گروه سیاسی خبرگزاری فارس، زینب رازدشت: در هر دوره‌ای شاهد این هستیم که نامزدهای انتخابات مجلس، پیش از ورود، وعده وعیدهای فراوانی می‌دهند که گرچه بسیاری به آن انتقاد دارند و می‌گویند اکثر این وعده‌ها غیرواقعی است، اما آنها با همین وعده‌ها وارد خانه ملت می‌شوند.
پس از گذشت مدتی از عملکردشان، متوجه می‌شویم که برخی از آنها نه تنها اقدام مناسبی برای حل مشکلات مردم نکرده‌اند، بلکه سعی داشته‌اند از مجلس پلی برای ترقی خود و اطرافیان‌شان استفاده کنند.
مجلس وظیفه نظارتی را دارد، اما تا چه اندازه از عهده این رسالت برآمده است؟ برخی کارشناسان معتقدند که مجلس از وظیفه نظارتی خود عقب مانده است. با این تفاسیر به نظر می‌رسد که باید بخشی به عنوان نظارت بر عملکرد مجلس هم تشکیل شود.
البته ابراهیم کارخانه‌ای که در دو دوره هفتم و نهم مجلس شورای اسلامی، نماینده بود، معتقد است که بدون شک خود مجلس نیز نیازمند کمیسیونی مستقل است که دائما به رصد و نظارت بر شیوه کارآمدی و تحول و تعالی مجلس شورای اسلامی بپردازد. او در مجلس نهم طرح مفصلی را برای تشکیل چنین کمیسیونی به هیئت رئیسه تقدیم کرد که البته رد شد.
با توجه به اینکه کمتر از سه ماه دیگر انتخابات مجلس یازدهم برگزار می‌شود، به همین بهانه در خصوص مجلس متقدر و توانمندسازی مجلس یازدهم، گفت‌وگویی با ابراهیم کارخانه‌ای نماینده دوره های هفتم و نهم مجلس شورای اسلامی، انجام داده‌ایم. آنچه از نظر می‌گذرانید، حاصل گفت‌و‌گوی ما با وی است.
فارس: به عنوان اولین پرسش، موضوع ورود نمایندگان به کارهای اجرایی و غفلت آنان از وظیفه اصلی نمایندگی را که قانونگذاری است مطرح می‌کنم؛ لطفا در این خصوص نظرتان را بیان کنید.
کارخانه‌ای: در ابتدا مقدمه‌ای در رابطه با اهمیت نقش مجلس شورای اسلامی عرض کنم و آن اینکه مجلس شورای اسلامی قلب تپنده نظام اسلامی است که خون قانون را در شریان‌های حیاتی کشور به جریان در می‌آورد، بدون شک هر قدر این قلب توانمندتر باشد، قوانین مصوب از صلابت و استحکام بیشتری برخوردار خواهد بود که لازمه آن ساختاری کارآمد و حضور نمایندگانی توانا در مجلس شورای اسلامی است.
اما در رابطه با پرسشی که مطرح کردید باید عرض کنم زمانی که مردم می‌بینند که یک داوطلب نمایندگی مجلس در تبلیغات انتخاباتی خود، دائماً دم از ارائه طرح‌های عمرانی، صنعتی، کشاورزی و ....در حل مشکلات مردم می‌زند و نحوه گزارش عملکرد او مانند گزارش عملکرد یک بخشدار، فرماندار و یا یک استاندار است و پروژه‌های مصوب را به نام خود ثبت و منتشر می‌کند؛ طبیعی است که مردم حل مشکلات خود را در سیمای نمایندگی مجلس جستجو کنند! چنین شیوه‌ای موجب می‌شود وظیفه اصلی نماینده که قانونگذاری است در حاشیه قرار گرفته و دغدغه اصلی نمایندگی چیزی جز قانونگذاری باشد و بر همین اساس اکثر قوانین از استحکام و پایداری لازم برخوردار نیستند و قریب ۷۰ درصد مصوبات مجلس نیاز به اصلاحیه پیدا می‌کند.
