خبرگزاری فارس سمنان- مرتضی مزینانی: شهرستان دامغان امروز (سیزدهم تیرماه 1398) بیش از 15 زلزله را تجربه کرد که بزرگ‌ترین آن، 4.7 ریشتر در مقیاس امواج درونی زمین قدرت داشت؛ اما این تمام ماجرا نیست.
بررسی‌های کارشناسان زمین‌شناسی و لرزه‌نگاری نشان می‌دهد تمدن کهن «قومس» و شهر «صددروازه» تاریخی حداقل یک بار فدای گسلی شده است که می‌گویند جنسش طوری است که فعالیت دائمی دارد.
گسل بدجنس «آستانه» در شمال دامغان یک بار در تاریخ، زمین‌لرزه‌ای را رقم زده که بزرگای آن تا هشت ریشتر نیز در تحقیقات زمین‌شناسان و زلزله‌نگاران مستندسازی شده است.
زخم گسل آستانه روی صورت تمدن کهن قومس هنوز هم دیدنی است؛ عقیده‌ای وجود دارد که بخش‌هایی از مسجد قدیمی تاریخانه در دامغان که مرمت و بازسازی شده، به خاطر همین زمین‌لرزه پرقدرت بوده است.
12 روستا و چندین شهر؛ متأثر از زلزله امروز
15 زمین‌لرزه در شهرستان دامغان امروز این شهرستان را لرزاند که بزرگ‌ترین آن، 4.7 ریشتر و کوچک‌ترین، 2.5 ریشتر قدرت داشته است.
حومه دامغان امروز شاهد چهار زمین‌لرزه 2.5 ریشتری، سه زمین‌لرزه 2.7 ریشتری، دو زلزله 2.9 ریشتری و زلزله‌های 2.6، 3.1، 3.8، 3.9، 4.1 و 4.7 ریشتری در مقیاس امواج درونی زمین بوده است.
بررسی‌های کارشناسان اداره کل مدیریت بحران استانداری سمنان و فرمانداری شهرستان دامغان که خبرگزاری فارس آن را پیگیری کرده است، نشان می‌دهد 12 روستا و چندین شهر استان سمنان از زلزله‌های امروز دامغان تأثیر پذیرفتند.
روستاهای آستانه، آهوانو، اگره، تویه، سرخده، دروار، دشت بو، بادله، دهخدا، صح، تویه‌رودبار و سرتنگه تویه‌رودبار در شهرستان دامغان امروز از زلزله‌های متعدد رخ‌داده در این منطقه تأثیر پذیرفتند؛ بر اساس آمارهای در دسترس، این روستاها یک هزار و 426 خانوار جمعیت دارند که جمعیتی معادل چهار هزار و 47 نفر را تشکیل می‌دهند.
شهرهای بزرگی همچون دامغان، شاهرود و سمنان و حتی شماری از شهرهای همجوار همچون کیاسر نیز بر اثر زمین‌لرزه‌های امروز دامغان دچار لرزش‌هایی شدند که گرچه مشکلی را برای مردم به وجود نیاورد؛ اما رصد دقیق شرایط و مراقبت دائمی را ضروری می‌سازد.
زخم لرزه‌ها روی صورت قومس
مهدی زارع، مدیر گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در سمنان می‌گوید: دامغان، منطقه لرزه‌خیزی محسوب می‌شود و گسل مهمی که در این منطقه وجود دارد، گسل «آستانه» در حدود 12 کیلومتری شمال دامغان است.
این دانش‌آموخته دوره دکتری زلزله‌شناسی مهندسی از دانشگاه گرونبل فرانسه ادامه می‌دهد: گسل آستانه در منطقه کوهستانی دامغان و شمال آن واقع شده است؛ زلزله امروز نیز در محدوده چشمه‌علی در مسیر جاده کیاسر رخ داده؛ گسل آستانه تقریباً قبل از چشمه‌علی دامغان قرار دارد.
