یکی از مسائل مهمی که امروزه دغدغه سیاستگزاران فرهنگی، اجتماعی کشورمان را تشکیل می دهد، مساله شکاف نسل هاست. باید توجه داشت که امروزه سرعت تحولات اجتماعی روند شتابانی نسبت به دهه های قبل گرفته و در این بین تحرک بین نسل ها و شکاف نسل ها توجه بسیاری از دانشوران علوم اجتماعی را به خود جلب کرده است.
فضای تاریخی، اجتماعی و فرهنگی که هر نسلی در آن قرار می گیرد نقش اساسی در شکل گیری بینش ها و تجربیات آن نسل دارد. برخی جامعه شناسان معتقدند که رابطه بین نسل ها باعث پویایی فرهنگ عمومی می شود. این تجربه افراد است که نگرش آن ها به زندگی را می سازد. بنابراین در دو برهه تاریخی مجزا تجربه های متفاوتی شکل می گیرد و نگرش، علایق و انتظارات نسل های قدیمی تر با نسل های جدید تر متفاوت می شود؛ یا به عبارتی شکافی بین انتظارات، خواسته ها و نگرش های آنان به وجود می آید. منظور از شکاف نسلی شکافی است که در مقطع زمانی معین بین جوانان و بزرگسالان یک جامعه از حیث تاریخی، فرهنگی و اجتماعی، نگرشی و آگاهی وجود دارد. یک شکاف نسلی در پی یک فاصله نسلی ایجاد می شود و منجر به ظهور هنجارها و ارزش های نوینی می گردد.
در جوامع در حال گذار مثل کشور ما مساله شکاف نسل ها به عنوان یکی از مسایل اساسی اجتماعی و فرهنگی مطرح است. از منظری آسیب شناسانه علل و عوامل بسیاری در بروز و ظهور شکاف نسل ها نقش ایفا می کنند. یکی از این عوامل جوان بودن جمعیت کشور است. از منظری جامعه شناختی جوانان الگوهای رفتاری خاص خود را دارند ارزش گریز هستند زبان ویژه خود را دارند و از طبقه اجتماعی خود تبعیت نمی کنند. البته گفتنی است در جوامع کاملا سنتی مساله شکاف نسل ها مساله ای مهم نبوده یا دقیق تر شکاف نسلی وجود نداشته زیرا همگی از ارزش ها و سنت هایی واحد تبعیت می کرده اند. ولی از آغاز قرن بیستم به خصوص پس از جنگ جهانگیر دوم ، سرعت توسعه و مدرنیزاسیون در جوامع پیشرفته و سپس گسترش آن به سایر نقاط جهان، باعث تغییرات شدیدی شد که میان جوامع سنتی دیروز و جوامع مدرن امروزی شکاف عمیقی ظاهر گردید.
این شکاف نسلی دگرگونی در ارزش ها و فرهنگ مسلط را به وجود می آورد که منجر به بحران هویت می شود. هویت ها که پاسخی به کیستی فرد یا اجتماعی خاص هستند با پدیده شکاف نسلی دچار بحران شده و و پیامد این بحران به خطر افتادن انسجام اجتماعی است.
همانطور که ذکر شد جامعه ایرانی- اسلامی امروز نیز با توجه به پیامدهای مدرنیزاسیون و انقلاب ارتباطات در سال های اخیر و با توجه به جوان بودن جمعیت بر کنار از پدیده شکاف نسلی نبوده است. بنابراین راه کارهایی برای به حداقل رساندن آسیب های شکاف نسلی ارائه می شود.
۱: تلاش در جهت هماهنگ ساختن گفتمان اسلامی- انقلابی با روح زمانه و پاسخگو بودن به نیازهای مشروع نسل جوان.
۲: توجه به شأن و منزلت جوانان و استعدادهای آنان و دادن امید به آن ها برای آینده ای بهتر.
۳: ساختن جامعه ای امن و بانشاط که در سایه آن توجه نسل جوان از «برون» به «درون» و از «گسست» به «پیوست» معطوف گردد.
۴: تلاش در جهت بازسازی هویت تاریخی و ملی و باز تعریف وفاق نسلی(وحدت در عین کثرت) تا بتوان با درک شخصیت روانی و اجتماعی جوانان رشته های بین نسلی را مستحکم تر کنیم.
۵: و کلام آخر اینکه خود بیاندیشیم و تلاش کنیم تا در حل قسمتی از مشکلات نسل جوان نقش ایفا کنیم تا در پرتو آن خود تبدیل به جزئی از مشکلات آنان (و به تبع عامل تشدید کننده شکاف نسلی) نشویم.
عطا عنبرانی
انتهای متن/
