به گزارش خبرگزاری فارس از شهرکرد، ماه محرم و صفر یکی از بهترین فرصت‌ها برای زدودن غبار از قلب‌ها با ریختن اشک برای سید و سالار شهیدان امام حسین (ع) است و هر ساله آئینهای عزاداری این ایام در نقاط مختلف کشور با رنگ و بوی حسینی برگزار می‌شود و مرد و زن، کوچک و بزرگ در این آئین‌ها شرکت می‌کنند.
مقام معظم رهبری در رابطه با شرکت در مراسمات و آئینهای عزاداری امام حسین (ع) می‌فرمایند: مسلما شرکت در مجالس مذکور ثواب اخروی دارد؛ اما ثواب اخروی مجالس عزا از چه ناحیه و به چه جهت است؟ مسلما مربوط به جهتی است که اگر آن جهت نباشد، ثواب هم نیست؛ بعضی از مردم متوجه این نکته نیستند.
همه باید در این مجالس شرکت کنند، قدر مجالس عزاداری را بدانند، از این مجالس استفاده کنند و روحا و قلبا این مجالس را وسیله‌ای برای ایجاد ارتباط و اتصال هرچه محکم‌تر میان خودشان و حسین بن علی (ع)، خاندان پیغمبر و روح اسلام و قرآن قرار دهند؛ این از وظایفی که در این خصوص مربوط به مردم است.
اقوام مختلف چهارمحال و بختیاری از جمله تُرک، بختیاری و فارس نیز همانند سایر نقاط کشور از آغاز ماه محرم آئین‌ها و مراسماتی را اجرا می‌کنند و یاد سید و سالار شهیدان امام حسین (ع) را گرامی می‌دارند.
آئینهای عزاداری ایام محرم و شهادت امام حسین (ع) در چهارمحال و بختیاری
علم‌گردانی و فرو بردن علم در قدمگاه گرداب بِن، خیمه‌سوزی در شهر طاقانک، چاق چاقو در سامان، گل‌زنی در شهرستان بن، مراسم آقا سلام و تعزیه‌خوانی در نقاط مختلف چهارمحال و بختیاری بخشی از آئین‌هایی است که در ماه محرم در کنار زنجیرزنی و سینه‌زنی اجرا می‌شود.
قدمت 90 ساله مراسم خیمه‌سوزان در شهر طاقانک
سمیه کریمی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در شهرکرد، در رابطه با اجرای آئین خیمه سوزان در شهر طاقانک، گفت: مراسم خیمه‌سوزان روز عاشورا در این شهر از حدود 87 سال پیش با برپایی یک چادرسیاه عشایری که از عشایر ساکن در آن منطقه به امانت گرفته می‌شد در محل قبرستان قدیمی این شهر با آتش زدن هیزم در اطراف چادر به‌نحوی که به چادر آسیب نرسد، اجرا می‌شد.
محقق تاریخی ادامه داد: برداشتن خاکستر به‌جا مانده از سوختن هیزم‌های اطراف سیاه چادر عشایری به‌عنوان تبرک در این دوره در میان مردم رایج بود.
وی با بیان اینکه پس از گذشتن چند سال این مراسم به شیوه‌های متفاوت‌تری در شهر طاقانک اجرا می‌شود، خاطرنشان کرد: با گذشت زمان خیمه نذر شده یکی از اهالی این شهر جایگزین چادر عشایری شد، به‌گونه‌ای که هم‌زمان با حرکت دسته‌های عزاداری در شهر و نزدیک شدن به محل نصب خیمه ، بوته‌ها و هیزم‌هایی در اطراف چادر قرار داده و به آتش کشیده می‌شد و چادر برای استفاده در سال‌های آتی جمع‌آوری می‌شد.
کریمی اضافه کرد: نذر خیمه در روز عاشورا از حدود 57 سال قبل با استقبال چند نفر از اهالی طاقانک به مراسمی رایج در این روز تبدیل شد و با گذشت زمان و توسعه فضای این شهر تعداد خیمه‌ها افزایش یافت و مکان اجرای مراسم به قبرستان جدید حاشیه جاده شهرکرد- خوزستان منتقل شد.
