گروه محیط زیست خبرگزاری فارس، گرمایش کره زمین از طریق انتشار گازهای گلخانه‌ای در حال حاضر به یکی از چالشی‌ترین مباحث علمی و حتی سیاسی جهان تبدیل‌شده است. در همین راستا در بیست و یکمین اجلاس سالانه کنوانسیون تغییرات اقلیم سازمان ملل متحد، توافقی تحت عنوان توافق پاریس، توسط کشورهای حاضر مورد موافقت اولیه قرار گرفت.
مطابق این توافق، گازهای گلخانه‌ای انسان‌ساخت عامل اصلی افزایش دمای کره زمین هستند. به همین دلیل توافق‌نامه پاریس کشورهای عضو را موظف به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای انسان‌ساخت کرده است؛ اما موضوع مهم این است که اجماع علمی بر سر این موضوع وجود ندارد. برخی از دانشمندان با رد استدلال فوق، معتقد هستند که افزایش دمای کره زمین جزء روند طبیعی آن است و ارتباطی با عوامل انسانی ندارد.
دولت ایران نیز این توافق‌نامه را مورد تائید اولیه قرار داده است ولی هنوز این توافق‌نامه توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب نرسیده است. چراکه ایراداتی بسیار جدی مانند سست بودن مبانی علمی به آن وارد است. در همین راستا دکتر یوسف قویدل استاد اقلیم‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس، گفت‌وگویی که با خبرنگار فارس داشته است که متن آن به شرح زیر است.
*گرمایش زمین یک پدیده ه طبیعی است و در دوره‌های مختلف اتفاق افتاده است
قویدل در پاسخ به این سؤال که انتشار گازهای گلخانه‌ای چقدر موجب ایجاد گرمایش جهانی شده است؟ آیا در این زمینه مطالعه‌ای دقیق و کامل در کشور صورت پذیرفته؟ گفت: گرمایش جهانی از بدو پیدایش جهان ما یعنی کره زمین به‌کرات در زمین اتفاق افتاده و یک پدیده کاملاً طبیعی و عادی است؛ در تاریخ کره زمین در زمان‌های مختلف زمین‌شناسی دوره‌های مختلفی از توالی گرمایش و همچنین چرخه‌های سرمایشی حاکمیت یافته‌اند که این دوره‌ها در دیرینه اقلیم‌شناسی و دیرینه زمین‌شناسی به‌خوبی موردمطالعه قرار داده‌شده‌اند.
وی ادامه داد: جالب است که بدانید همواره توالی و شدت و استمرار زمانی دوره‌های گرمایشی بر دوره‌های سرمایشی غلبه داشته و اتفاقاً زمین دوره‌های گرمایشی به‌مراتب شدیدتر از عصر ما را به خود دیده است.
این استاد اقیلم شناسی با اشاره به اینکه در پیدایش این دوره‌های گرمایشی و سرمایشی عوامل مختلفی دخالت دارند که در قالب نظریات مختلف بیان‌شده‌اند. گفت: اغلب نظریات مربوطه تائید می‌کنند که گرمایش جهانی و تغییر اقلیم علتی طبیعی دارد و به انسان و فعالیت‌های او خیلی ربط ندارد.
وی خاطرنشان کرد: اینکه می‌گویم خیلی ربط ندارد به این خاطر است که نمی‌توان نقش انسان را هم در گرمایش جهانی در نظر نگرفت؛ اما نکته در اینجاست که بنا به دلایل سیاسی توسط بعضی محافل و برای تأمین منافع برخی دولت‌ها، نقش گازهای گلخانه‌ای خیلی برجسته‌سازی شده تا حدی که اثر گازهای گلخانه‌ای به‌عنوان عامل شماره یک گرمایش جهانی قلمداد شده است. متأسفانه چنین طرز تفکری نه‌تنها در میان غیر متخصصین که حتی در بین اقلیم شناسان بسیار شیوع دارد. با دو سؤال ساده می‌توان به تقابل چنین طرز فکری رفت:
اول اینکه اگر گازهای گلخانه‌ای عامل گرمایش جهانی است، چرا در اوج انقلاب صنعتی و تا دویست سال بعدازآن دنیا دچار چنین گرمایش یا تغییر اقلیم نشد بلکه هوا سردتر هم شد و کمینه مائوندر به وقوع پیوست که در آن حتی رودخانه تایمز لندن کاملاً یخ زد و به دلیل یخبندان زندگی مختل شد؟
دوم اینکه چرا در اعصار تاریخی گذشته زمین که به‌احتمال قریب‌به‌یقین انسان بر روی کره زمین مستقر نشده بود، شاهد دوره‌های گرمایشی به‌مراتب شدیدتر از عصر کنونی بوده‌ایم؟
