گروه غرب از نگاه غرب خبرگزاری فارس: بنگلادش در سال های اخیر شاهد رشد فعالیت های تروریستی از جمله حمله به خارجی ها، فعالان مدنی و اقلیت های مذهبی بوده است. عاملان این حملات از جمله افرادی با پس زمینه خانوادگی مرفه تر نیز بوده اند. گزارش های جدید نشان می دهند که انگیزه حملاتی از این دست، این ایده بوده که اسلام از سوی سکولارها مورد حمله قرار دارد و باید از آن دفاع کرد. این مسئله در کشوری که در سال 1971 و پس از گذراندن یک جنگ استقلال طلبانه با همسایه خود پاکستان بر اساس اصول سکولاریسم بنا شده، اهمیت شایانی دارد. تحقیقات من در مورد جنبش های اجتماعی اسلامی طی 10 سال گذشته بارها مرا راهی بنگلادش کرده است. آنچنان که من دریافته ام طی این مدت، هر چه گذشته دیدگاه های اسلامی محافظه کار نقش محوری تری در حوزه سیاست و جامعه بنگلادش پیدا کرده است.
تولد بنگلادش
بعد از آنکه شبه قاره هند در سال 1947 استقلال خود را از امپراتوری بریتانیا به دست آورد، این منطقه به دو کشور تقسیم شد و از مناطق عمدتا مسلمان نشین هند پاکستان به وجود آمد. این کشور مسلمان تازه شکل گرفته به دو بخش تقسیم شد، پاکستان غربی و شرقی که سرزمین اصلی شمال هند، این دو را از هم جدا کرده بود. هرچند این دو بخش پاکستان دارای یک مذهب مشترک یعنی اسلام بودند، اما تفاوت های فرهنگی، زبانی و سیاسی مهمی نیز بین آنها وجود داشت. منطقه غربی، جمعیت منطقه شرقی را - که عمدتا بنگالی نژادها در آن ساکن بودند وبه زبان خودشان یعنی بنگلا صحبت می کردند – از نظر سیاسی به حاشیه رانده بود. در سال 1971 مردم پاکستان شرقی با به راه انداختن یک جنگ استقلال طلبانه، «سرزمین بنگال» یا بنگلاش را تاسیس کردند. هرچند هسته هویت ملی بنگلادش را زبان و فرهنگ شکل می داد، اما بیشتر مردم همچنان به عنوان افرادی مذهبی شناسایی می شدند. به عبارت دیگر بنگلادش یک کشور سکولار بود که افرادی دارای باورهای مذهبی آن را تاسیس کرده بودند. در «سکولاریسم» بنگلادش مذهب به هیچ وجه غایب نبود، بلکه دولت نسبت به مذهب رفتار خنثایی داشت. اسلامگرایان و قدرت سیاسی
آن گونه که تحقیقات من نشان می دهد از آن زمان به بعد اسلام به شکل یک نیروی سیاسی غالب در این کشور در آمده است. اسلامگرایی عنوان گسترده ای است که از جمله مواردی چون احزاب سیاسی، واعظان و گروه های شبه نظامی را دربرمی گیرد که فعالانه نسخه محافظه کارانه تری از اسلام را ترویج می کنند. متنفذترین حزب اسلامگرا در بنگلادش «جماعت اسلامی» است. هرچند این حزب هیچگاه نتوانسته کرسی های زیادی را در پارلمان تصاحب کند، اما توانسته است نفوذ قابل توجهی را بر دولت به دست آورد. سیستم پارلمانی بنگلادش اقتضا می کند که احزاب اصلی به منظور کسب اکثریت لازم برای تشکیل دولت، با احزاب کوچک تر متحد شوند. به این دلیل احزاب سیاسی بزرگ در بنگلادش مجبور شده اند در مقاطع مختلف برای کسب اکثریت پارلمانی بر جماعت اسلامی اتکا کنند.