وی گفت: دامغان در سابقه خود زلزله بزرگ سال 855 میلادی مقارن با قرن دوم هجری را مرتبط با این گسل تجربه کرده است و آن زلزله، بزرگ‌ترین زلزله برآوردشده داخل فلات ایران محسوب می‌شود.
مدیر گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله ادامه داد: برخی از محققان معتقدند آن زلزله بزرگایی به قدرت هشت ریشتر داشته است و برخی نیز چنین عقیده‌ای ندارند؛ اما به‌هرحال، در برخی مستندات و تحقیقات به این عدد هم اشاره شده است.
زارع گفت: به نظر می‌آید بخشی از تمدن کهن قومس به دلیل همین رخداد بزرگ زلزله از رونق افتاده یا به‌طور کلی از بین رفته باشد.
وی تصریح کرد: در مسجد تاریخانه دامغان هم قسمتی وجود دارد که نشان می‌دهد این بنا به‌نوعی بازسازی و مقاوم‌سازی شده؛ مسجد تاریخانه دامغان، دومین مسجد قدیمی در تاریخ اسلامی ایران است و برخی گفته‌اند قبلاً یک آتشکده زرتشتی در دوره ساسانی بوده که بعدها به مسجد تبدیل شده و این نشان‌دهنده قدمت آن است.
مدیر گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله تصریح کرد: دامغان، شهری است که با مشخصه زمین‌لرزه‌ها تعریف می‌شود؛ ویرانه‌ای که در این منطقه به نام «صددروازه» وجود دارد، احتمال دارد بخش ویران‌شده تمدن قومس در زمین‌لرزه سال 855 میلادی باشد.
زارع گفت: هم از نظر آثار تاریخی که در دامغان وجود دارد مثل مسجد تاریخانه و هم از نظر آثار ویران‌شده تاریخی که بسیار مهم است، می‌توان به سابقه لرزه‌خیزی طولانی‌مدت در این شهرستان پی برد و گفت که شهرستان دامغان سابقه لرزه‌خیزی مفصل و طولانی دارد.
زلزله‌های قدیمی؛ نشانه لرزه‌خیزی
سابقه لرزه‌خیزی طولانی گسل آستانه در شهرستان دامغان جدای از اینکه نشان می‌دهد این منطقه همواره در معرض زلزله است، تأکید می‌کند مسؤولان مدیریت بحران استان سمنان باید بیش از گذشته آمادگی خود را افزایش دهند تا در مواقع وقوع بحران احتمالی، بتوان خدمات سریع و شایسته‌ای به مردم ارائه کرد.
محمود اسدیان، کارشناس ارشد زمین‌شناسی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس استان سمنان با اشاره به اینکه بزرگ‌ترین زمین‌لرزه رخ داده در روز جاری در دامغان 4.7 ریشتر قدرت داشته، اظهار کرد: منطقه دامغان سابقه لرزه‌خیزی متعددی دارد و در این منطقه و در مسیر سمنان، گسلی که از سمت گرمسار شروع می‌شود و به گسل طرود معروف بوده، فعالیت‌های زیادی تا امروز داشته است.
وی تصریح کرد: زلزله‌های قدیمی هم در این منطقه و به‌خصوص در جنوب استان سمنان بسیار اتفاق افتاده است و این نشان می‌دهد که دامغان و شهرهای جنوبی آن دارای قدرت لرزه‌خیزی هستند.
زلزله‌های امروز، «کوچک»؛ زلزله‌های بزرگ، «محتمل»
زارع، مدیر گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله می‌گوید: زلزله‌های امروز در دامغان زمین‌لرزه‌های بزرگی نبوده است و همه آنها جزو زلزله‌های کوچک محسوب می‌شود؛ بزرگ‌ترین آن که 4.7 ریشتر قدرت داشته است، زلزله چندان بزرگی به حساب نمی‌آید.
وی گفت: وقوع زمین‌لرزه‌های امروز الزاماً به این معنا نیست که زلزله‌های کوچک برای رخداد زلزله بزرگ زمینه‌سازی کند؛ اما بدون این زلزله‌ها هم ظرفیت یک زلزله شدید در دامغان همواره وجود دارد.