محقق تاریخی با اشاره به استقبال گسترده مردم چهارمحال و بختیاری و استان‌های مجاور از مراسم خیمه‌سوزان شهر طاقانک، بیان کرد: این مراسم در سال 1389 با تعداد هفتصد خیمه اجرا شد و باتوجه به گستردگی اجرای این آئین این مراسم با همکاری هیأت‌های مذهبی، شهرداری و شورای شهر برگزار می‌شود.
وی افزود: برپایی خیمه‌ها در شهر طاقانک از روزهای سوم و چهارم محرم آغاز و تا روز تاسوعا و گاها ابتدای روز عاشورا با خیمه‌های اهدایی از سوی مردم ادامه پیدا می‌کند؛ در گذشته خیمه‌ها به شکل گنبدی دوخته می‌شد اما این شیوه دوخت توسط مسؤولان برگزاری برداشته شد تا با جمع‌آوری نذورات تمامی خیمه‌ها به شکل گنبدی و مخروطی و در تعداد 72 تهیه و برپا می‌شود.
کریمی افزود: تزئین داخل و نمای بیرونی خیمه با پرچم‌های مختلف، پخت نذری و روشن کردن شمع از دیگر مواردی است که در چند سال اخیر در مراسم خیمه‌سوزان شهر طاقانک نمود بیش‌تری پیدا کرده است و برپا کردن خیمه‌ها به‌طور عمده بر عهده آقایان است، اما در سال‌های اخیر مشارکت بانوان در برپایی خیمه و به‌ویژه پخت نذری و پخش آن در بین عزاداران افزایش یافته است.
کارشناس تاریخی ادامه داد: در تمامی مدت برپایی خیمه‌ها مراسم‌های کوچک و بزرگ عزاداری امام حسین (ع) شامل نوحه‌سرایی، سینه‌زنی، زنجیرزنی، چاق چاقو، دمام‌زنی و خواندن زیارت عاشورا توسط صاحبان خیمه‌ها و مسؤولان برگزاری مراسم برگزار می‌شود.
وی در ادامه با اشاره به مراسم تعزیه‌خوانی و به‌ویژه تعزیه حضرت قاسم (ع) شهر طاقانک که با آداب خاصی در این منطقه اجرا می‌شود، خاطرنشان کرد: این مراسم غالبا در روز هفتم محرم اجرا می‌شود.
کریمی بیان کرد: عزاداری عصر تاسوعا با حرکت هیأت‌های عزاداری از سطح شهر طاقانک به سمت خیمه‌گاه آغاز می‌شود و با حضور عزاداران تا پاسی از شب ادامه پیدا می‌کند و همچنین پخت حلیم گندم در ظهر روز تاسوعا در خیمه‌گاه مرسوم است.
محقق تاریخی با بیان رسومات و نحوه اجرای مراسم خیمه‌سوزی در شهر طاقانک، یادآور شد: در صبح روز عاشورا گروه‌ها و هیأت‌های مذهبی پس از عبور از خیابان اصلی شهر طاقانک به سمت خیمه‌گاه حرکت می‌کنند که حرکت نمادین کاروان امام حسین، قربانی کردن 14 گوسفند، نواختن نی، سر دادن فریاد یا حسین و یا زینب بخشی از آئینهای اجرایی در طول برگزاری مراسم است.
حضور بالغ بر هزار نفر عزادار حسینی در مراسم خیمه‌سوزان طاقانک
وی ادامه داد: سپس جمعی از افراد سوار بر اسب به‌عنوان سپاهیان کوفی در میان خیمه‌های برپا شده حرکت می‌کنند و نوجوانان و جوانانی که پوشش سبز بر تن دارند را تعقیب و خیمه‌ها را به آتش می‌کشند و با فروکش کردن آتش جمعیتی بالغ بر 10 هزار نفر که در این مراسم حضور دارند به سوی خیمه‌ها حرکت می‌کنند و با روشن کردن شمع و خواندن زیارت عاشورا تا ساعاتی در کنار خیمه‌ها باقی می‌مانند.
