دلخواه: نسل جدیدی از نمایشنامه‌نویسان قوی تربیت شده‌اند/ چالش‌های جشنواره تئاتر دانشگاهی زیاد است

به گزارش خبرنگار تئاتر خبرگزاری فارس، «مسعود دلخواه» بازیگر، کارگردان، مدرس و منتقد تئاتر است و تحصیلات خود را در زمینه تئاتر در ایران آغاز کرد و در آمریکا (دانشگاه کانزاس آمریکا - فوق‌لیسانس و دکتری) به‌ پایان رساند.

وی در نمایش‌های جولیوس سزار، بیگانه، مفیستو، روال‌ عادی و بوی خواب و سریال دلداگان به نقش آفرینی پرداخته و همچنین در نمایش‌های ارخش، خانمچه و مهتابی، دژاوو، بوی خواب، ویتسک، بیگانه و مفیستو به عنوان کارگردان حضور داشته است. این هنرمند تاکنون موفق به کسب افتخاراتی چون مدرس برتر بازیگری در آمریکا در سال‌های‌ 1989 و 2011، کارگردان برتر عرصه تئاتر کشور از سوی انجمن منتقدان خانه تئاتر در سال 86، جایزه بهترین کارگردانی پانزدهمین جشن کانون ملی منتقدان تئاتر برای نمایش بیگانه، بهترین بازیگر مرد جشنواره در بخش آثار بین‌الملل برای نمایش روال عادی، جایزه بازیگر برتر سال انجمن تئاتر ایران در سال 1389، جایزه در مقام بهترین کارگردان سال برای نمایش بیگانه از کانون ملی منتقدان تئاتر ایران و جایزه بهترین دراماتورژی از سی و ششم جشنواره تئاتر فجر برای نمایش مفسیتو شده است.

دلخواه همچنین یکی از داوران نخستین جشنواره پردیس تئاتر شهرزاد، داور جشنواره تئاتر فجر و داور جشنواره تئاتر دانشگاهی بوده است. وی در سال اخیر نمایش‌های «شاه لیر» و «هیچ چیز جدی نیست» را در مقام کارگردان به صحنه برده است. 

مسعود دلخواه معتقد است که همیشه سراغ متون نمایشی و نمایشنامه‌ها می‌رود اما همان نمایشنامه‌ها هم به خاطر ایده‌هایی که کارگردان دارد و باید به متن اضافه بکند، بازنویسی و دراماتورژی می‌شوند. وی می‌گوید کم‌تر برای تولید نمایش سراغ رمان رفته‌ است، چون رمان‌ها اغلب برای تولید فیلم مناسب‌اند، ولی بعضی وقت‌ها موضوع یک رمان ما را می‌گیرد و موضوع خاصی را دوست داریم. مثل «بیگانه» که اساس آن بر مساله تنهایی انسان و در جست‌وجوی معنی‌ بودن برای زندگی و رفتارهای ما در زندگی است. این موضوع ما را جذب می‌کند. 

وی معتقد است که کاربرد هنر در قرن بیست‌ویکم، بیش‌تر فرهنگی است تا تحریک مردم نسبت به مسائل سیاسی، چون مردم همیشه از طریق اینترنت و تلگرام و رسانه‌های الکترونیک در جریان همه اخبار هستند. لازم نیست ما روی صحنه شعار بدهیم. باید فرهنگ را تقویت بکنیم و اعتلا ببخشیم. هیچ ابایی ندارم اگر یک بازیگر خوب سینما راضی بشود با دستمزد مناسب و منطقی و واقع‌گرایانه به تئاتر بیاید. من بهترین نقش را به او می‌دهم، ولی سراغ خیلی از آنها که می‌رویم، می‌بینیم آنها هم تئاتر را به شکل بیزینس می‌بینند و دستمزد بالایی طلب می‌کنند. 

