به گزارش خبرنگار تجسمی خبرگزاری فارس، دومین جشنواره مجسمه‌های نمکی که در روزهای ۲۹ و ۳۰ فروردین ماه در بیرجند برگزار شد که اهمیت تداوم این رویداد را در ادامه بررسی می‌کنیم.
اقتصاد بومی در روستاهای ایران معمولاً متکی بر کشاورزی و دامپروری است و در برخی نقاط که به شمار انگشتان دست هم نمی‌رسد، صنایع دستی بخش مهمی از درآمدهای روستا را تشکیل می‌دهد.
هنرهای بومی با تبلیغات و سرمایه‌گذاری مناسب، قابلیت ملّی و حتی جهانی شدن را دارند. در ایران نقاطی مانند کَلپورگانِ سیستان، با ساخت سفال‌های باستانی و مناطقی مانند لالجین توانسته‌اند محصول خود را از مرز روستا و شهر بیرون ببرند. اما بِرندشدن محصول روستایی و بومی، افزون بر قابلیت‌های ذاتی آن هنر یا صنعت دستی، نیاز به فراهم آوردن بسترهای لازم برای رشد را نیز دارند. این بسترها شامل ایجاد زیرساخت‌های فنی و فرهنگسازی در سطح کلان است تا محصول یا ویژگی برجسته منطقه برای اهالی، ارزش افزوده ایجاد کند.
بسترهای مورد نیاز نیز بدون همکاری بین نهادهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی میسر نمی‌شود. پر واضح است که این زیرساخت‌ها شامل؛ راه‌های ارتباطی، اماکن اقامتی، خدمات بهداشتی، ایجاد مراکز فرهنگی ـ خدماتی و از سوی دیگر ایجاد بستری مناسب برای خلق اثر هنری و یا برجسته کردن ویژگی فرهنگی و بومی منطقه است.
روستاهای خراسان جنوبی نیز به لحاظ اقتصادی و جاذبه‌های گردشگری، توانایی لازم را برای فرارفتن از مرزهای اقتصاد محلی دارد. به غیر از جاذبه‌های تاریخی و معماری و شهرسازی، هنرِ دست مردمانی که در روستاها عروسک می‌سازند و همچنین وجود تالاب کَجیِ نمکزار در منطقه‌ای بین بیرجند و نهبندان، موقعیت ویژه‌ای را برای منطقه ایجاد کرده‌است.
تالاب کجی نمکزار، به واسطه ساختار طبیعی و گِل چسبنده‌ای که در اطراف تالاب شکل می‌گیرد، فضایی را ایجاد کرده که پیش از این بومیانِ منطقه با آن گل، مجسمه‌هایی می‌ساخته‌اند که بعد از خشک شدن به دلیل وجود نمک در گل، سفید می‌شده و به مجسمه‌های نمکی مشهور شده‌اند.
سال ۱۳۹۶ برای نخستین بار با دعوت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بیرجند جشنواره‌ای ملی با نام مجسمه‌های نمکی نهبندان آغاز به کار کرد. گروهی از مجسمه‌سازان بومی و استانی در این رویداد شرکت کردند. این تجربه، آورده‌های فرهنگیِ بسیار مفیدی برای نهبندان و خراسان جنوبی داشت. مجموعه داشته‌های فرهنگی در خراسان جنوبی با توجه به اصالت‌های خاص منطقه، نگاه هنرمندان را در سطح ملی به تالاب و جشنواره‌ی مجسمه‌های نمکی معطوف داشت.
با شناخت این بستر و تقویت آن توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و حضور مجسمه‌سازان بومی و شرکت مجسمه‌سازان از طریق فراخوان و دعوت از استادان و بزرگان مجسمه‌سازی کشور، در دومین جشنواره مجسمه‌های نمکی، موجب شد در مدت ۲ روز در روزهای پایانی فروردین، تعداد زیادی مجسمه‌های نمکی در اطراف تالاب خلق شود. این مجسمه‌ها فی‌الذاته جاذبه گردشگری مهمی در منطقه ایجاد می‌کند که در صورت استمرار، می‌تواند تالاب را به عنوان مقصد گردشگری طبیعی و فرهنگی معرفی کند.
برگزاری جشنواره مجسمه‌های نمکی چند موضوع را در پی دارد که دراین یادداشت به آنها اشاره میشود.
