خبرگزاری فارس- شعیب بهمن- طی ماه های اخیر مجادله لفظی و تنش فزاینده‌ای میان رهبران ترکیه و آمریکا در خصوص خرید سامانه دفاع موشکی اس 400 توسط ترکیه از روسیه در گرفته بود. نقطه کانونی این مجادله را تصمیم ترکیه مبنی بر خرید این سامانه دفاعی از روسیه و تلاش آمریکا برای منصرف کردن آنکارا تشکیل می داد.
آمریکایی ها برای منصرف کردن طرف ترک، انواع پیشنهادها و تهدیدها را به عنوان گزینه مطرح کردند و علاوه بر قطع همکاری های خود در بخش نظامی و عدم تحویل جنگنده های اف 35، بحث اعمال تحریم اقتصادی علیه ترکیه را نیز پیش کشیدند.
حتی آمریکایی ها در ضرب‌الاجلی تهدید کردند که چنانچه ترکیه تا تا پایان ماه ژوئیه قرارداد خود با روسیه را ملغی نکند، خلبانان ترکیه‌ای را که برای آموزش پرواز با جنگنده‌های اف ۳۵ در این کشور به سر می‌برند، اخراج خواهند شد. از سوی دیگر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه اعلام کرده بود که از خرید سامانه پدافند روسی صرف‌نظر نمی‌کند.
وی همچنین گفته بود که تنها در صورتی پیشنهاد فروش سامانه موشکی پاتریوت آمریکایی را در دستور کار قرار می‌دهد که شرایط فروش آن مانند شرایط پیشنهادی روسیه برای اس۴۰۰ مناسب باشد.
با این حال مواضع آمریکا به یکباره در نشست سران گروه 20 تغییر کرد و دونالد ترامپ ضمن آنکه پذیرفت ترکیه از روسیه سامانه دفاع موشکی اس 400 را بخرد، بر تداوم همکاری های واشنگتن و آنکارا نیز تاکید کرد.
اگر چه انجام چنین معامله ای به معنای نفوذ روسیه در ساختارهای امنیتی ناتو است و چرخش ترکیه به سمت مسکو نیز می تواند بر نگرانی های آمریکا بیافزاید، اما تصمیم ترامپ بیش از آنکه از نگرانی های امنیتی و نظامی ناشی شود، از خوی اقتصادی او نشأت گرفته است. به همین دلیل ممکن است در روزهای آینده مجددا تصمیم امریکا در مقابل خرید سامانه دفاع موشکی اس 400 از سوی ترکیه تغییر کند.
فارغ از اینکه موضع نهایی امریکا در خصوص این معامله نظامی میان روسیه و ترکیه چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد، شیوه رویارویی آنکارا با ایالات متحده حاوی نکات قابل توجهی است که می تواند برای کشورهای دیگر از جمله ایران دارای درس های آموزندهای باشند.
نخستین نکته قابل توجه درباره تنش ترکیه و آمریکا از بی توجهی ایالات متحده به نیازهای دفاعی و نظامی آنکارا ناشی می شود. به رغم آنکه ترکیه در طول سال های گذشته یکی از شرکای مهم آمریکا و عضو ناتو بوده و همواره همکاری های تنگاتنگی میان طرفین برقرار بوده، اما آمریکا از در اختیار گذاشتن فناوری های به روز نظامی خود حتی به متحدی سنتی همچون ترکیه سر باز می زد.
کما اینکه دونالد ترامپ در حاشیه نشست گروه 20 به صراحت گفت که «ترکیه مجبور شد سامانه اس 400 را خریداری کند؛ زیرا دولت باراک اوباما از فروش موشک های پاتریوت به این کشور خودداری کرد.»
واقعیت آن است که دولت ترکیه از مدت ها پیش متوجه شده که تکیه یکجانبه به آمریکا نمی تواند تامین کننده منافع این کشور باشد. کما اینکه در سایر حوزه های تکنولوژیک نیز هیچ یک از کشورهای غربی حاضر به کمک به ترکیه نبوده اند.
به عنوان مثال، نه آمریکا و نه کشورهای اروپایی حاضر به مشارکت در طرح های احداث نیروگاه های هسته ای در ترکیه نشدند و دست آخر این روسیه بود که وارد قرارداد با ترک ها شد. در نتیجه، این نکته که غربی ها حاضر به انتقال فناوری های به روز خود به هیچ کشوری حتی متحدان خود نیستند، یکی از درس هایی بود که اردوغان به خوبی دریافت کرده است و در سایر کشورها نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
این امر به خصوص در ایران حائز اهمیت است؛ زیرا برخی از نخبگان سیاسی و فکر تصور می کنند که راه برونرفت از مشکلات اقتصادی و دستیابی به توسعه، همکاری با غرب و استفاده از فناوری های غربی است.
