روابط آنکارا-بیشکک و احتمال تعطیلی نهادهای «گولن» در قرقیزستان

«نورالدین مامبیتوف» کارشناس مسائل سیاسی آسیای مرکزی در یادداشتی که در اختیار خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه قرار داد، به بررسی بحث احتمال تاثیرپذیری روابط بیشکک - آنکارا پیرامون موضوع حضور نهادهای آموزشی «فتح الله گولن» در قرقیزستان پرداخت.

در این یادداشت آمده است: بیانیه «مولود چاووش اوغلو» وزیر امور خارجه قرقیزستان در 25 جولای (4 مرداد) سال جاری در رابطه به احتمال راه اندازی کودتا توسط سازمان های مربوط به «فتح الله گولن» در قرقیزستان واکنش های مختلفی را در جامعه این کشور در پی داشت. از جمله وزارت امور خارجه قرقیزستان بیانیه چاووش اوغلو در خصوص ضرورت تعطیلی فعالیت نهادهای وابسته به گولن را «بی جا و نادرست» (دخالت در امور داخلی قرقیزستان) عنوان کرد.

در قرقیزستان به طور رسمی 25 موسسه آموزشی «ثبات»، 2 مدرسه بین المللی و دانشگاه «آلاتائو - آتا ترک» با حمایت های مالی سازمان‌های مربوط به گولن فعالیت می‌کنند. البته هیئت علمیه و اساتید موسسات آموزشی وابسته به گولن از شمار اتباع محلی شکل گرفته است.

علاوه بر آن در سال 2015 میلادی حجم سرمایه گذاری بر روی سیستم آموزشی «ثبات» که بیش از 12 هزار نفر دانش آموز را فرا گرفته است، حدود 115 میلیون دلار عنوان شده است.

بنابراین حضور نهادهای وابسته به گولن هم بر اقتصاد و هم بر روند آموزشی کشور تاثیر قابل توجهی داشته و شرایط موجود قرقیزستان به گونه‌ای است که بدون حضور این نهادها در حقیقت دریافت آموزش کیفی مشکل خواهد شد. خود این عامل می‌تواند مانع اصلی در برابر تصمیم تعطیلی نهادهای وابسته به گولن باشد.

بحث فوق در قرقیزستان قبلا نیز مطرح شده که به عنوان مثال در سال گذشته میلادی حزب ملی گرای «آتاژورت» از پارلمان قرقیزستان تقاضای بررسی موضوع تعطیلی مدارس «ثبات» را کرده بود که تعداد آرای لازم را به دست نیاورد.

از سوی دیگر «آموربیک تکی‌بایف» یکی از سیاستمداران با نفوذ قرقیزستان و رئیس جناح پارلمانی «آتامکن» نیز مخالفت خود با فشارهای ترکیه در رابطه به فعالیت نهادهای گولن را اعلام کرد و این موضوع را مربوط به سیاست داخلی کشورش دانست.

این نکته را نیز باید در نظر گرفت که اکنون فارغ التحصیلان موسسات آموزشی «ثبات»  و دانشگاه «آلاتائو - آتاترک» در سطوح متوسط و پائینی ساختارهای دولتی قرقیزستان و از جمله در پارلمان، وزارت‌خانه ها و سایر سازمان‌ها حضور دارند.

علاوه بر این در طول بیش از 20 سال از استقلال قرقیزستان بر اساس توافقات دوجانبه ده‌ها دانشجوی قرقیز در آموزشگاه نظامی نیروی زمینی ارتش ترکیه تحصیل کرده و بخشی نیز وارد آکادمی عالی نظامی این کشور شدند. بنابراین نباید نگرش مثبت برخی از نظامیان قرقیز نسبت به افکار و اهداف نهادهای وابسته به گولن را استثنا دانست.

اما اگر بیانیه وزیر امور خارجه ترکیه به نوعی با بحث شرکت نظامیان قرقیز در کودتای احتمالی در این کشور ارتباط دارد، پس آن به معنای ناآگاهی کامل طرف ترکی از واقعیات قرقیزستان است. زیرا در این کشور مخالفت با دولت و یا کودتا معمولا توسط اپوزیسیون سیاسی صورت می‌گیرد.

