۱۹۰ میلیون سال زندگی/ سفری از دالان‌های پرپیچ و خم تا قندیل‌های ۵ میلیون ساله

خبرگزاری فارس-همدان؛ با اینکه زمستان است و دیروز و پریروز بارش‌های سیل‌آسا استان را فراگرفته و امروز دمای هوا کاهش شدید دارد اما عزمم را جزم کردم برای رفتن.

چند روزی است که از اسفند گذشته اما گاهی زمستان در همدان تا آخرین روز اسفند پابرجاست و حتی گاهی بهار دیرتر به سراغ ما می‌آید، بالاخره راهی شدم در مسیر با حساب سرانگشتی و چند ضرب و تقسیم دریافتم که تقریباً هر پنج سال یکبار گام در این مسیر نهادم، من همدانی هستم و بیش از اینها باید به آثار خارق‌العاده شهر و استانم  بها دهم.

هر بار که دلتنگ می‌شوم و سنگینی وابستگی‌های دنیا روی دلم آوار می‌شود تصمیم می‌گیرم تا سری به شگفتی‌های خداوند بزنم، آثاری که فقط نشان از قدرت لایزال او دارند.

به جاده می‌زنم و در راه فقط به لحظه‌ای که خود را به سکوت و آرامش شگفت‌انگیز این غار آبی می‌سپارم؛ می‌اندیشم مسافتی بیش از ۷۰ کیلومتر را باید طی کنم این مسیر در زمستان کمی طولانی‌تر است چراکه اغلب جاده‌ها لغزنده است و احتیاط شرط عقل.

در ذهن خاطرات سفر قبل را به یاد آوردم، اینکه با چه افرادی آمدیم و چه رویدادهایی را تجربه کردیم، هر بار که این شگفتی را می‌بینم بیش از گذشته شیفته  عجایب این غار می‌شوم، آری بزرگترین غار آبی جهان همان «غار علیصدر» را می‌گویم.

به غار که رسیدم بدون معطلی بلیت تهیه کردم و با راهنمایی کارشناسان جلیقه نجاتم را بر تن؛ به محض ورود به دهانه اصلی خودم را به غار سپردم و ذهن و گوش و حواسم را خالی از دنیای پیرامون کردم انگار بار اول بود که شگفت‌انگیزی‌های غار دربرابر چشمانم ظاهر می‌شود و فقط می‌دیدم، کل حواس پنجگانه‌ام قدرت خود را به چشمانم داده بود و دیگر هیچ.

گاهی با صدای راهنمای غار که در تلاش بود مرا با بازدیدکنندگان همسو کند به خود می‌آمدم، بعد از کمی پیاده‌روی سوار قایق شدم در مسیر پیاده‌روی ناخودآگاه دستهایم به سمت لمس سنگ‌های آهکی جداره غار کشیده می‌شد، شاید حس این سنگ‌ها زیر انگشتانم  همان حس خدا بود که به ناگاه نیرویی نهیبم می‌زد و دست را می‌کشید.

در قایقی که اغلب بازدیدکنندگان مسؤولیت رکاب‌زنی را برعهده داشتند سوار شدم در گوشه انتهای قایق بی سر و صدا آرام نشستم و غرق در اعماق و ژرفای این غار شگفت‌انگیز شدم.

کل مسیر شناسایی شده غار ۱۱ هزار و ۴۴۰ متر مربع است که حدودا ۳ هزار و ۲۰۰ متر مربع آن قابل تردد است، تصور زندگی در غار زنده‌ای که کوچکترین موجودی در آن زندگی نمی‌کند خیال‌انگیز است و شگفت‌انگیز.

گاهی با صدای یکی در میان  قطرات آب که از صخره‌های بالای غار می‌چکد به خود می‌آمدم اما دوباره با چشم بر هم زدنی غرق در شگفتی‌ نادرترین غار دنیا می‌شدم، کارشناسان غار تأکید کردند بازدیدگنندکان به سطح آب روان داخل غار دست نزنند اما بی‌محابا دست چپم را تا مچ داخل آب فرو برده و خنکای آب غار تک تک سلول‌هایم را فراگرفت چنان که گویی با تمام وجود تن به آب زده و برای لحظاتی هر چند کوتاه کیفور شدم.

دمای هوا غار چنان مطبوع است که یادم رفت در زمستان سرد به سر می‌بریم دمای بیرون غار به داخل نفوذ نمی‌کند و دما در طول سال ثابت است، چهار فصل هم می‌توان از این ثروت لایتناهی بازدید کرد و ممنوعیتی وجود ندارد.