قویدل اظهارداشت: حتی به فرض صحت ادعای گرمایش جهانی تحت تأثیر گازهای گلخانه‌ای، آیا عادلانه است که کشورهای پیشرفته که کل انرژی دنیا را برای توسعه خود مورد مصرف سودجویانه قرار داده و با تولید و انباشت حجم وسیعی از گازهای گلخانه‌ای موجب گرمایش جهانی و تغییر اقلیم موجود شده‌اند و کشورهایی درحال‌توسعه هرگز به‌اندازه آن‌ها موجب انباشت گاز گلخانه‌ای در جو نشده‌اند، برابر و مساوی با کشورهای پیشرفته دست از توسعه صنعتی که مسلماً نیاز به مصرف انرژی و تولید گاز گلخانه‌ای دارد، در نظر گرفته شوند و همپای آن‌ها برای احتراز از گرمایش جهانی دست از فعالیت‌های صنعتی خود بردارند؟
وی در خصوص تأثیرات گازهای گلخانه‌ای در کشور خودمان نیز ابرازد داشت: مطالعات موردی در اینباره انجام‌شده و این مطالعات نشان می‌دهد که از بین 32 ایستگاه موردمطالعه فقط 7 ایستگاه در بعضی از فصول سال و حداکثر 4 درصد تحت تأثیر گازهای گلخانه‌ای قرار دارند. همچنین ثابت‌شده که نقش متان در نوسانات دما و بارش ایران از دی‌اکسید کربن بیشتر است.
به گفته این کارشناس، نتایج مطالعه جدید به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که در ایستگاه‌های ساحلی جنوب کشور، دما عامل افزایش دی‌اکسید کربن است درحالی‌که تفکر عمومی بر این است که عامل افزایش دما دی‌اکسید کربن است.
*نقش انسان درافزایش دمای زمین اندک است
وی اظهارداشت: بنده به‌عنوان یک اقلیم‌شناس و بر مبنای مطالعات و شواهد علمی موجود معتقدم که گرمایش جهانی یا تغییر اقلیم یک واقعیت علمی حقیقی است که انسان هم اندکی در آن نقش دارد، اما این‌گونه نیست که فرآیند پیچیده تغییر اقلیم تنها به فعالیت‌های انسانی در انتشار گازهای گلخانه‌ای خصوصاً دی‌اکسید کربن خاص و خلاصه شود بلکه نقش عوامل طبیعی مثل فعالیت‌های خورشیدی در این زمینه غالب‌تر است.
*در حال حاضر در موقعیت نزول به سمت دوره سرمایش قرار داریم
وی تصریح کرد: ازنظر زمین‌شناسی و دیرینه اقلیم‌شناسی زمان ما یک دوره بین یخچالی محسوب شده و گرمایش اقلیم جهان در این برهه زمانی کاملاً طبیعی است؛ سال 2015 برای منطقه آسیا و سال 2016 برای کل دنیا نقطه اوج این گرمایش بوده و در حال حاضر در موقعیت نزول به سمت دوره سرمایش قرار داریم و این مسئله علمی پذیرفته‌شده‌ای است که بعد از هر دوره بین یخچالی دوره‌ای سرد و یخچالی آغاز می‌شود. نظریات جدیدی که توسط محققین اخترفیزیک و با تو جه به فعالیت‌های خورشیدی و اثرات اثبات‌شده آن‌ها بر اقلیم زمین ارائه‌شده خصوصاً نظریه خانم والنتنا زاراکووا، مؤید وقوع یک دوره سرد در حدفاصل سال‌های 225 تا 2030 است و این مطلب علمی با خروجی تمام مدل‌ها و سناریوهای تغییر اقلیم اختلاف فاحش دارند.
*دقت مدل‌های مطرح‌شده به‌کلی زیر سؤال است
دکتر قویدل در این مورد که آیا مدل‌های پیش‌بینی آینده دمایی و اقلیمی کره‌ی زمین که پیش‌بینی می‌کنند در آینده با مصرف سوخت‌هایی نظیر نفت و گاز دمای زمین افزایش پیدا خواهد کرد و خسارات فراوانی وارد خواهد شد قابل‌اتکا هستند؟ علمی و دقیق هستند و در آینده پارامترهایی نظیر فعالیت‌های خورشیدی و حرکت‌های نامتعارف زمین لحاظ شده است؟ به ... گفت: داده‌هایی که به خورد این مدل‌ها داده می‌شود، غیرواقعی و فرضی هستند و خود مدل‌ها نیز در گزارش پنجم دارای 4 سناریوی مختلف هستند که از RCP 2.6 تا RCP 8.5 به ترتیب برشدت واداشت تابشی و افزایش غلظت فرضی گازهای گلخانه‌ای افزوده می‌شود.
