به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، هیچ زن و مردی نباید اینجا باشد. جای هیچ «مادر» و «پدری» هم اینجا نیست، اما چه می‌شود کرد؟ گاهی یک اشتباه، گاهی یک اتفاق آدم را می‌برد جایی که هیچ تعلقی به آنجا ندارد. حالا حکایت اینجاست؛ جایی که «حسرت» یک مادر برای بغل کردن فرزندش، تقریبا یک عادت شده.
آدم اینجا به تناقض می‌خورد. وقتی حصار اتفاقات و اشتباهات دورتادور «جنس لطیف» دیوار می‌کشند، حرفی برای گفتن باقی نمی‌ماند. از اینجا به بعد فقط باید نشست و تماشا کرد.
«همه چیز حقیقت داشت. خواب نبود. شوخی هم نبود. به دست‌هایم دستبند زده بودند و مرا به داخل زندان می‌بردند. وقتی قاضی حکم 3 سال زندان را برایم می‌برید هیچ احساس بدی به او دست نمی‌داد. برایش مهم نبود یک زن جوانی که یک عمر آبرومندانه پیش شوهر و بچه‌هایش زندگی کرده چطور باید در بند نسوان زندان تبریز که همه رقم خلافکار را در خود جای می‌داد، 3 سال سرکند...»
اینها حرف‌هایی است که ثریا زندانی «رای باز» زندان تبریز که برای انگشت زدن و اعلام حضور به مرکز آموزش علمی کاربردی زندان تبریز مراجعه کرده بود می‌گوید. ثریا یک زن 41 ساله است که برادرش سر ارث و میراث پدری از او شکایت کرده و به گفته خودش به دلیل ناشیگری و عدم آشنایی با قوانین گرفتار دادگاه و زندان شده و قاضی یک حکم دو ساله و یک حکم یک ساله زندان برایش بریده است.
ثریا تنها 2 ماه از دوران محکومیتش را زندانی بوده و مابقی را به شکل «رای باز» پیش همسر و بچه‌هایش سپری می‌کند. وقتی از او می‌پرسم محیط زندان را چطور دیدید و این دو ماه را چطور سر کردید آه عمیقی می‌کشد و چند ثانیه‌ای به فکر می‌رود و می‌گوید: «خیلی سخت بود. 10 روز تمام شوکه بودم و اصلا نمی‌دانستم کجا هستم؛ احساسی که در بدو ورود به زندان داشتم اصلا نمی‌توانم به زبان بیاورم؛ قابل بیان نیست؛ هرگز گمان نمی‌بردم کارم به زندانی شدن بکشد، نهایت یکی دو روز بازداشتی بود و تمام؛ بعد که راستی راستی به دست‌هایم دستبند زدند و داخل زندان شدم یک شوک بزرگ بهم وارد شد و یادم نمی‌آید بعدا چه اتفاقاتی افتاد. هم بندهایم می‌گویند چند روز مداوم فقط گریه و پرخاش می‌کردم که هیچ کدام از این صحنه‌ها را به یاد نمی‌آورم.»
هر قدر که ثریا می‌خواهد کمتر حرف بزند من بیشتر اصرار دارم درد دل کند؛ می‌دانم مرور خاطرات تلخ زندان تبریز بسیار آزارش می‌دهند و از طرفی هم فکر می‌کنم هر قدر درد دل کند بیشتر سبک می‌شود. گویی روح و روانش به شدت تحت تاثیر اتفاقات تکان دهنده قرار گرفته است.
این زندانی رای باز می‌گوید: بعد از چند روز که کم کم داشتم خودم را پیدا می‌کردم ناخودآگاه به سمت کارگاه‌های صنایع دستی زندان جذب شدم؛ هر روز جلوی کارگاه‌ها می‌رفتم تا کار و فعالیت زندانی‌ها را تماشا کنم و کمی حال و هوایم عوض شود. می‌خواستم من هم در این کارگاه‌ها مشغول و سرگرم شوم و انگار تنها چیزی که محیط زندان را برای یک خانم زندانی به قول بچه‌ها پاستوریزه(!) کمی قابل تحمل می‌کرد همین کارگاه‌ها بود.