مدیر گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله تصریح کرد: چند زلزله کوچک مثل زلزله 4.7 ریشتری امروز یا کمتر از آن، به معنای وقوع رخداد بزرگ زلزله در منطقه نیست.
زارع با تأکید مجدد بر اینکه زلزله‌های امروز دامغان به معنای وقوع زمین‌لرزه بزرگ نیست، گفت: همیشه احتمال وقوع زمین‌لرزه بزرگ در دامغان وجود دارد و همیشه باید آماده بود.
اسدیان، کارشناس ارشد زمین‌شناسی هم معتقد است: اگر بخواهیم به زلزله‌های امروز و مشخصاً زلزله 4.7 ریشتری در دامغان از دید علمی و اینکه این زمین‌لرزه مقدمه زلزله بزرگ‌تری بوده است یا خیر، توجه کنیم، باید گفت که این امر از دیدگاه علمی قابل بررسی و بیان است.
وی تصریح کرد: از دیدگاه ریسک‌پذیری باید به مردم و مسؤولان همواره هشدار دهیم و مردم را آگاه سازیم؛ دستگاه‌های زیر نظر ستاد مدیریت بحران در این مواقع خود را به سطح آمادگی بالایی می‌رسانند و از آن لحاظ مشکلی وجود ندارد.
این کارشناس ارشد زمین‌شناسی ادامه داد: اگر بخواهیم با مردم در ارتباط با زلزله‌های امروز در دامغان سخنی بگوییم، نمی‌توان با قطعیت اعلام کرد که زلزله بزرگ‌تری در این منطقه رخ می‌دهد و احتمال رخداد زلزله بزرگ‌تر در پس زلزله‌های کوچک امروز ضعیف است.
اسدیان گفت: امکان رخداد زلزله بزرگ‌تر از نظر علمی امکان‌پذیر ولی احتمال آن بسیار پایین است؛ بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، تعداد زلزله‌های قبل و بعد از زلزله 4.7 ریشتری امروز در دامغان که به ثبت رسیده، چندان زیاد نبوده است.
وی گفت: در شرایطی که برخی رسانه‌ها خبرهای نادرست منتشر می‌کنند، ممکن است برای مردم مشکلاتی ایجاد شده و آنها از منازل خود خارج شوند و نمونه این مسأله را سال گذشته در تهران شاهد بودیم که مردم بسیار اذیت شدند.
گسل‌های استان سمنان؛ فعال و لرزه‌زا
زارع، مدیر گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله گفت: پای دامنه شمالی شهرهای استان سمنان عموماً گسل‌های فعال و لرزه‌زایی وجود دارد و گسل گرمسار نیز از قدیم معمولاً موج‌لرزه‌هایی درست می‌کرده است و در سال 1367 زمین‌لرزه‌هایی را به علت وجود گنبدهای نمکی در این منطقه تجربه کردیم.
وی گفت: زمین‌لرزه‌های این‌چنینی را باید دلیلی برای لرزه‌خیز بودن منطقه تلقی کرد و در یک جمله، گسل‌های منطقه فعال هستند.
وی با بیان اینکه هر کدام از شهرهای اطراف دامغان نیز گسل خاص خود را دارند، گفت: گسل شاهرود تقریباً از وسط این شهر رد می‌شود و گسل عطاری از شمال سمنان عبور می‌کند و تمام شهرهای استان در لرزه‌خیزی به‌طور تقریبی با هم شباهت خاصی دارند و به‌گونه‌ای دارای گسل‌های فعال هستند.
مدیر گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله بیان کرد: معمولاً زلزله‌های زیر پنج ریشتر بزرگا خسارت ایجاد نمی‌کنند؛ مگر اینکه اتفاق خاصی رخ دهد یا زلزله زیر روستا یا شهری به وقوع بپیوندد و درنهایت حادثه‌ای را رقم بزند؛ اما معمولاً انتظار نداریم در زمین‌لرزه‌های زیر پنج ریشتر اتفاق خاصی جز نهایتاً ترک‌های برخی خانه‌های روستایی رخ دهد.