بسیج علیه سکولاریسم
برخی از اسلامگرایان برای پیش بردن برنامه های خود از «قدرت خیابانی» استفاده می کنند. در فوریه 2013 یکی از مقامات عالی رتبه جماعت اسلامی به جرم جنایت جنگی که در درگیری های استقلال طلبانه سال 1971 مرتکب شده بود، به حبس ابد محکوم شد. از نظر عده ای این محکومیت به اندازه کافی شدید نبود. چند روز بعد تظاهرکنندگان با تقاضای حکم مرگ برای این مقام دست به اعتراضات خیابانی زدند. این طرفداران دادگاه جنگی که ذهنیتی سکولار داشتند، خواهان آن شدند که همکاران محلی ارتش پاکستان نیز به خاطر جنایاتی که علیه بنگلادشی ها و اقلیت های مذهبی مرتکب شده بودند مجازات شوند. اما عده زیادی از کسانی که به این دادگاه کشانده شده بودند، به عضویت حزب اسلامگرای جماعت اسلامی درآمده بودند. خواسته معترضان این بود که همکاران محلی ارتش پاکستان نیز به خاطر جنایاتی که علیه بنگلادشی ها و اقلیت های مذهبی مرتکب شده بودند مجازات شوند. آنها خواستار ممنوع شدن فعالیت جماعت اسلامی و سد کردن راه منافع مالی آنها از جمله بانک های اسلامی بودند. اما چندان طولی نکشید که این بسیج با اعتراضات متقابل هماهنگ شده ای مواجه شد که جنبشی به نام «حفاظت» رهبری آن را در دست داشت. قریب به 500 هزار تن خیابان های اصلی پایتخت را مسدود کردند و مطالبات معترضان را افترا به اسلام و پیامبر اسلام تفسیر کردند. جنبش حفاظت در قالب مطالباتی 13 ماده ای، خواهان در نظر گرفته شدن مجازات مرگ برای کفرگویی شدند. این گروه همچنین خواهان پایان دادن به سیاست های آموزش و پرورش بنگلادش شدند که از نظر آنها به موضوعات «سکولاری» چون علم و ریاضیات بیشتر از مطالعات مذهبی اهمیت می داد. این گروه همچنین خواستار اجرای تحصیلات مذهبی اجباری شدند.
تهدید برای اسلام
دولت برای آرام کردن اسلامگرایان با اجرای برخی از این مطالبات موافقت کرد. یکی از امتیازات بزرگی که داده شد، بسط ید دولت در تعقیب کسانی بود که «به باورهای مذهبی لطمه می زنند» و به «اعمال هتاکانه» مبادرت می کنند. بر اساس این قانون بازنگری شده موسوم به «قانون فناوری اطلاعاتی و ارتباطاتی»، بنگلادش دست کم 8 وبلاگ نویس را از سال 2013 بازداشت کرده است. جرایم ادعایی این وبلاگ نویسان از جمله شامل نگارش مقالاتی در انتقاد از دولت سعودی و ارسال اظهار نظرات موهن نسبت به پیامبر اسلام در فضای اینترنت بوده است. پلیس از بند مربوط به هتاکی در قانون فناوری اطلاعاتی و ارتباطاتی و جایگزین آن یعنی «قانون امنیت دیجیتال» سال 2018 برای ساکت کردن انتقادها از دولت استفاده کرده است. بر اساس این قانون بین سال های 2013 تا 2018 بیشتر از 1200 نفر متهم شده اند. سیاست های آموزش و پرورش نیز به سمت تحصیلات مذهبی تغییر مسیر داده اند.