ثریا که بیش از هر رشته دیگری به گلسازی و عروسک‌سازی علاقمند است، اضافه می‌کند: تقریبا همه صنایع دستی مثل قالی‌بافی، ورنی‌بافی، خیاطی، گلسازی و عروسک‌سازی در زندان وجود دارند و تو می‌توانی هر کدام از این رشته‌ها را که دوست داشتی انتخاب کنی.
چند روز بیشتر طول نمی‌کشد که ثریا با پیش زمینه‌هایی که از قبل دارد در گلسازی کاملا حرفهای شده و به کار آموزش این حرفه در زندان مشغول می‌شود. چند گلدان بزرگ داخل زندان هم گویا از او به یادگار مانده و سی شاخه گل هم برای مددجویان بهزیستی هدیه کرده است.
وی معتقد است: خانم‌هایی که از زندان آزاد می‌شوند برای آلوده نشدن مجدد به یک پشتوانه محکم نیاز دارند که همین یادگیری صنایع دستی می‌تواند بزرگ‌ترین پشتوانه شان باشد.
به گفته ثریا بچه‌های 17، 18 ساله‌ای در زندان بودند که شغلشان توزیع مواد مخدر بود که بعضا می‌گفتند به دلیل شرایط زندگی‌شان به اجبار به این کار تن می‌دهند و خیلی از این بچه‌ها دوست داشتند صنایع دستی را که در داخل زندان آموزش داده می‌شد یاد بگیرند که پس از آزادی دیگر دنبال کار خلاف نروند و از راه مشروع امرار معاش کنند.
آلوده شدن یا نشدن در زندان به خود فرد بستگی دارد
تقریبا به انتهای صحبت‌هایم با ثریا رسیده‌ام که خانم زندانی میانسالی برای انگشت زدن و اعلام حضور سر می‌رسد. فرصت مصاحبه با او را هم از دست نمی‌دهم و اولین سئوالم هم سئوالی است که یادم می‌رفت از ثریا بپرسم:
- زندانی «رای باز» یعنی چه؟!
- یعنی ما می‌توانیم بیرون از زندان به کار مشغول شویم و هفته‌ای دو روز هم با انگشت زدن به مسئولان زندان اعلام حضور می‌کنیم؛ فعلا با این شرایط و به قید وثیقه آزاد هستیم تا اینکه کاملا آزاد شویم.
- چطور شد که به زندان افتادید؟
- سال 90 به زندان افتادم. علت زندانی شدنم هم همسرم بود که 20 سال تمام اعتیاد داشت و من به خاطر بچه‌هایم تحملش می‌کردم.
- خودتان که خدای نکرده آلوده نشدید؟
- نه؛ اصلا.
- جرمتان چه بود؟
- وقتی می‌خواستم طلاق بگیرم در مراحل آخر طلاق بودیم که همسرم از من خواست بسته قرصش را برایش بیاورم و تهدیدم کرد اگر نیاورم طلاقم نمی‌دهد؛ من هم مجبور شدم بسته را داخل کیفم بگذارم و ببرم. غافل از اینکه بسته موادمخدر و هروئین است که در دادگاه این بسته را از من گرفتند و هر قدر گفتم از ماهیت بسته خبر نداشتم و فکر کردم قرص معمولی است کسی حرفم را باور نمی‌کرد و این بود که مرا دستگیر و زندانی کردند.
- چند سال برایتان زندان بریدند؟
- 15 سال حکم زندانم بود که پس از 3 سال 10 سال عفو خوردم و حالا تنها 15 ماه از دوران محکومیتم باقی مانده که از 3 ماه پیش به شکل رای باز سپری می‌شود.
- شغلتان چیست؟
- در خانه فرش می‌بافم و از همین طریق خرج زندگی خودم و بچه‌هایم را تامین می‌کنم که این کار را هم در زندان یاد گرفته‌ام و مدرک فنی حرفهای هم دارم.