در مجموع حضور فارغ التحصیلان سیستم آموزشی «ثبات» و دانشگاه «آلاتائو - آتاترک» در مدیریت کشور و تا حدودی در ارتش قرقیزستان در رابطه به ممانعت با بحث تعطیلی سازمان‌های وابسته به گولن نقش مهمی خواهند داشت.

اما در عین حال باید به این نکته هم توجه داشت که طرفداران احتمالی گولن در قرقیزستان از سازمان واحدی که قادر به نمایندگی از منافع آنها در عرصه سیاسی کشور باشد، برخوردار نیستند. این در حالی است که بنابر افکار عمومی موجود، تعداد طرفداران تداوم فعالیت موسسات آموزشی گولن و به خصوص مدارس «ثبات» به مراتب بیشتر از مخالفان این موضوع می‌باشد.

از سوی دیگر احتمال اعمال فشارهای خارجی روی مقامات عالی قرقیز در رابطه با تعطیلی نهادهای وابسته به گولن را نیز نمی‌توان استثنا دانست. البته در این زمینه نفوذ روسیه می‌تواند تعیین کننده باشد. معلوم است که روسای جمهور روسیه و ترکیه در خصوص دیدار خود در حاشیه نشست ماه سپتامبر گروه «جی 20» در چین به توافق رسیدند.

با توجه به اصرار آنکارا بر تعطیلی نهادهای وابسته به گولن (ضمنا در سال 2013 در آذربایجان و در سال 2015 در تاجیکستان موسسات آموزشی گولن تعطیل شدند) می‌توان این پیش بینی را داشت که «رجب طیبب اردوغان» از ابزار نفوذ مسکو بر رئیس جمهور قرقیزستان استفاده خواهد کرد.

با این وجود صحبت از احتمال قطع فعالیت نهادهای وابسته به گولن در قرقیزستان زود است و نکته دیگر اینکه طی سال‌های اخیر بیشکک در سیاست خارجی خود موفق به مانور بین منافع کشورهای مختلفی شده است که پیروی از موقعیت به اصطلاح «انتظار» در رابطه به اختلاف میان روسیه و ترکیه در پی ساقط کردن جنگنده روسی در سوریه از آن جمله می‌باشد.

گذشته از آن دولت قرقیزستان در سیاست داخلی خود و از جمله در رابطه به ممنوعیت فعالیت سازمان‌های مختلف روی افکار عمومی حساب می‌کند. به عنوان مثال با وجود اینکه «جماعت تبلیغ» در قزاقستان و روسیه به عنوان 2 کشور شریک استراتژیک قرقیزستان ممنوع می‌باشد، در این کشور از حق فعالیت آزاد برخوردار است.

بنابراین به وقوع پیوستن تغییر و تحول عمده در روابط میان بیشکک و آنکارا حداقل تا پایان زمان ریاست جمهوری آتامبایف (که نسبت به ترکیه و شخص اردوغان علاقه خاصی دارد) بعید به نظر می‌رسد.

در حال حاضر تجار ترکی در اقتصاد قرقیزستان دارای موقعیت قوی بوده و طبق اظهار «متین کیلیچ» سفیر ترکیه در بیشکک بر اساس آمار غیر رسمی حجم مبادله تجاری بین 2 کشور حدود یک میلیارد دلار می‌باشد.

برای ترکیه با برنامه بلندپروازانه آن در خصوص تشکیل «کمربند کشورهای ترک زبان» حفظ روابط نزدیک و دوستانه حتی با کشورهای کوچکی مانند قرقیزستان مهم می‌باشد. از سوی دیگر وجود مناسبت تنش آمیز با آنکارا (به عنوان حامی پروژه‌های سرمایه گذاری قرقیزستان) نیز به نفع بیشکک نخواهد بود.

بنابراین به نظر می‌رسد که فضا و امکان جهت مانور پیرامون موضوعاتی نظیر فعالیت نهادهای وابسته به گولن برای هر 2 کشور وجود دارد.

انتهای پیام/ح