فارس: بسیاری از داوطلبان نمایندگی مجلس در انتخابات برای جلب آرای مردم به دادن وعده و وعید متوسل می‌شوند، آیا چنین شیوه‌ای بعد از ورود این داوطلبان به مجلس بر عملکرد این نمایندگان تأثیر نمی‌گذارد؟
کارخانه‌ای: وقتی نماینده‌ای برای عمل به وعده‌هایش، خود را وامدار مردم می‌سازد و سعی می‌کند برای عمل به وعده‌ها نقش یک مدیر اجرایی را ایفا می‌کند و همواره در کنار یک مسئول اجرایی دیده شود، بدون شک استقلال رأی چنین نماینده‌ای به زیر سوال خواهد رفت و اینکه با ارائه طرح سوال و استیضاح از یک دستگاه اجرایی به یکباره ده‌ها نفر از تعداد امضاکنندگان کاسته می‌شود و طرح از اکثریت ساقط می‌شود ناشی از معامله بین نمایندگان مجلس و دستگاه اجرایی بر سر منافع مشترک و تضییع حق مردم در عرصه قانونگذاری است.
مجلس شورای اسلامی باید سرچشمه اصلاح امور باشد
فارس: آیا در مجلس هیچگاه نماینده‌ای به علت ناتوانی در انجام وظیفه قانونی خود مورد سئوال واقع می‌شود؟
کارخانه‌ای: مجلس شورای اسلامی باید سرچشمه اصلاح امور و پیشرفت کشور و کانونی برای رقابت در نوآوری و خلاقیت در حل مشکلات مردم باشد. نماینده‌ای که در طول دوره چهار ساله نمایندگی حتی تریبون او روشن نمی‌شود و تنها در هنگام نطق سالانه صدایش از تریبون عمومی مجلس شنیده می‌شود و حضورش صرفاً به حد نصاب رسیدن مجلس شورای اسلامی کمک می‌کند و نه اینکه هیچگاه مورد سوال قرار نمی‌گیرد بلکه به دفعات نیز به مجلس راه پیدا می‌کند. چنین موردی ظلم بر ملت و سیلی بر مجلس است که به جد می‌بایست مورد پیگیری و چاره اندیشی قرار گیرد.
فارس: آیا در مجلس ضوابطی برای رقابت‌پذیری و تقدیر از نمایندگان فعال و کارآمد در عرصه قانونگذاری وجود دارد یا فقط به تقدیر از حضور و غیاب منظم در مجلس خلاصه می‌شود؟
کارخانه‌ای: در حالیکه رقابت‌پذیری یکی از مؤلفه‌های اصلی پیشرفت و کارآمدی است، متأسفانه نقش این مهم در توانمندسازی مجلس شورای اسلامی نادیده گرفته شده است و به علت فقدان نظام ارزیابی عملکرد، هیچ فرقی بین یک نماینده کارآمد و توانمند با یک نماینده ناکارآمد و ناتوان وجود ندارد، به گونه‌ای که تاکنون سابقه نداشته است تا از نمایندگانی که بیشترین نقش را در پیشبرد اهداف مجلس شورای اسلامی ایفا کرده‌اند، تشویق و یا تقدیر به عمل آید و یا نمایندگانی که در انجام وظیفه قانونی خود ناتوان بوده‌اند در قوه مقننه مورد سوال قرار گیرند.
فارس: در مجلس، قانون نظارت بر اعمال و رفتار نمایندگان وجود دارد، آیا قانونی هم برای نظارت بر عملکرد آنان تصویب شده است؟
کارخانه‌ای: آنچه که در رابطه با نظارت بر رفتار و اعمال نمایندگان مطرح است صرفاً رسیدگی به تخلف و اعمال و رفتار دور از شان یک نماینده نیست، بلکه نظارت بر عملکرد و کارآمدی یک نماینده است که موجبات توانمندسازی و شفافیت عملکرد نمایندگان مجلس شورای اسلامی را فراهم می‌سازد.