زارع گفت: بیشتر آسیب‌هایی که این زمین‌لرزه‌ها به وجود می‌آورند، روانی است و مردم در آنها نگران می‌شوند و جو روانی و هراس عمومی ایجاد می‌شود.
بافت فرسوده؛ نیازمند مقاوم‌سازی
اسدیان، کارشناس ارشد زمین‌شناسی با اشاره به پیشینه تاریخی شهرستان دامغان و شرایط بافت مسکونی و منازل ساخته‌شده در آن گفت: امروز نه‌تنها در دامغان بلکه در تمام شهرهای ایران و به‌خصوص تهران مشکل بافت فرسوده وجود دارد و باید به آن توجه شود.
وی ادامه داد: امروز در پایتخت کشور که به‌نوعی پیشرفته‌ترین شهر ایران محسوب می‌شود، مشکلات ناشی از بافت فرسوده به‌وضوح دیده می‌شود.
این کارشناس ارشد زمین‌شناسی گفت: بافت‌های فرسوده در گذشته از مصالح ساختمانی غیرمقاوم نظیر خشت و گل و دیوارهای قطور استفاده می‌کردند که این دیوارها بر اساس تجربه تلخ زلزله بم در زمان حادثه ممکن است مشکل‌زا شوند.
اسدیان گفت: در شهرستان دامغان نیز به لحاظ کویری بودن و گرمای زیاد از این نوع سازه‌ها در خانه‌های قدیمی همچون شهر بم استفاده شده است و در زلزله‌ای که قدرت تخریبی بالاتری داشته باشد، ممکن است مشکلی نظیر زلزله بم در سال 81 رخ دهد.
وی تصریح کرد: آسیبی که مسأله خانه‌های فرسوده و قدیمی زمان زلزله پرقدرت به مردم می‌زند، بسیار بیشتر از آسیبی است که زلزله فی‌نفسه می‌تواند به وجود بیاورد؛ در جریان زلزله بم نیز شاهد این امر بودیم و اگر سازه‌های مقاوم‌تری در این شهر وجود داشت، هزاران نفر از مردم بم جان خود را از دست نمی‌دادند و رقم تلفات بسیار کاهش می‌یافت.
این کارشناس ارشد زمین‌شناسی ادامه داد: در دامغان و سایر شهرها نیز بدین لحاظ مشکلات جدی وجود دارد و مردم اگر در زمینه بهسازی بافت فرسوده اقدام کنند، بخشی از مشکلات کاهش خواهد یافت.
اسدیان گفت: البته دولت نیز باید تسهیلات موردنیاز را در اختیار مردم قرار دهد تا در شرایط فعلی اقتصادی کشور بتوانند نوسازی یا حداقل مقاوم‌سازی منازل خود را به‌خوبی انجام دهند و این امر در کاهش اثرات تخریبی زلزله بسیار مؤثر خواهد بود.
ایران؛ نیازمند شبکه لرزه‌نگاری پرتعداد
زارع، مدیر گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله هم اعتقاد دارد: بهتر است شرایط لرزه‌خیزی در منطقه دامغان با حساسیت و دقت بالایی رصد شود و موردنظر قرار گیرد.
وی تصریح کرد: یکی از مواردی که رصد شرایط را در حوزه زلزله امکان‌پذیر می‌سازد، این است که شبکه لرزه‌نگاری پرتعداد در منطقه نصب شود تا بتوان شرایط را با در دسترس بودن تعداد زیادی دستگاه لرزه‌نگاری در منطقه رصد و زلزله‌های خیلی کوچک را هم ثبت و تحلیل کرد.
به‌هرحال، انتظار می‌رود دولت نسبت به تأمین ملزومات لازم برای پژوهشگاه‌های زلزله‌شناسی و مؤسسه ژئوفیزیک اقدام عاجلی به عمل آورد تا بتوان تحلیل‌های درست‌تری از زلزله‌های رخ‌داده در کشور داشت.
انتهای پیام/2249/م/خ
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