نخستین مسأله، فراگیر شدن رویدادهای محلی در حوزه هنرهای تجسمی است. اهل فن می‌دانند که مناطق مختلف کشور، دارای ظرفیت‌های بومی هنرهای تجسمی هستند و شناسایی این ظرفیت‌ها و برگزاری رویدادهای محلی در آن مناطق، فرصتی است تا هم هنرمندان و هم عموم مردم کشور با جاذبه‌ها و هنر بومی مناطق مختلف کشور آشنا شوند. هنرهای تجسمی در رشته‌های مختلف، علاوه بر قابلیت‌های هنریِ مکتبی و سَبکی، ویژگی‌های بومی هنری را نیز در خود دارند که با اجرای رویدادهای ملی و حتی بین‌المللی می‌توان آن ویژگی‌ها را در سطح قابل قبولی مطرح کرد.
استفاده از ظرفیت‌های بومی مناطق مختلف کشور برای هنرمندان از این جهت اهمیت دارد که می‌تواند رگه‌های تازه‌ای از خلاقیت را در هنر آنها نمایان کند
مجسمه‌های نمکی تالاب کجی نمکزار، در شکل بومی خود، واجد ویژگی‌های هنر پریمیتیو منطقه است که حتی در سفال‌ها و نقش‌برجسته‌های باستانی، قابل رویت است. ساخت ویژه و نبودن تکنیک در کار مجسمه‌سازان بومی، ویژگی منحصربه‌فردی است که از سوی منتقدان و هنرشناسان باید نقد و بررسی شود. در کنار این ساختار بومی مجسمه‌سازی، هنرمندان مطرح مجسمه‌ساز با ارائه‌ی تکنیک‌ها و استفاده از مواد و متریال بومی، می‌توانند ساختار تازه و بدیعی در مجسمه‌سازی امروز خلق کنند. البته استفاده از ظرفیت‌های بومی مناطق مختلف کشور برای هنرمندان از این جهت اهمیت دارد که می‌تواند رگه‌های تازه‌ای از خلاقیت را در هنر آنها نمایان کند.
نمونه عکس‌های رویداد جشنواره مجسمه‌های نمکی، این ادعا را ثابت می‌کند که همراهی هنرمندان بومی و ملی در کنار هم، نه تنها به خلق مجسمه‌های بدیعی منجر میشود، بلکه تغییرات مهمی را در ساختار اجتماعی و اقتصادی منطقه ایجاد می‌کند. نخست اینکه هنرمندان بومی در کارگاهی عملی با هنرمندان برجسته‌ی مجسمه‌ساز آشنا می‌شوند و می‌توانند در تبادل اطلاعات با آنها تکنیک‌های ساخت را بیاموزند و از سوی دیگر، هنرمندان ملّی نیز در تقابل با هنرمندان بومی، می‌توانند با ساختار ذهنی و ساخت مجسمه در شکل سنتی و بومی آن آشنا شوند.
از دیگر مزایای برگزاری رویدادهای بومی در سطح ملّی، این است که اعتبارات استانی برای ساخت و ساز و عملیات عمرانی در منطقه هزینه میشود. جاده فرعی تالاب کجی، جاده‌ای ناشناخته و خاکی است. بعد از بارندگی‌های اخیر، بخشی از این جاده به زیر آب رفت. به دلیل برگزاری جشنواره، با همکاری استانداری، فرمانداری و اداره راه و ترابری، بخش عمده‌ای از این جاده قابل استفاده شد و در روز برگزاری جشنواره، تعداد زیادی از اهالی خراسان جنوبی، توانستند با استفاده از همان جاده خاکی، کنار تالاب بیایند و در جشنواره شرکت کنند.
در این رویداد اداره کل هنرهای تجسمی، مبلغ ۱۵۰ میلیون تومان هزینه کرد، اما اعتبارات استانی در برگزاری این رویداد، نزدیک به ۳ میلیارد تومان برآورد شده‌است که البته این رقم به شکل اعتباری و همچنین برای تقویت زیرساخت‌های ارتباطی و امنیتی بوده‌است. به هر حال این رقم و این میزان همکاری، نوید بخش این مسأله است که برگزاری رویدادهایی از این دست، می‌تواند بودجه‌های استانی را در مسیر فعالیت‌های هنری و فرهنگی هزینه کند.
