معماری ایرانی ـ اسلامی، شاید «وقتی دیگر»...

به گزارش خبرگزاری فارس از همدان، روز بزرگداشت شیخ بهایی، شاعر، فیلسوف و ریاضیدان قرن دهم هجری «روز معمار» نامگذاری شده است روزی که باید معماری ایرانی ـ اسلامی که اصالت آن در دنیا مثال‌زدنی است، ارج نهاده شود.

ارزش فرهنگی و تاریخی معماری ایرانی نه تنها در آسایش و آرامش یک سقف هویداست بلکه بعد از سال‌ها نیز هنوز می‌توان به آن دلخوش کرد و در بناهای مختلف به آن فخر فروخت.

امروزه دیگر بناها حال و هوای گذشته را ندارد، بسیاری از معماران پروژه‌هایی کار می‌کنند که از روح آرامش و آسایش تهی است و تنها یک سقف و یک چاردیواری است برای زندگی کردن؛ اما از احساس آرامش ناشی از یک معماری اصیل در آن خبری نیست که بخشی از آن به مشکلات اقتصادی و شرایط اجتماعی و بخشی به نوع معماری برمی‌گردد.

اما با به فراموشی رفتن معماری اصیل ایرانی، کپی‌برداری از غرب نیز در معماری ما نفوذ کرد و این مسئله اکنون معماری اصیل ایرانی نفی می‌کند چراکه همچنان به وفور در ساخت و سازها دیده می‌شود و روح آرامش را از بناها می‌گیرد.

اینکه دیگر فضا برای ساخت بناهایی به سبک معماری گذشته وجود دارد، درست؛ اما می‌توان در آپارتمان‌سازی امروز با ترکیب رنگ پنجره و شیشه و معماری داخلی به سبک گذشته تا حدودی به اصالت گذشته برگشت اما این مسئله نیز به فراموشی سپرده شده است.

انقطاع و گسست تاریخی معماری امروز و دیروز

بر این اساس عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی همدان در گفت‌وگو با فارس اظهار کرد: معماری ایرانی ـ اسلامی دارای یکسری اصول و قواعد مشخص است که در قالب پژوهش‌های صورت گرفته نیز مشخص شده یک معماری ایرانی اسلامی واجد ارزش باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد.

مهدی شعبانیان افزود: آنچه جامعه معماری اتفاق نظر دارد، معماری حال  و حاضر ما از این اصول و ارزش‌ها به نوعی فاصله گرفته و در ساختمان‌های موجود به ندرت مشاهده می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه اکنون با مشاهده یک ساختمان از بیرون معماری ایرانی و اسلامی از نما قابل مشاهده نیست اضافه کرد: این مسئله معضلی است که اتفاق نظر روی آن وجود دارد.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی همدان به چرایی رخ دادن چنین مسئله‌ای اشاره کرد و گفت: دلایل متعدد می‌توان اشاره کرد که یکی از آنها انقطاع و گسست تاریخی است که در معماری به وجود آمد.

وی یادآور شد: در تاریخ معماری ایرانی ـ اسلامی که بررسی می‌شود یک روند به هم پیوسته‌ را می‌توان مشاهده کرد که تا یک مقطع تاریخی این روند دنبال می‌شد اما از یک مقطع تاریخی به بعد مثلا از دوره معاصر این روند تاریخی دچار گسست شد.

شعبانیان اضافه کرد: بخشی از این گسست، ارتباط با کشورهای دیگر بود که باعث شد معماری‌های التقاطی را الگوبرداری کنیم و در معماری کشور خود لحاظ کنیم.

وی ادامه داد: بخشی را می‌توان برگرفته از آموزش معماری ببینم که نسل اول معماران دانشگاهی ما آموزش دیده از خارج از کشور بودند و این مسئله در دیدگاه آنها تاثیرگذار بود.

مسائل اقتصادی عاملی برای دور بودن از معماری ایرانی اسلامی

 عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی همدان سرعت شهرنشینی در کشور را نیز یکی دیگر از دلایل فراموش شدن معماری ایرانی ـ اسلامی دانست و افزود: این مسئله با توجه به افزایش حجم نفرات، نیاز به مسکن و ساختمان‌ها در شهرها را منجر شد و سرعت تأمین مسکن ممکن است بر کیفیت آن غلبه کند و باعث شود آن ساختمان فاقد آن کیفیت و ارزش‌های معماری شود.

وی به دیگر دلایل از بین رفتن معماری اصیل ایرانی ـ اسلامی اشاره کرد و گفت: برخی قوانین و ضوابط شهرسازی نیز وجود دارد که بعضا اجازه بروز خلاقیت به معمار را نمی‌دهد و محدودیت و موانعی ایجاد می‌کند که نتواند آن ارزش‌ها را در معماری خود بازآفرینی کند.

