به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، آیت‌الله بهاءالدین فاضل اصفهانی معروف به فاضل هندی که در دوران صفویه دیده به جهان گشود، در روز سه‌شنبه بیست و پنجم رمضان سال 1137 هـجری قمری به سرای باقی شتافت و پیکر مطهرش در آرامگاه تخت فولاد اصفهان دفن شد، از آنجایی که مزار ملامحمد فضل معروف به فاضل نایینی در کنار مزار ایشان قرار گرفته است، مردم اصفهان قبر این دو شخصیت علمی شیعه را به نام «فاضلان» می‌شناسند، به مناسبت سالروز وفات فاضل هندی در ادامه نگاهی اجمالی به زندگانی این عالم بزرگ خواهیم داشت:
فاضل اصفهانی در سال 1062 هجری قمری در اصفهان متولد شد، پدرش تاج‌الدین حسن اصفهانی، فرزند شرف‌الدین محمد مشهور به ملا تاجا مردی دانشمند و فاضل بود، نام این کودک را «ابوالفضل» گذاشتند و چون در کودکی سفری به هند داشت، بعدها او را «فاضل هندی» نام نهادند.
در همان ابتدای سنین کودکی به فراگیری علم و دانش پرداخت به گونه‌ای که در سن هشت سالگی به تدریس شرح مختصر و مطوّل تفتازانی پرداخت و در 19سالگی هم کتاب «منیة الحریص علی فهم شرح التلخیص» را به رشته تحریر در آورد.
وی درباره خود چنین می‌نویسد: «در سیزده سالگی از تحصیل علوم معقول و منقول آسوده شدم و هنوز دوازده سالگی را به اتمام نرسانیده، به تألیف کتاب پرداختم. نوزده سالگی به انجام نرسیده بود که کتاب منیة الحریص علی فهم شرح التلخیص را تصنیف کردم و حال آنکه پیش از این، متجاوز از بیست مجلد از متون و شروح و حواشی از قبیل التمحیص در بلاغت و توابع آن، الزبده در اصول دین و الحرز البدیعه در اصول شریعه و امثال اینها را تألیف نموده بودم. در 10 سالگی مطول و مختصر شرح تلخیص تفتازانی را تدریس می‌کردم».
از نکات جالب زندگانی این عالم ربانی این است که در سن 13 سالگی و قبل از بلوغ به درجه اجتهاد نائل آمده است و در سن 16 سالگی هم در ردیف علمای فاضل اصفهان و به خصوص عالم تشیع قرار می‌گیرد، همچنین وی دو بار دست به تلخیص شفای ابوعلی سینا می‌زند که نخستین بار آن در 16 سالگی بود که این نسخه خطی در اثر آتش‌سوزی از میان رفت، بنابراین در 22 سالگی بار دیگر به تلخیص این کتاب روی می‌آورد، فاضل اصفهانی پس از درگذشت علامه مجلسی(1110 ه.ق) و آقا جمال خوانساری(1125 ه.ق) به عنوان یکی از مراجع عظام تقلید شناخته میشود، از آنجایی که همسر وی یکی از نوادگان علامه مجلسی اول بوده، بنابراین فاضل هندی با واسطه داماد ایشان محسوب میشود.
با اینکه در زمان فاضل هندی اخباری‌گری در حوزه‌های علمیه رواج داشت، اما وی سعی کرد که در بیشتر آثارش استدلال‌های عقلانی همراه با دانش اصول بهره بگیرد، به گونه‌ای که می‌توان ادعا کرد وی از پیشتازان این اندیشه است.
در خصوص فقه استدلالی نیز یکی از آثار مهم فاضل اصفهانی شرح بر «قواعد الاحکام» علامه حلّی است که نام آن را «کشف اللثام عن حدود قواعد الاحکام» است، در واقع قبل از فاضل هندى محقق کرکى کتاب قواعد را تا کتاب نکاح شرح کرده بود؛ ولى موفق با به اتمام آن شده بود، از آنجایی که فاضل هندى از پیروان مکتب محقق کرکى است، بنابراین کار محقق را ادامه مى‌دهد و شروع به شرح قواعد از کتاب نکاح مى‌کند و تا پایان ادامه مى‌دهد، سپس او دیگر مباحث باقى مانده را کم کم و به مرور زمان شرح مى‌دهد، البته پیش از این شرح، شرحی بر لمعه با عنوان «المناهج السویّه» را نوشته بود.
این شیوه نگارش فقه استدلالی فاضل هندی تا قرن دوازدهم مورد توجه حوزه‌های علمیه قرار گرفت تا اینکه صاحب جواهر هنگامی که تصمیم به نگارش کتاب فقهی کرد، از این آخرین اثر فقهی بهره فراوان برد، به گونه‌ای که از قول صاحب جواهر نقل کرده‌اند: «لو لم یکن الفاضل فی ایران ما ظننت أنّ الفقه صار الیه»؛ اگر فاضل (هندی) در ایران نبود، گمان نمی‌کردم فقه به آنجا برسد، بنابراین باید فاضل هندی را حلقه واسط مهمی در تاریخ اجتهاد شیعی دانست.
فاضل اصفهانی بیش از 150 کتاب و رساله درباره موضوعات مختلف علوم اسلامی به رشته تحریر در آورد که علاوه بر گرایش و تبحر وی در فقه و اصول، در زمینههای دیگر عقاید، کلام، تفسیر، نحو و غیره نیز آثاری از خود به یادگار گذاشته است که از جمله کارهای تفسیری وی می توان به تنظیم بخش‌های تفسیری کتاب امالی سیدمرتضی اشاره کرد.
انتهای پیام/