روستاییان اطراف با ساخت و فروش عروسک‌ها و حتی با فروش شیر و دوغ شتر و بهره‌گیری از محصولات محلی و فروش آنها به گردشگران، می‌توانند امرار معاش کنند
از سوی دیگر، به گفته اهالی محل و مقامات مسئول محلی، تا پیش از این، وقتی اهالی روستا، مقامات دولتی را می‌دیدند در انتظار کمک‌های حداقلی چند ۱۰هزار تومانی بودند، اما الان وضعیت به گونه‌ای است که خود آنها با ساخت و فروش عروسک‌ها و حتی با فروش شیر و دوغ شتر و بهره‌گیری از محصولات محلی و فروش آنها به گردشگران، می‌توانند امرار معاش کنند. یکی از دستاوردهای چنین رویدادهایی این است که نگاه کمیته امدادی از روستاهای درگیر در برگزاری رویدادهای ملی رخت بر بسته و آنها متکی به اقتصاد محلی خودشان شده‌اند و کسب و کارهای محلی به واسطه برگزاری این جشنواره، از رونق نسبی برخوردار میشود.
وقتی که عروسک‌سازهای محلی با حضور در کنار تالاب، توانستند دست‌کم هنر خود را به بازدیدکنندگان و هنرمندان حاضر در جشنواره معرفی کنند، بخشی از اهداف فرعی جشنواره محقق شده‌است. کودکان روستاهای اطراف تالاب، کنار همان جاده خاکی، محصولات خود را معرفی می‌کردند و می‌فروختند.
برگزاری چنین رویدادهایی در مناطقی که کمتر شناخته شده‌اند ولی قابلیت ملّی شدن دارند، بدون همکاری بین نهادی انجام پذیر نیست. همانطور که پیش‌تر گفته شد در رویداد جشنواره مجسمه‌های نمکی، افزون بر بودجه‌ای که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای برگزاری هزینه شده بود، اداره راه و نیروی انتظامی و فرمانداری منطقه نیز با همراهی خود، افزون بر تأمین امنیت، اعتبارات استانی خود را برای جشنواره هزینه کردند.
در صورتی که جشنواره مجسمه‌های نمکی در کنار تالاب کجی استمرار پیدا کند، موجب ساخت اقامتگاه‌های گردشگری در روستاهای اطراف میشود و همین مسأله می‌تواند به رونق اقتصادی محل نیز کمک کند
نکته مهم در برگزاری رویداد مجسمه‌های نمکی، افزون بر جنبه هنری، رونق اقتصادی و تغییر روحیه اجتماعی در منطقه است. گسترش برگزاری رویدادهایی از این دست، می‌تواند ساخت و سازهای تازه‌ای را در منطقه ایجاد کند. برای مثال در صورتی که جشنواره مجسمه‌های نمکی در کنار تالاب کجی استمرار پیدا کند موجب ساخت اقامتگاه‌های گردشگری در روستاهای اطراف میشود و همین مسأله می‌تواند به رونق اقتصادی محل نیز کمک کند.
برگزاری جشنواره‌ای مانند جشنواره مجسمه‌های نمکی، نویدبخش بسترسازی فرهنگی در سطحی گسترده در منطقه‌ی خراسان جنوبی و اشاعه آن در دیگر مناطق کشور است. این بسترسازی فرهنگی، از این جهت اهمیت دارد که می‌تواند نسل نوپا و هنرجویان جوان را در معرض ارتباط با نسل‌های گذشته قرار دهد. این مسأله افزون بر انتقال تجربه، لذت همنشینی با هنر را برای جوانان فراهم می‌آورد.
نکته قابل تأمّل در جشنواره مجسمه‌های نمکی، فراتر رفتن از حیطه هنر بومی و نزدیک شدن به مرزهای هنری است که در تلفیق سنت‌ها و تکنیک‌های مدرن، می‌تواند جریان‌های تازه را در هنرهای تجسمی به‌ویژه مجسمه‌سازی، رقم بزند.
جشنواره مجسمه‌های نمکی فرصتی تازه برای هنرهای تجسمی است تا با بهره‌گیری از ظرفیت‌های بومی در مناطق مختلف کشور، فضایی جذاب و پر نشاط را ایجاد کند و قطعاً استمرار آن می‌تواند این فرصت‌ها را در سراسر کشور به موقعیتی بی بدیل بدل کند.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