شعبانیان مسائل اقتصادی را نیز یکی دیگر از دلایل برشمرد و افزود: افزایش قیمت زمین، مصالح ساختمانی و نوع نگاه به ساختمان به عنوان کالای سرمایه‌گذاری باعث شده در معماری معاصر یک نگاه اقتصادی نیز به موضوع داشته باشیم که در فاصله گرفتن از آن ارزش‌ها و الگوهای معماری ایرانی ـ اسلامی تاثیرگذار است.

ضوابط دست و پا گیر عاملی برای دور بودن از معماری گذشته

وی خاطرنشان کرد: در طراحی معماری بر اساس طرح‌های جامع و تفصیلی که برای هر شهری به تصویب شورای عالی معماری و شهرسازی کشور می‌رسد، ضوابطی ارائه می‌شود که طراحی معماری را نیز پوشش می‌دهد اما اینها از جنس اعداد، ارقام و ابعاد است در صورتی که ضوابط بیشتر باید ناظر به خلاقیت معماران باشد و دست و پای معمار را در بروز خلاقیت محدود نکند.

 عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی همدان با تأکید بر اینکه برخی از ضوابط دست و پا گیر است افزود: ارائه یکسری اعداد، ارقام، سرانه‌ها و ابعاد باعث می‌شود معمار نتواند خلاقیت خود را به نحو مطلوبی در خلق اثر خود نشان دهد و این موضوع باعث می‌شود از معماری اصیل ایرانی ـ اسلامی به دور باشیم.

نیاز معماری امروز، بروز بودن همراه با حفظ ارزش‌ها

وی گفت: نوع نگاه ما به غیر از معماری اصیل ایرانی می‌تواند دو دیدگاه را به دنبال داشته باشد؛ یکی نگاه منفعلانه که معماری غربی را نفی کنیم و دیدگاه دیگر اینکه معماری غربی را قبول کنیم.

شعبانیان با تأکید بر اینکه معماری هر سرزمینی دارای نقاط قوت و ضعف خاص خود است افزود: معماری غرب نیز از وضعیت مستثنی نیست.

وی ادامه داد: در ارتباطاتی که اکنون در سطح بین‌المللی شکل گرفته و دنیا به مثابه یک دهکده جهانی است، خواه ناخواه هر جامعه و تمدنی ناچار به تبادلات در همه حوزه‌ها حتی معماری با سایر ملت‌هاست که نمی‌توان بدون تحقیق این تبادلات را مطلوب یا نامطلوب دانست.

 عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی همدان اضافه کرد: به اعتقاد بنده می‌شود بر اساس پژوهش‌هایی که در این مسئله قابل انجام است، جنبه‌های مثبت در عرصه‌های تکنولوژی و فناوری‌های موجود را مدنظر قرار داد و متناسب با فرهنگ، شرایط اقلیمی و وضعیت اقتصادی ساکنان و بهره‌برداران بومی‌سازی کرد و در نهایت با تلفیقی از آنها معماری بروز و مطابق با ارزش‌ها را ارائه دهیم.

معماری امروز غافل از طبیعت

وی با اشاره به نقش طبیعت در معماری اظهار کرد: طبیعت در معماری گذشته ما یک بخش محرز داشته و طبیعت جزو لاینفک معماری بوده؛ به نوعی که معماری اساساً بدون توجه به طبیعت نمی‌توانسته شکل بگیرد.

شعبانیان با بیان اینکه بسیاری از الگوهای موفق معماری ایرانی ما در همسازی با اقلیم شکل گرفته است افزود: یک معمار بدون استفاده از پتانسیل‌های محیطی، بهره‌گیری مناسب از انرژی خورشیدی، تنظیم درست برای ساختمان با توجه به تابش خورشید، اقلیم خاص و... اقدام به یک معماری نمی‌کند و همه فاکتورها را در نظر می‌گیرد.

وی افزود: ساختمان‌های کنونی ما به جای اینکه از این توان‌های محیطی برای تامین نیازهای یک ساختمان استفاده کنند، تنها از انرژی فسیلی استفاده می‌کنیم تا به حد آسایش برسد در حالی که در معماری اصیل از انرژی‌های پاک و طبیعی استفاده می‌شود بدون اینکه آلودگی ایجاد شود و به منابع طبیعی لطمه بزنند.

به گزارش فارس؛ روزگاری مصالح خانه‌ها از دل طبیعت بود و حس آرامش ناشی از آن در دل مردمانی که در آن زندگی می‌کردند، هویدا بود اما امروز مصالح نیز صنعتی شده و با شبیه هم شدن خانه‌ها حس خوب قدیمی بودن بناها هم از بین رفته است.

خانه‌های قدیمی دیگر نوستالژیک شده و در تعداد اندکی از محلات می‌توان چند نمونه از آنها را دید، این مطالب نشان می‌دهد «ساخت و ساز بر اساس معماری ایرانی ـ اسلامی  شاید وقتی دیگر...»!

انتهای پیام/89003/ 40