با «مسعود دلخواه» برای بررسی فعالیت‌های جدید هنری‌اش، آینده تئاتر کشور و شرایط تئاتر دانشگاهی به گفت وگو نشسته‌ایم:

*ابتدا از انتها شروع کنید، شما سال پر مشغله‌ای را هم در تئاتر و هم سینما گذراندید، در حال حاضر در فکر اجرای نمایش جدیدی برای سال جدید هستید؟

-بله فکرهای جدیدی که دارم البته هنوز از فکر به عمل تبدیل نشده است در حال بررسی نمایشنامه‌هایی هستم که فکر می‌کنم تا انتهای سال به عمل تبدیل شود و یک نمایشنامه را انتخاب کنم تا برای سال آینده به اجرا در بیاورم.

همینطور که فرمودید من سال نسبتا پرکاری را 98 گذراندم، هم دو فیلم «روز بلوا» به کارگردانی بهروز شعیبی و هم فیلم «دشمنان کار» از علی درخشنده را داشتم. در عرصه کارگردانی تئاتر هم «هیچ چیز جدی نیست» و «لیرشاه» را به صحنه بردم.

*با توجه به شرایط خاصی که زمان اجرای نمایش «هیچ چیز جدی نیست» در تهران داشتید، تصمیم ندارید این نمایش را مجدد به صحنه ببرید؟

-بله اتفاقا هم من و هم سایر اعضای گروه امیدوار هستیم که این اتفاق بیافتد . دو هفته‌ای از اجرای نمایش ما و خیلی دیگر از گروه در کشور همزمان با قطعی اینترنت و مسائل دیگری شد که متأ‌سفانه خیلی روی بلیت فروشی و از دست دادن تماشاگر تأثیر گذاشت. امیدوار هستم در شرایط مناسب تر و با روحیه بهتر این نمایش را البته با رویکرد تکمیلی و بر طرف کردن ایرادات کار به صحنه ببریم. 

*چرا کار را در جشنواره فجر به صحنه نبردید؟ شما که جزو لیست اجراها بودید؟

-بهرحال نمایش «هیچ چیز جدی نیست» طنز  و کمدی بود در آن شرایط جامعه روحیه اجرای این کار را در جشنواره نداشتیم و اینطور صلاح دیدم که در جشنواره ارائه کار نبریم بنابراین به تعویق افتاد و امیدواریم برای بهار سال آتی بتوانیم کار را دو مرتبه در یکی از سالن‌ها به اجرا برسانیم. این نمایش به خوبی دیده نشده بنابراین تصمیم دارم با رویکرد خلاقانه تر اواخر پاییز یا اوایل تابستان آن را به صحنه ببریم. و علاوه بر این کار یک پروژه مستقل دیگر نیز برای سال آتی به زودی برنامه ریزی خواهیم کرد.

*آقای دکتر وضعیت تئاتر را به لحاظ کمی و کیفی در سالی که گذشت چطور دیدید؟

-ببینید تئاتر ما این روزها به لحاظ کمی رشد خوبی داشته است، امیدوار هستم که به لحاظ کیفی هم به همان درصد کمی برسد. بهرحال تئاتر درمان برخی دردهای جامعه است و خود یک نوع تریبون محسوب می‌شود که جوان‌ها، هنرمندان و مردم می توانند از طریق آن صدایشان را به گوش مسئولان برسانند، تنهایی‌ و دغدغه‌هایشان را فریاد کنند.

تئاتر از سالم‌ترین هنرهاست، هر چقدر بدان بیشتر اهمیت بدهیم، به راه‌های مسالمت آمیز و صلح جویانه گفت‌وگو را بهتر دست می‌یابیم. بنابراین من امیدوار هستم به ویژه برای جوانانی که شور و شوق تئاتر را دارند که هم تفریح و هم کار خوبی در این عرصه است. امیدوارم این جوانان به هر شکلی از سوی متولیان تئاتر و گروه‌های هنری حمایت بشوند.

