور انقلاب کرده باشید اما در ساختار دولتی تغییری ایجاد نشده باشد در مسائل کشور نیز تغییری حاصل نمی‌شود.
آشنا ادامه داد: آ‌خرین کشف آقای دهپاشی نیز دسترسی به حقیقت در تاریخ بود که بسیار دشوارتر از این است که پنداشته می‌شود، همچنین پروژه تاریخ شفاهی ایران پروژه ملی است که عدم درک ملی بودن آن باعث شده است که انتشار آن طول بکشد.
* دلیل عدم درک ملی انتشار تاریخ شفاهی ایران را به طول انجامید
مشاور فرهنگی رئیس جمهور گفت: تاریخ شفاهی ایران در عصر پهلوی دوم حداقل 3 بار در آستانه چاپ قرار گرفت و هر بار به دلیل عدم درک ملی چاپ آن متوقف شد اما بنده یک نگرانی دارم یعنی اساس این مصاحبه‌ها تصویری است و برای صدا و سیما انجام شده به این منظور که این مستندهای فردمحور به مستندهای موضوع‌محور تبدیل شود و سازمان صدا و سیما تقاضا دارم که اجازه ندهد این پروژه بزرگ دست‌آویزی برای جنگ‌های کوچک شود بلکه اجازه دهد در سطح تجربه ملی بیان شود.
وی عنوان کرد: شبه مستندهای من و تو و بی‌بی‌سی در برابر عظمت این پروژه کوچک است، کارکرد این پروژه پاسخ دادن به آن مستندها نیست بلکه باید سطح دیدمان را ارتقا دهیم.
به گفته آشنا امروز بیشتر از گذشته به تاریخ شفاهی نیازمند هستیم به همین منظور تا زمانی که مسئولان انقلاب زنده هستند باید تاریخ شفاهی آنها را ثبت و ضبط کنیم و از هم اکنون مصاحبه‌ها را آغاز کنیم.
* حجت‌الاسلام حسنی: خاطرات خانواده شهدا ثبت و ضبط می‌شود
در ادامه این مراسم حجت‌الاسلام حسنی قائم‌مقام بنیاد شهید و امور ایثارگران بیان داشت: در بنیاد شهید این باب را باز کردیم که خاطراتی که از خانواده شهدا وجود دارد را ثبت و ضبط کنیم چرا که معتقدیم آنچه که آنها از قبل و بعد از انقلاب می‌دانند و در سینه‌شان نهفته است بسیار مهم بوده و باید به نسل جوان و آینده منتقل شود.
وی اضافه کرد: امروزه به دست آوردن تاریخ شفاهی به صورت گسترده مورد توجه بنیاد شهید است یعنی بالغ بر 8 میلیون و 400 هزار سند را با بهترین روش‌های علمی از تاریخ شفاهی و اسناد نگهداری می‌کنیم تا هویت و تاریخ انقلاب اسلامی که از این سینه‌ها و گنجینه‌ها به دست می‌آید را به نسل جوان و آینده انتقال دهیم.
حجت‌الاسلام حسنی عنوان کرد: نگاه به تاریخ شفاهی را باید وسیع‌تر کرده و عبرت گرفتن از پهلوی دوم را باید هدفمند کنیم به نوعی که بتوانیم در کنار انقلاب اسلامی تعریف درستی درباره آن داشته باشیم.
در پایان این مراسم امیرسرتیپ چیت‌فروش درباره کتاب آذربرزین به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: ما کتابخوان کم داریم اما اگر حرف حرفه‌ای باشد کتابخوان نیز پیدا می‌شود به همین منظور کتاب آذربرزین نیز بسیاری از نکات را به صورت روشن و واضح بیان کرده و هر صفحه آن نیز یک کتاب محسوب می‌شود.
انتهای پیام/