کریمی در پایان گفت: مراسم شام غریبان که در سال‌های اخیر با حضور هیأت‌های عزاداری در محل خیمه‌گاه برگزار می‌شود با آداب خاصی از جمله حرکت نمادین کاروان اسرا، برپا کردن دوباره خیمه‌ای سیاه رنگ به نام حضرت زینب (س) و روشن کردن شمع در کنار خیمه‌ها اجرا می‌شود.
ثبت ملی مراسم خیمه سوزان طاقانک و علم‌گردانی شهرستان بن
فریده احمدی در گفت‌وگو با خبرنگار با بیان اینکه مراسمات و آئینهای مذهبی عزاداری امام حسین (ع) که قدمت تاریخی دارند به‌عنوان میراث معنوی به ثبت می‌رسند، گفت: آئین علم‌گردانی و فرو بردن علم در آب در شهرستان بن و خیمه‌سوزان شهر طاقانک از جمله آئین‌هایی است در سال 1390 به ثبت ملی رسیده است.
کارشناس ثبت میراث ناملموس اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری در ادامه با اشاره به آئین علم‌گردانی و فرو بردن علم در گرداب بن، گفت: این آئین از حدود 87 سال قبل برای اولین‌بار توسط شخصی به‌نام سید ذبیح‌الله موسوی پایه‌گذاری شد که این علم به‌نام برپاکننده آن در زبان ترکی به «بیوک علم» شهرت دارد؛ در گذشته بستن علم توسط خانواده سادات مرسوم بوده است، اما با گذشت زمان بستن علم در بین عوام نیز رایج شده است.
وی با تأکید بر اینکه چرایی حمل علم به سمت گرداب بن و فرو بردن آن را در آب را کسی به‌درستی نمی‌داند، عنوان کرد: مردم این شهر می‌گویند در گذشته در حاشیه گرداب بن سنگ بزرگی قرار داشته که در چهل سال گذشته تخریب شد و این مکان به قدمگاه شهرت داشته است و نگاه معنوی و تقدس‌گونه در میان سالخوردگان نسبت به این مکان وجود داشته است.
آب در فرهنگ عاشورا نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است
احمدی اضافه کرد: آب در فرهنگ عاشورا نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و واقعه شهادت حضرت ابوالفضل (ع) به‌عنوان علمدار کربلا و جانبازی‌های وی هم در نظر عامه مردم، نشانه‌ای از فضایل اخلاقی به‌شمار می‌آید و در میان ساکنان بن، رساندن علم به آب و فرو بردن آن در چشمه، به معنای رفع تشنگی و پیروزی نهایی حق بر باطل تعبیر می‌شود.
کارشناس ثبت میراث ناملموس اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری ادامه داد: طلب برکت و افزونی آب چشمه‌ای در حاشیه گرداب بن از اعتقادات رایج مردم شهر بن در مراسم فروبردن علم در آب در گذشته محسوب می‌شد؛ ساکنان بن و به‌ویژه افراد مسن، خشک شدن این چشمه در چند دهه پیش را متأثر از عدم اجرای مراسم فروبردن علم در آب می دانند.
فراموشی برخی از آداب بستن علم در شهرستان بن
وی در ادامه با اشاره به اجرای مراسم علم‌گردانی و فرو بردن علم در آب، خاطرنشان کرد: آیین بستن علم در شهر بن در گذشته با آداب و رسوم ویژه‌ای همراه بوده که در گذر زمان این آداب به فراموشی سپرده شده است؛ یکی از این آداب نذر درخت از طرف صاحبان باغات و کشاورزان برای استفاده در بستن علم نیز از مواردی است که در گذشته، گاهاً وجود داشته و امروزه کمتر دیده می‌شود.