ضرورت ایجاد ساختاری برای عملکرد شفاف نمایندگان مجلس
باید ساختاری ایجاد شود که در چارچوب آن و بر پایه شاخص‌هایی معین، میزان کارآمدی نمایندگان به طور شفاف ارزیابی شده و با اعلام در رسانه‌های خبری، مردم در جریان کامل عملکرد نمایندگانی که به نیابت از آنان در مجلس شورای اسلامی حضور یافته اند، قرار گیرند. با این اقدام به مرور نمایندگان ناکارآمد حذف و نمایندگانی توانمند جایگزین آنها خواهند شد که موجبات توانمندسازی هرچه بیشتر مجلس شورای اسلامی نیز فراهم می‌شود.
فارس: در حالی که مجلس شورای اسلامی دائما دستگاه‌های اجرایی را مورد سوال قرار می‌دهد، آیا ساختاری نیز برای کارآمدی و تحول‌گرایی در مجلس وجود دارد؟
کارخانه‌ای: بدون شک مجلس شورای اسلامی نیز نیازمند تغییر و تحول اساسی در شیوه انتخاب نمایندگان و ساختار درونی آن است، در حالی که مجلس شورای اسلامی در قالب ۱۳ کمیسیون اختصاصی، مسائل مربوط به سایر دستگاه‌ها را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد، بدون شک خود مجلس نیز نیازمند کمیسیونی مستقل است که دائما به رصد و نظارت بر شیوه کارآمدی و تحول و تعالی مجلس شورای اسلامی بپردازد. در مجلس نهم طرح مفصلی را برای تشکیل چنین کمیسیونی به هیئت رئیسه تقدیم کردم که متأسفانه رد شد.
نکته مهم دیگر اینکه مجلس جدای از مرکز پژوهش‌ها که به بررسی کارشناسی طرح‌ها و لوایح می‌پردازد، نیازمند هیأت‌های اندیشه‌ورز برگزیده از نخبگان وسرآمدان کشور در عرصه‌های مختلف نیز است که متناظر با کمیسون‌های مختلف مجلس با نوآوری و خلاقیت، موجبات کارآمدی بیشتر مجلس شورای اسلامی را فراهم می‌کند و بر پایه مردم سالاری دینی الگوی جدیدی از مجلس نمایندگان به جهان اسلام معرفی شود.
فارس: این ایام مصادف است با بررسی لایحه بودجه، آیا تحول مورد انتظار در مورد بودجه نویسی سال آینده رخ داده است؟
کارخانه‌ای: در شرایطی که طی ۴۰ سال گذشته کشور در عرصه‌های مختلف دچار تحول اساسی شده است، متأسفانه در مجلس شورای اسلامی تحولی مبتنی بر نوآوری و ابتکار رخ نداده است، به گونه‌ای که قانون و شیوه بودجه‌ریزی که مهم‌ترین رکن اساسی اداره کشور است، تصویب آن به سال ۱۳۵۱ برمی‌گردد، متأسفانه نه دولت و نه مجلس تاکنون هیچ یک، ساختاری جدید بر پایه اقتضائات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه در این خصوص ارائه نکرده‌اند و کتاب بودجه کشور هر ساله در قالب یک سناریوی تکراری که فقط اعداد آن تغییر می‌کند بین مجلس و دولت مبادله می‌شود و علیرغم تأکید مقام معظم رهبری هنوز اقدام عملی در این خصوص صورت نگرفته است.