- دیگر چه کارهایی در زندان یاد گرفتید؟
- ورنی بافی، آرایشگری، گلدوزی، روبان دوزی، خیاطی و آشپزی را که قبلا بلد نبودم در زندان یاد گرفتم و مدرک فنی حرفهای این رشته‌ها را هم همانجا اخذ کردم. قبلا قرآن خواندن بلد نبودم و همیشه آرزو داشتم یاد بگیرم که در زندان یاد گرفتم. الان به راحتی می‌توانم قرآن بخوانم و از این بابت خیلی خوشحال هستم. می‌خواستم حفظ قرآن را هم یاد بگیرم که حافظه‌ام زیاد یاری نمی‌کرد و نتوانستم 50، 60 آیه بیشتر حفظ کنم.
- چقدر سواد دارید؟
- تا اول راهنمایی درس خوانده‌ام.
- فکر می‌کنید اگر بیرون از زندان بودید می‌توانستید فرشبافی یا ورنی‌بافی را تا این حد یاد بگیرید که از این طریق بتوانید امرار معاش کنید؟
- نه! البته قبل از زندانی شدن در یک مدرسه به عنوان مستخدم کار می‌کردم.
- دلتان نمی‌خواهد مثل سابق به مدرسه برگردید و به عنوان مستخدم فعالیت کنید؟
- چرا! ولی شرایط کنونی‌ام طوری است که ترجیح می‌دهم در خانه و پیش بچه‌هایم کار کنم.
- محیط زندان در کل چطور بود؟ شما را به آلوده شدن در کارهای خلاف تشویق نمی‌کرد؟
- آلوده شدن یا نشدن در زندان به خود فرد بستگی دارد. من چند سال در زندان بودم؛ بعضا پیشنهاد می‌کردند قرص آرام بخش مصرف کنم که هیچگاه قبول نمی‌کردم و با اینکه هیچ ضرر خاصی نمی‌توانست برایم داشته باشد حتی یک بار هم لب به هیچ قرصی نزدم چه رسد به سایر مسائل!
پس از آزادی، در زندان کار می‌کنم و راضی هستم
بهروز جوان 30 ساله‌ای است که به جرم مصرف و توزیع مواد مخدر به 6 سال زندان محکوم شده، 2 سال عفو خورده، 3 سال در زندان بوده و یک سال هم رای باز بوده است. او می‌گوید: در دوران رای بازی‌ام در زندان کار می‌کردم؛ و پس از آن هم آقای هاتف تبار (مدیرعامل بنیاد تعاون زندانیان استان آذربایجان‌شرقی) همین جا به من کار دادند و حقوق مناسبی هم می‌گیرم. بدم نمی‌آید مصاحبه کوتاهی هم با او داشته باشم:
- بازهم مواد مصرف می‌کنید؟
- نه دیگر مصرف نمی‌کنم.
- تحصیلاتتان چقدر است؟
- دیپلم ردی هستم.
- اینجا چه کارهایی یاد گرفته‌اید؟
- همه کار! بیشتر کارهای خدماتی انجام می‌دهم ولی بعضا به نقاشی، گچکاری، جوشکاری و سایر کارهای ساختمانی که اینجا یاد گرفتم هم می‌پردازم.
- از حقوقتان راضی هستید؟
- بله؛ طبق قانون کار حقوق می‌گیرم.
- میانه‌تان با پدر و مادرتان چطور است؟
- حالا که می‌بینند اینجا کار می‌کنم راضی هستند.
- ازدواج کرده‌اید؟
- بله؟
- کارتان به طلاق که نکشید؟
- نه!
- همسرتان از شما راضی هستند؟
- قبلا راضی نبود ولی حالا می‌گوید بهتر شده‌ام!
- چه انتظاری از اطرافیانتان دارید؟
- انتظاری که ندارم. باید سعی کنم محبت‌هایشان را جبران کنم و با درست کار کردنم دیگر مایه سرافکندگی شان نشوم.