دومین نکته، رویگردانی متحدان سنتی آمریکا از این کشور است. ترکیه به عنوان یکی از کشورهایی که برای دهه های متمادی حامی منافع و اجرا کننده بسیاری از طرح های آمریکا در منطقه بوده، در سال های اخیر تمایل بیشتری به استقلالطلبی در حوزه سیاست خارجی خود پیدا کرده است.
علت این امر بازی دوگانه ای است که آمریکایی ها در راستای منافع خودشان با بسیاری از متحدانشان انجام دادهاند. دولت ترکیه نه فقط تجربه حمایت آمریکا از کودتای نافرجام 2016، بلکه رفتار آمریکا با بسیاری از متحدان خود همچون حسنی مبارک در مصر، زین العابدین بن علی در تونس و سایر رهبرانی که به ایالات متحده اعتماد کرده بودند را مد نظر دارد.
در نتیجه ترکیه به عنوان یکی از متحدان سنتی غرب تلاش می کند فاصله خود را با آمریکا و اروپا حفظ کند. قاعدتا در شرایطی که متحدان سنتی غرب در حال گرایش به یاست های مستقلانهتر هستند، منطقی نیست که برخی از نخبگان سیاسی در ایران ـ به عنوان کشوری که طی سال های گذشته مغضوب آمریکا بوده ـ، دائما بر طبل نزدیکی به ایالات متحده بکوبند.
سومین نکته، راهبرد نگاه به شرق در حوزه سیاست خارجی ترکیه است. آنکارا در طول سال های اخیر تلاش زیادی برای توسعه روابط خود با کشورهای غیر غربی همچون روسیه و چین کرده است. بخشی از این تلاش از عبارت معروف و استراتژیک نجم الدین اربکان نخست وزیر فقید ترکیه نشأت می گیرد که گفته بود «هر چه کمان سیاست خارجی ترکیه به سمت شرق کشیده شود، عمیقتر در قلب غرب فرود خواهد آمد».
بررسی سیاست خارجی ترکیه در سال های اخیر بیانگر آن است که دولت فعلی این کشور از گسترش روابط با شرق، نه تنها منافع زیادی کسب کرده، بلکه موفق به تنظیم روابط خود با غرب نیز شده است. کما اینکه یکی از دلایل مهم کوتاه آمدن ترامپ در برخورد با ترکیه و اعمال تحریم های اقتصادی جهت منصرف کردن آنکارا از خرید سامانه دفاع موشکی اس 400، ترس آمریکا از گرایش بیشتر این کشور به شرق است.
بنابراین در شرایطی که کشورهایی همچون ترکیه که سابقا فقط در زمین غرب بازی می کردند، به استفاده ازی راهبرد نگاه به شرق روی آورده اند و از این طریق منافع خود را نیز تامین می کنند، برای کشورهایی همچون ایران نیز پیگیری این ایده در حوزه سیاست خارجی کاملا مفید و ضروری است.
چهارمین نکته ای که در خصوص تنش های ترکیه و آمریکا حائز اهمیت است، موضع تقریبا واحد جریانهای سیاسی در داخل ترکیه نسبت به زورگویی و زیاده خواهی امریکا بود. کما اینکه احزابی که کاملا در حوزه مسائل داخلی و سیاست خارجی با حزب حاکم عدالت و توسعه اختلاف نظر دارند هم در خصوص مقابله با سیاست یکجانبهگرایانه امریکا به حمایت از دولت خود پرداختند.
به عنوان مثال، محمد علی گولر در مقالهای در روزنامه جمهوریت ـ ارگان حزب جمهوریخواه خلق که مهمترین حزب مخالف دولت محسوب می شود ـ نوشت: «خرید اس 400 در روابط بین ترکیه و آمریکا تعادل برقرار می کند.»
یکپارچگی احزاب و جریان های سیاسی از یک سو و همراهی افکار عمومی در مقابله با سیاست های زیادهخواهانه امریکا از سوی دیگر نکته مهمی در تنش های اخیر ترکیه و آمریکا محسوب می شود. در نتیجه درس دیگری که تنش میان ترکیه و آمریکا برای کشورهایی همچون ایران داشت، حفظ یکپارچگی سیاسی و ملی در برابر زورگوییهای خارجی است.
البته باید توجه داشت که در خصوص مقاومت در برابر زیادهخواهی ها و زورگوییهای آمریکا، ترک ها همواره از انقلاب اسلامی و خط مشی جمهوری اسلامی ایران آموخته اند اما در شرایط کنونی که برخی در فضای سیاسی داخل و خارج ایران بر مسئله کرنش در مقابل آمریکا تاکید می کنند، این رفتار مردم، احزاب و دولت ترکیه می تواند آموزنده باشد.
انتهای پیام/ح
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