فارس: برخی از نمایندگانی که در سطح کشور شناخته شده هستند، بیشتر نام و نشان آنها مطرح است و از عملکرد آنها خبری نیست در این رابطه توضیحی دارید؟
کارخانه‌ای: این حرف درستی است و هرگز نباید خلأ ناکارآمدی یک نماینده تحت الشعاع شهرت و وجهه سیاسی او، نادیده گرفته شود؛ چه بسا یک نماینده که به دلایل مختلف در سطح کشور شناخته شده است در مجلس شورای اسلامی در ایفای وظیفه قانونی نمایندگی، فردی ناکارآمد و غیر مؤثر باشد؛ در این صورت تدوین شاخص‌های ارزیابی عملکرد نمایندگان به دور از جایگاه سیاسی، وزن کارآمدی و تأثیرگذاری آنان را در توانمندسازی مجلس شورای اسلامی در معرض قضاوت مردم قرار خواهد داد و با این اقدام، غوغاسالاران از خدمتگزاران تفکیک خواهند شد.
فارس: نقش مهم نظارتی مجلس مغفول واقع شده است، علت چیست؟
کارخانه‌ای: در حال حاضر ساختاری مستحکم ، مؤثر و برنامه محور برای اعمال حق نظارت نمایندگان بر مصوبات مجلس شورای اسلامی تدوین نشده است و حضور نمایندگان مجلس به عنوان ناظر در شوراهای مختلف هرگز پاسخگوی نظارت مجلس شورای اسلامی بر مصوبات مجلس نیست و شیوه تذکر، پرسش، استیضاح و تحقیق و تفحص نیز در قالب سلیقه شخصی نمایندگان و به دور از هر گونه چارچوب برنامه ریزی شده که حد و مرز آنرا صرفاً اراده نمایندگان مشخص می‌کند، صورت می‌گیرد. این شیوه کارآمدی لازم را از خود نشان نداده است و بدون شک باید برای مهم‌ترین رکن بنیادی کشور که ضامن اجرای قانون در جامعه است، چاره‌اندیشی اساسی شود و با تدوین ساختاری قوی، قدرتمند و برنامه محور در عرصه نظارت، موجبات کارآمدی بیشتر مجلس در حل مشکلات مردم فراهم شود.
نطق‌های میان دستور باید راهگشای بستر لازم برای تصویب قوانین کارآمد باشد
فارس: آیا برای نطق‌های میان دستور نمایندگان که در مواردی دردسرساز می‌شود، ضابطه‌ای وجود دارد؟
کارخانه‌ای: نطق‌های میان دستور باید متناسب با نقش کلیدی مجلس در پیشرفت کشور و راهگشای بستر لازم برای تصویب قوانین کارآمد و مستحکم در حل مشکلات مردم باشد؛ متأسفانه به علت عدم تبیین جایگاه اصل ۸۴ قانون اساسی و امکان سوءاستفاده از آن، ایراد نطق در مواردی به اهرمی برای دعواهای سیاسی و تخطئه نظام اسلامی تبدیل می‌شود که لازم است در چارچوب قانون اساسی و ایفای وظیفه نمایندگی در این خصوص چاره اندیشی شود.
فارس: با توجه به نقش محوری مجلس در اداره کشور و ضرورت ورود نمایندگانی توانا به عرصه قانونگذاری چه پیشنهادی دارید؟
کارخانه‌ای: از آنجا که مجلس در رأس امور است، بدون شک شیوه انتخابات مجلس شورای اسلامی نیز باید به گونه‌ای باشد که توانمندترین‌ها در رأس نظام قانونگذاری کشور قرار گیرند، برای نیل به این مهم، شیوه انتخابات مجلس خبرگان الگوی مناسبی است که بر پایه آن با برگزاری یک آزمون جامع و هدفمند، بستر لازم برای ورود نیروهای توانمند و کارآمد که حد نصاب لازم برای ورود به مجلس شورای اسلامی کسب کرده باشند، فراهم می‌شود. با این شیوه و با مشخص شدن نوع کمیسیون انتخابی در زمان ثبت نام، این امکان فراهم می‌شود که کمیسیون‌های تخصصی بر پایه اولویت نمرات کسب شده مورد انتخاب واقع شوند. چنین اقدامی موجبات توانمندسازی و پربار شدن هر چه بیشتر کمیسیون‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی را فراهم می‌سازد.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