اشتغال یک هزار و 800 زندانی در کارگاه‌های صنعتی
اما بهمن هاتف تبار، مدیرعامل بنیاد تعاون زندانیان آذربایجان‌شرقی هم حرفهای زیادی برای گفتن دارد. وی با بیان اینکه خانواده زندانیان آسیب پذیرترین اقشار جامعه هستند، تصریح می‌کند: از اواخر سال 91 که در زندان قبول مسئولیت کردم تنها 600 نفر از زندانیان استان دارای اشتغال بودند که در حال حاضر این عدد را به یک هزار و 800 نفر افزایش داده‌ایم و به هر کس به میزان کاری که انجام می‌دهد ماهیانه بین 130 تا 900 هزار تومان حقوق میدهیم.
هاتف‌تبار می‌افزاید: امسال برای 3 هزار نفر از زندانیان با تقبل هزینه 5 هزار تومان برای هر نفر کارت مهارت فنی حرفهای صادر شده که در تبریز بیشتر مدارک ارائه شده در زمینه‌های کامپیوتر، جوش آجر و برق بوده و در اطراف نسبت به موقعیت منطقه مدارک مربوط به حرفه‌های کشاورزی، زنبورداری، پرورش ماهی و ... بوده است.
وی اظهار داشت: در حال حاضر بسیاری از کارهایمان را به مرحله خودکفایی و خودگردانی رسانده‌ایم؛ به طوریکه در سال 92 تولیدی کفش ایمنی را در زندان راه‌اندازی و در سال‌جاری 20 مدل کفش تولید کردیم که تامین سرمایه اولیه، تولید و فروش محصولات را هم خودمان به طور خودکفا به عهده گرفتیم؛ در زمینه بازاریابی هم تاکنون مشکلی نداشته‌ایم و درآمد سال 92 ما نسبت به سال ماقبل 16 برابر شد.
مدیرعامل بنیاد تعاون زندانیان استان با بیان اینکه در کنار کارگاه کفش، یک کارگاه قالی بافی هم داریم که میزان تولید این صنعت در سال 92 نسبت به سال قبل 100 درصد و در سال 93 نیز 30 درصد افزایش داشته است؛ ادامه می‌دهد: در نظر داریم در سال 94 کارگاه‌های قالی‌بافی را به میزان 50 درصد توسعه دهیم تا برای حدود 100 نفر زندانی اشتغالزایی کنیم.
این مسئول، تریکوبافی لباس‌های زیر نیروهای مسلح، دوخت لباس‌های کارگری و بیمارستانی، آهنگری و تولید ظرف زباله‌های شهرداری‌های اثر مناطق را از دیگر حرفه‌های فعال موجود در زندان تبریز عنوان و خاطرنشان می‌کند: درآمدهای حاصل از صنایع زندان در محل‌هایی مثل اعطاء وام قرض‌الحسنه بدون کارمزد به زندانیان، کمک بلاعوض به خانواده زندانیان بی‌بضاعت، کمک هزینه درمانی، کمک هزینه تحصیلی فرزندان زندانیان، آزادسازی زندانیان مالی و کمک هزینه درمانی زندانیان صرف می‌شود.
وی می گوید: برای خانم‌های زندانی هم اشتغالزایی ایجاد کرده‌ایم؛ مثلا کارهایی مثل عروسک‌سازی، گلدوزی، خیاطی و تولید لباس‌های یک‌بار مصرف بیمارستانی را به عهده خانم‌ها قرار داده‌ایم؛ ممکن است خانم قالی‌بافی، قالی بافته شده را برای خود بردارد و به فروش برساند و سرمایه‌ای را که ما در اختیار او قرار داده بودیم به ما باز گرداند.
مدیرعامل بنیاد تعاون زندانیان استان با بیان اینکه برای خانم‌هایی که جرم سبک دارند و رای باز هستند کمک‌های مالی ارائه میدهیم تا در منزلشان کارهایی مثل قالی‌بافی، آرایشگری، عروسک سازی، خیاطی و ... را انجام دهند، ادامه می‌دهد: آقایان رای باز را هم به کارخانه‌هایی معرفی می‌کنیم که از صبح تا شب ضمن گذراندن دوران محکومیت خود در کارخانه به فعالیت پردازند و شب پیش خانواده‌شان باشند.