وی ادامه داد: بر این اساس و با در نظر گرفتن محدودیت‌های مدل‌هایی مثل منطقه‌ای بودن مدل‌ها و قصد و هدف اکثر مدل‌ها برای تصویرسازی آینده اقلیمی کشور، مبدع مدل و همچنین مسئله بسیار مهم عدم قطعیت بالای مدل‌ها، می‌توان گفت دقت این مدل‌ها کلاً زیر سؤال است. به مسائل فوق اگر مقاصد و اغراض سیاسی را هم اضافه کنیم، نمی‌توان حقیقتاً بر مبنای مدل‌های مذکور کار علمی و مهم‌تر از آن آینده‌پژوهی و برنامه‌ریزی نکرد.
قویدل ادامه داد: مواردی را که طرح شد بر اساس تجربه 15 ساله مدل‌سازی اقلیمی توسط خود بنده بوده و کاملاً تائید و تأکید می‌کنم که نظر مدل‌ساز در خروجی مدل و پیش‌بینی آینده بسیار مؤثر است و غیر از خود مدل‌سازان و افراد معدودی از متخصصین نمی‌تواند این واقعیت کاذب را درک کنند،به خاطر روابط شخصی و سیاسی‌کاری‌های برخی مسئولان، از ظرفیت علمی کشور استفاده نمی‌شود.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سؤال که آیا از پتانسیل اساتید اقلیم‌شناسی کشور برای تعیین آینده اقلیمی کشور برای ارائه تعهدات بین‌المللی مانند موافقت‌نامه پاریس استفاده‌شده است؟ گفت: متأسفانه تا جایی که من بررسی کرده‌ام و از همکاران متخصص اقلیم‌شناسی درزمینهٔ پرسیده‌ام، نه‌تنها در این قضایای از پتانسیل اساتید اقلیم‌شناسی کشور استفاده‌نشده است بلکه در ساختار تشکیلاتی مرتبط در سازمان محیط‌زیست نیز حتی یک نفر متخصص اقلیم‌شناس وجود ندارد. توضیحی که اینجا لازم است بدهم این است که حدود 13 دانشگاه که عمدتاً دانشگاه‌های تراز اول کشور هستند دارای رشته جغرافیای طبیعی با گرایش آب و هواشناسی و در مقطع ارشد و دکتری 6 دانشگاه دارای گرایش تغییر اقلیم هستند. همه‌ساله کلی وقت و هزینه صرف می‌شود تا چند نفر متخصص تغییر اقلیم برای کشور تربیت شوند. با عرض تأسف دستگاه‌های اجرایی بنا به دلایل متعدد اعتقاد و بنایی برای استفاده از این متخصصین ندارند و به‌نوعی ضوابط و معیارهای علمی را فدای روابط شخصی و گاهی سیاسی کرده‌اند. در ضمن برای ورود علمی به مباحثی مثل تغییر اقلیم و موافقت‌نامه‌های مرتبط اقلیم شناسان، بهترین افراد، متخصصین جغرافیا هستند؛ چون این مباحث هم اقلیمی هستند و هم دارای ابعاد جغرافیایی، اقتصادی سیاسی و امثالهم هستند که در بین رشته‌های مختلف فقط جغرافیدانان به این مسائل وقوف دارند و سایر متخصصین در علوم دیگر فقط یک بعد از مسئله را می‌توانند، بررسی کنند؛ اما علمی که می‌تواند با توجه به جمیع جهات در این مباحث ورود پیدا کند، تنها جغرافیا است.
*استفاده از افراد غیرمتخصص در حوزه اقلیم‌شناسی
عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به حضور افراد غیرمتخصص در سازمان محیط‌زیست اظهار داشت: متأسفانه در حال حاضر اغلب مشاغل و پست‌های مربوط به اقلیم‌شناسی در اختیار غیر متخصصین است و حتی سازمان هواشناسی برای پست اقلیم‌شناس از رشته‌های هواشناسی و کشاورزی استفاده می‌کند. جالب است بدانید که رئیس طرح ملی تغییرات آب‌وهوای سازمان حفاظت محیط‌زیست، متخصص عمران آب بود و در مناظرات و جلساتی که باهم داشتیم متوجه شدم ایشان تفاوت هوا و اقلیم را نمی‌دانند، اما در تخصصی‌ترین مسئله رشته اقلیم‌شناسی ابراز نظر می‌کنند. همچنین علاوه بر مراکز دولتی مرتبط از مجلس و نمایندگان و کمیسیون‌های مرتبط نیز تلاشی برای ارتباط گرفتن با اقلیم شناسان متخصص درزمینهٔ تغییر اقلیم صورت نگرفته است.
گفتنی است که مطابق سند تعهدات ملی (NDC)، ایران متعهد شده است که تا سال 2030 به میزان 12 درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را کاهش دهد.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