احمدی افزود: مقدمات تهیه علم از چند هفته پیش از آغاز ماه محرم در شهر بن شروع و پس از تهیه چوب و تیرک مناسب برای تنه علم، اتصال آنها به یکدیگر به ترتیب ضخامت با استفاده از سیم های فلزی، میخ ، طناب و چند تکه چوب کوچک انجام می‌شود؛ پس از آماده شدن بدنه علم که ارتفاع آن بین پنج تا 25 متر است، یک یا سه طناب بلند را به منظور حفظ تعادل علم در زمان جابه‌جایی و حمل آن به میانه تنه علم بسته با پارچه‌های نذری پوشانده می‌شود.
کارشناس ثبت میراث ناملموس اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری بیان کرد: کاهش مشارکت افراد و خانواده‌های مختلف برای بستن علم در شهر بن در چند سال گذشته منجر به عدم اجرای رسوم مربوط به زمان بستن علم شده است؛ دعوت از همسایگان و اهالی محله، قربانی کردن، پخت نذری، ذکر صلوات و خواندن دعا در زمان آماده کردن علم از جمله رسومی بوده که هم اکنون اجرای آنها به‌طور کامل به فراموشی سپرده شده است.
وی با اشاره به اینکه تغییراتی در اجرای مراسم علم‌گردانی در شهرستان بن نسبت به گذشته به‌وجود آمده است، گفت: با حرکت هیأت‌های عزاداری در عصر تاسوعا، حمل علم‌ها در پیشاپیش این هیأت‌ها آغاز می‌شود و با پایان یافتن مراسم عزاداری در نیمه‌های شب، صاحبان علم و هیأت‌ها خود را برای انتقال علم‌ها به گرداب آماده می‌کنند؛ انتقال علم‌ها که در سال‌های گذشته با کمک افراد مختلف به صورت ایستاده انجام می‌شد، در سال‌های اخیر به دلیل ارتفاع زیاد علم‌ها و احتمال برخورد آنها با کابل‌های برق و ایجاد آتش‌سوزی با کامیون و با خودروهای سنگین حمل می‌شود.
احمدی اضافه کرد: هیأت‌های عزاداری در نیمه‌های شب تاسوعا با نوحه‌سرایی، مداحی و فریاد " حیدر ، حیدر" علم ها را به سمت گرداب که در قسمت جنوب غربی و در فاصله حدوداً نیم کیلومتری از شهر واقع شده است، منتقل می‌کنند.
کارشناس ثبت میراث ناملموس اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری ادامه داد: پس از انتقال علم‌ها به گرداب، آنها را به‌صورت ایستاده به دامنه کوه واقع شده در نزدیکی چشمه‌ای که در فاصله چند متری گرداب قرار دارد، تکیه می‌دهند و در فرصت باقی‌مانده به زمان فرو بردن علم‌ها در آب، مراسم عزاداری و خواندن زیارت عاشورا با حضور تعداد بسیاری از عزاداران انجام می‌شود؛ زمان به آب زدن علم‌ها قبل از اذان صبح است که قسمت سر علم‌ها را یک به یک و با فریاد یاحسین و حیدر حیدر، سه مرتبه در آب فرو می‌کنند.
وی در پایان افزود: خواندن نماز جماعت صبح، زیارت عاشورا و پخش نذری مانند حلیم و شیرگرم در میان عزاداران پس از پایان یافتن مراسم فرو بردن علم در آب چشمه انجام می‌شود و با طلوع سپیده صبح، عزاداران و هیأت‌های مذهبی با حمل علم‌ها به سمت شهر حرکت می‌کنند.
این مراسمات تنها بخش کوچکی از آئین‌ها و مراسمات عزاداری مردم و اقوام مختلف چهارمحال و بختیاری در ماه محرم است و می‌طلبد برای حفظ این آئین‌ها و سنت‌ها و جلوگیری از بدعت در این آئین‌ها مسؤولان مربوطه توجه ویژه‌ای نسبت به آن داشته باشند و اجازه ندهند این رسومات در گذر زمان به فراموشی سپرده یا تحریف شود.
انتهای پیام/68026/م
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