یک فروشگاه در هر بند زندان
هاتف تبار یادآور می‌شود: در جوار اینها فعالیت‌های فروشگاهی زندان را هم راه‌اندازی کرده‌ایم و هر بند زندان دارای یک فروشگاه است که به صورت خودگردان اداره می‌شود و حدود 32 نفر نیروی تحصیلکرده جوان در این فروشگاه‌ها به فعالیت مشغول هستند.
وی می گوید: در این راستا فروشگاه «حامی» زندان را در کنار درب ورودی زندان راه اندازی کرده ایم که تولیدات زندان را برای خانواده های زندانیان و سایر افراد به فروش می‌رساند که قیمت اجناس این فروشگاه 10 درصد ارزان‌تر از سایر فروشگاه‌ها است و سود حاصله صرف کمک به خود زندانیان بی‌بضاعت می‌شود.
50 درصد از حقوق زندانیان به خانواده‌هایشان داده می‌شود
مدیرعامل بنیاد تعاون زندانیان آذربایجان‌شرقی اضافه می‌کند: 50 درصد از حقوق زندانیانی که در این کارگاه‌ها فعالیت می‌کنند به خانواده‌هایشان داده می‌شود؛ 25 درصد تحویل به خودشان، 20 درصد به عنوان سهم آزادی پس انداز و 5 درصد هم به عنوان حق بیمه در نظر گرفته می‌شود.
هاتف تبار یادآور می‌شود: تمام کارگاه‌ها را در سال 93 پس از حدود 30 سال با صرف هزینه یک میلیارد تومانی بازسازی کرده‌ایم و در کنار آن در برخی از شهرستان‌ها نیز کارگاه‌هایی را بنا نهاده‌ایم.
کارگاه‌های صنعتی زندان در شهرستان‌ها هم فعال هستند
این مسئول اظهار می‌کند: در 30 کیلومتری شهرستان مرند اردوگاهی داریم که به عنوان مرکز کاردرمانی زندانیان مددجو مورد استفاده قرار میدهیم؛ 10 دستگاه دار قالی، کارگاه‌های کفاشی، آهنگری و مجتمع کشاورزی را هم در این اردوگاه راه‌اندازی کرده و کشت مجتمع کشاورزی را از 4 هکتار در سال 91 به 30 هکتار در سال 93 افزایش داده‌ایم.
وی با بیان اینکه در شهرستان اهر دار قالی و کارگاه قند و شکر، در میانه کارگاه بلوک‌زنی و قالی‌بافی و در جلفا تولیدی کیف را راه‌اندازی کرده‌ایم، ادامه می‌دهد: در تولید و فروش تمام این محصولات کاملا خودکفا هستیم.
مدیرعامل بنیاد تعاون زندانیان استان اظهار داشت: نوسازی ماشین‌آلات صنعتی جزو برنامه‌های آتی ما است. در سال‌جاری هم در جهت بروزرسانی ماشین آلات بیش از 800 میلیون تومان هزینه صرف کردیم و در نظر داریم در سال 94 مدرن‌سازی و بروزرسانی ماشین‌آلات را ادامه دهیم و تکمیل کنیم.
هاتف‌تبار در پایان تاکید می‌کند: همه این فعالیت‌ها با مساعدت و کمک‌های مسئولان قضائی استان انجام می‌پذیرد.
گاهی خارج شدن از قصه و بازگشت به عالم واقعیت سخت است. گاهی وقتی اطرافیانمان رنج می‌برند و به تلخی زندگی می‌کنند باورش برای ما سخت و غیرقابل درک است اما هستند کسانی که در چند قدمی ما با داشتن آرزوی در آغوش گرفتن یک شب تا صبح فرزندان خود، آرام و قرار ندارند. ای کاش خودکرده را هم تدبیری بود اما به حکم عقل و منطق، هرگز نیست.
*********************
گزارش از لیلا حسین زاده
*********************
انتهای پیام/60002/ع40
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