*این روزها شاهد هستیم که موج مدرک گرایی باعث از رونق افتادن فضاهای آکادمیک و اهمیت مدارج تحصیلی شده است، آقای دکتر شما در فضای آکادمیک هم هستید و تدریس می‌کنید وضعیت هنرجویان و دانشجویان تئاتر را در این زمینه چطور می‌بینید آیا برای این همه دانشجو آینده شغلی در عرصه هنری وجو دارد؟

-بله متأسفانه هر چه که می‌گذرد به نظر می‌آید مدرک در رشته‌های مختلف به ویژه عرصه هنری کم اعتبارتر می‌شوند. یک علتش هم این است که به نظر من عدم تناسب بین عرضه و تقاضا زیاد شده است،‌ ما در دانشگاه‌های دولتی یک ظرفیت محدودی دانشجو می‌پذیریم مثلا دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه تهران و هنر در رشته کارگردانی یا بازیگری حدود 10 تا 15 نفر دانشجو می‌پذیرند ولی یک مرتبه شاهد هستیم که در عرصه غیر دولتی دویست تا سیصد دانشجو فارغ التحصیل می‌شوند!

خود این عدم تناسب کیفیت را پایین آورده و مدرک تحصیلی را کم اعتبار می‌کند بهرحال این همه دانشجو نیاز به استاد هم دارند وقتی استاد هم کم باشد کیفیت تدریس هم پایین می‌آید و دانشگاه‌ها مجبور هستند هر کسی را به عنوان استاد یا هیأت علمی به چارچوب آکادمیک راه دهند این خود به مدارک ارشد و دکتری ضربه می‌زند.

*بحث برپایی جشنواره دانشجویی تئاتر با این شرایط به کجا می‌رسد؟

-از سوی دیگر هم شاهد این هستیم که همین دانشجویان هنر هر ساله در جشنواره تئاتر دانشجویی شرکت می‌کنند، درحالیکه بودجه‌ای در کار نیست من خودم داور این جشنواره  هستم حتی پول داوری و جوایز برگزیدگان امسال هم داده است  سال هم در حال تمام شدن است حال در این شرایط برنامه ریزی برای سال آتی جشنواره به چه صورتی می‌خواهد باشد؟ 

اینها همه نیاز به تجدیدنظر دارد، مسئولان وزارت علوم می‌بایست از جشنواره تئاتر دانشگاهی حمایت کنند. اگر می‌خواهیم جشنواره تئاتر دانشجویی داشته باشیم باید شرایطش هم از سوی وزارت علوم جدی گرفته شود نه اینکه هنوز پول برگزیده‌های 98 داده نشده، برنامه ریزی برای سال آتی داشته باشیم. من خودم هفته گذشته با دبیر جشنواره تئاتر دانشگاهی برای دریافت کمک هزینه‌ها صحبت کردم و خود او به من گفت که هنوز پول جوایز و داوری‌ها پرداخت نشده است.

*آقای دکتر شما داور جشنواره فجر سی و هشتم هم بودید، جشنواره فجر امسال را چطور می‌بینید؟

-بله خوشبختانه خبر خوب این است که استعدادهای خیلی خوبی در عرصه نمایشنامه نویسی ما ظهور کرده‌اند. شاید برای نخستین بار است که بعد از سال‌ها من این حرف را می‌زنم همیشه در گذشته گفته ام که به لحاظ نمایشنامه نویسی مشکل داریم، درحالیکه الان شاهد بودم نسل جوان نمایشنامه نویس ما خیلی خوب هستند.

تمام متن‌هایی که ما برای برگزیده شدن کاندید کردیم خیلی خوب بودند حتی حسرت می‌خورم که چرا بیشتر نتوانستیم جایزه بدهیم و این نوید را می‌دهم که نویسندگان جوانی که متن‌هایشان کاندید بخش نمایشنامه نویسی فجر شد، همه خوب بودند، حتی چند متن خوب دیگر هم بود که نتوانستیم آنها را هم انتخاب کنیم  و این برای من خیلی جالب بود.

امسال از نظر موضوعات اجتماعی، انسانی، مسائل مربوط به جوانان محص تا دانشجو، روابط خانوادگی و ... متن داشتیم. خوشبختانه ساختار نمایشنامه نویسی هم خیلی تکامل پیدا کرده است.