احیای اسلامی
هنوز تمام مطالبات جنبش حفاظت برآورده نشده، اما تحقیقات من نشان می دهد که این جنبش، بنگلادش را از ایده آل های سکولاریستی خود دور کرده است. در حقیقت چرخش در نقش اسلام در سیاست و جامعه از سال های دورتر و از سال 1975 آغاز گردید، یعنی زمانی که شیخ مجیب الرحمان موسس بنگلادش و اولین رئیس جمهور این کشور در یک کودتای نظامی مورد سوء قصد قرار گرفت. بعد از این اتفاق بنگلادش وارد یک دوره از بی ثباتی سیاسی دامنه دار شد و تا سال 1990 که یک بسیج غیرخشونت آمیز با مطالبه بازگشت دمکراسی پا گرفت، دولت های نظامی متوالی بر این کشور حکومت کردند. اما در طول سال های دیکتاتوری حاکمان نظامی به تدریج شروع به گشودن راه سیاست به روی اسلامگرایان کردند. ممنوعیت فعالیت احزاب سیاسی اسلامگرا که در سال 1975 وضع شده بود لغو شد و همین به جماعت اسلامی اجازه داد نامزدهای خود را برای تصدی سمت های انتخابی شرکت دهد و خود را به عنوان یک حزب سیاسی قانونی بنگلادش جا بیندازد. در سال 1979 تعهد نسبت به سکولاریسم از مقدمه قانون اساسی بنگلادش حذف شد. در سال 1988 نیز اسلام به دین رسمی این کشور تبدیل شد. دشمار مدارس مذهبی به شدت افزایش پیدا کرد و از 1830 مدرسه در سال 1975 به 5739 مدرسه در سال 1990 رسید. بعلاوه دولت برای این مدارس اسلامی که زمانی مورد تحریم آن قرار داشت، یک برنامه درسی مدون کرد. در مورد بخش عمده ای از مدارس خصوصی بنگلادش که بدون هر گونه کنترل خاصی از سوی دولت به فعالیت خود ادامه می دهند، داده های قابل اتکایی وجود ندارد.
تغییرات در جامعه
در بنگلادش امروزی یک گروه صاحب نفوذ دیگر نیز وجود دارد: واعظانی که آرزومند شکل دادن جامعه بر اساس تفسیرهای خود از چیزی هستند که آن را اسلام «ناب» می دانند. واعظان تلویزیونی اسلامی پر طرفدار به میلیون ها مخاطب در سراسر جهان اسلام دسترسی دارند و این دیدگاه را گسترش می دهند که اسلام در شبه قاره هند باید از عناصر غیر عربی «پالایش شود.» آنها معتقدند که عربی زبان خداست و باید به شکل مناسبی خلوص پیدا کند و مسلمانان هر جا که مقدور است، باید از آداب و زبان عربی استفاده کنند. برای مثال مسلمانان در جنوب آسیا به طور مشترک هنگام جدا شدن از هم می گویند «خداحافظ»، کلمه ای که از زبان فارسی مشتق شده و به معنای «خدا نگهدار تو باشد» است. اکنون ذاکر نایق واعظ تلویزیونی پرطرفدار استدلالی قدیمی را احیا کرده که در دهه 1980 در پاکستان شکل گرفته و می گوید که «مسلمانان واقعی» باید از نمونه عربی کلمه خداحافظ یعنی «الله حافظ» استفاده کنند. به همین ترتیب چندین تن از بنگلادشی ها به من گفته اند که در بنگلادش امروز اصلا چیزی غیرمعمولی نیست که اگر هنگام اشاره به ماه مقدس مسلمانان از لفظ فارسی آن یعنی «رمضان» استفاده کنید، دیگران شما را اصلاح کنند. تلفظ عربی این کلمه «رمضان» (با تلفظ عربی) است.
شاید این موارد تغییرات معناشناختی کوچکی به نظر آید، اما آنها نماینده یک «جنبش اصلاحی» گسترده تر هستند که به دنبال «پالودن» اسلام از گرایش هایی است که «غیر اسلامی» تصور می شوند. از نظر من سکولاریسم بنگلادش که یک مفهوم مبتنی بر قانون اساسی و به معنای پاسداری از جدایی دین و دولت است، از سوی اسلامگرایانی که آن را چیزی شبیه «الحاد» یا «ضد اسلام» می بینند، مورد لعن و نفرین قرار گرفته است.
نویسنده: آندرس هاردینگ ( Anders C. Hardig) استاد مدرسه خدمات بین المللی دانشگاه آمریکایی
منبع: https://b2n.ir/576705
انتهای پیام.
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