*به نظرتان این کارها به اجرا خواهند رسید یا فقط در حد متن باقی می‌مانند؟

-بهرحال همه این نمایشنامه‌ها نیاز به کمک دارند در این زمینه می‌بایست یک نهادی تأسیس شود که البته در این شرایط فکر نمی کنم چنین اتفاقی قابل تصور باشد که جایی داشته باشیم به بخش نمایشنامه نویسی در تئاتر ایران صرفا بپدازد و بودجه‌ای در اختیار داشته باشد که به پژوهشگران و نمایشنامه نویسان جوان توجه کند تا کارها به چاپ و اجرا برسد. 

ولی بهرحال من چون خودم همیشه از منتقدان جدی ضعف نمایشنامه نویسی در کشور بودم و همیشه می‌گفتم تعداد نمایشنامه نویسان ما انگشت شمار است، امسال خوشحال هستم که این اتفاق خوب برای ما افتاده است. ما هم باید علاوه بر نقاط ضعف به اخبار خوب تئاتر نیز بپردازیم که عرصه نمایشنامه نویسی برای آینده ما خیلی خوب خواهد بود.

*آقای دکتر شما در کارهایتان کمتر تلاش دارید از حضور بازیگران چهره هستید کنید درحالیکه اکثر قریب به اتفاق کارهایتان هم پر اقبال است،‌ در زمینه حضور بازیگران سلبریتی به تئاتر نظرتان چیست؟

-من به هیچ وجه مخالف آمدن چهره‌های سینمایی و بازیگران معروف به تئاتر نیستم و قبلا هم نبودم، منتها نظرم این است که تئاتر خوب کار کنیم، نه این‌که ضعف‌های یک تئاتر ضعیف را با چهره‌ها بپوشانیم و بیزینس راه بیندازیم.

متاسفانه برخی کارگردانان ما که زمانی کارگردان‌های هنری بوده‌اند، بیزینس‌ مَن شده‌اند، اما اعتراف نمی‌کنند و ادعای کار هنری دارند اما وقتی کارهایشان را می بینیم مشخص است که ترکیب سلبریتی، سالن خوب و قیمت بالا است در واقع به یک نوع سرمایه گذاری خاص دارند که فرهنگی هم نیست

من شخصا هیچ وقت سراغ این موضوع نرفته‌ام. بارها در تئاتر ضرر کردم، از جیب چند میلیون تومان پرداخت کرده‌ام اما به مسیر دیگری پا نگذاشته ام که سرمایه گذاری قلمداد شود، نوع تئاتری که من دوست دارم، تئاتر مستقل فرهنگی است. چرا که معتقد به سر و صدا کردن بی‌خود در حوزه مسائل اجتماعی و اپوزیسیون‌ شدن نیستم. این‌ها ادعاها و شعار است.

یکی از معضلات امروز تئاتر ما همین است که به سلبریتی و سرمایه گذاری و سالن خوب و اپوزوسیون شدن اهمیت می‌دهد و به نوعی تئاتر را یله و رها کرده است. به نظر من امرو تئاتر خصوصی و تئاتر دولتی هر کاری دل‌شان می‌خواهد می‌کنند. تئاتر دولتی سالنش را مانند تئاترهای خصوصی اجاره می‌دهد، مثل تالار حافظ و تالار وحدت و فرهنگسرای نیاوران. نباید با این سالن‌ها به شکل تئاتر خصوصی رفتار بشود. آنها هنوز وظایف فرهنگی بر عهده دارند، چون وابسته به دولت و در نتیجه ملت هستند اما مساله تبدیل به بیزینس شدن است.

*آیا صحبت پایانی دارید که بفرمایید؟

-بله مسائل مالی در تئاتر ما باید حل شد، سیستم نیاز به اصلاح دارد تا به بیراهه نرویم،‌من تلاش دارم همیشه به مسیری بروم که مسیر فرهنگ باشد منتها این مسیر نیاز به اصلاح شدن دارد و اصلاح شدن آن هم منوط به نهادهای فرهنگی است که از تئاتر و گروه‌ها حمایت کند.

*ممنون از وقتی که در اختیار ما گذاشتید.

انتهای پیام/