زمین‌شناسان قدمت این غار را به ۱۳۶ تا ۱۹۰ میلیون سال قبل نسبت می‌دهند در مراحل ابتدایی فضای داخلی غار پر از سنگ‌های آهکی بوده که به مرور زمان آب داخل غار نفوذ کرده و حفره‌ی اولیه غار به وجود آمده و با گذشت زمان فرسایش و سازندگی اشکال منحصر به فردی در داخل غار ایجاد کرده است.

در ادامه بازدید از غار و دلدادگی به این اثر طبیعی جذاب و بی‌نظیر با یکی از کارشناسان غار همکلام شدم تا بیش از پیش درباره عجایب این اثر منحصر به فرد بدانم، محمداسماعیل سعیدیان می‌گوید:

سال ۱۳۴۲ برای اولین بار گروه کوهنوردی سینا همدان در غار علیصدر قایقرانی و مسیر را شناسایی کرده‌اند هرچند سال‌های خیلی دور زمان جنگ جهانی دوم و حمله روس‌ها به ایران اهالی این منطقه از درب ورودی غار به عنوان پناهگاه استفاده می‌کردند.

 کمی پیش‌تر هم غار برای مردم کاربری آب انبار را داشته است تا اینکه در نهایت سال ۱۳۵۶ برای اولین بار در جراید اعلام شد چنین غاری با قابلیت قایقرانی وجود دارد و از همان سال غار علیصدر به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری استان همدان در جهان مطرح شد.

او ادامه می‌دهد: مسیرهای شناسایی شده در غار هیچ کدام تکراری نیست به نحوی که از چندین راه مجزا وارد غار می‌شویم و از چندین راه متفاوت و دالان‌های پرپیچ و خم  از غار خارج می‌شویم یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد غار علیصدر دالان‌های پیچ در پیچ و دهلیزهای متعدد داخل غار است.

ضمن اینکه حیات جانوری در غار وجود ندارد و نور خورشید در محوطه غار نمی‌تابد، انتهای مسیرهای کشف شده غار دالان‌های باریک و صعب‌العبور وجود دارد و ۱۱ هزار و ۴۴۰ متر مربع نقشه‌کشی شده و قابل تردد است.

سعیدیان درباره آخرین ریزش‌های غار اضافه می‌کند: آخرین ریزش‌های غار ۵ میلیون سال بیش رخ داده چراکه قندیلی با ارتفاع پنج متر به عنوان نماد غار علیصدر در تالار قندیل وجود دارد و این قندیل‌ها هر ساله یک میلیمتر طولی و عرضی رشد دارند بنابراین آخرین ریزش مربوط به ۵ میلیون سال قبل بوده است.

او به تهویه طبیعی غار علیصدر اشاره می‌کند و می‌گوید: تهویه هوای غار از چهارراه طبیعی انجام می‌شود عمده‌ترین راه تهویه غار درب خروجی و ورودی است چراکه دمای غار در طول سال ثابت است و سرما و گرمایی فضای خارج غار در داخل به دلیل ضخامت صخره‌های بالای غار که از طول ۴۰ تا ۱۱۰ متر متغیر است نفوذ نمی‌کند.

برخی روزها بیش از ۱۲ هزار نفر از غار بازدید کرده‌ و در طول ۳ کیلومتر تردد از لحاظ اکسیژن در فضای داخلی غار دچار مشکل نشدند به طوری که اکسیژن لازم در داخل غار به صورت طبیعی فراهم می‌شود.

از منافذ داخل سقف هم قطرات آب می‌چکد و همراه با قطرات آب اکسیژن داخل فضای غار تامین می‌شود ضمن اینکه آب داخل غار هم به مرور زمان تبخیر و رطوبت ۸۰ درصدی ایجاد می‌کند و هوای داخل غار سرشار از اکسیژن مطلوب است.

 کارشناس زبده غار علیصدر ادامه می‌دهد: مشابه صخره‌های سقف غار در کف نیز وجود دارد و عمق آب بین نیم تا ۱۴ متر متغیر است البته سطح نوسان آب هم بین نیم متر تا ۷۵ سانتیمتر سالیان در نوسان است.

آب داخل غار در جریان است چراکه سطح آب تغییر می‌کند و این آب با سفره‌های زیرزمینی مرتبط است، فروردین ماه سطح آب بالاتر و تا پایان شهریورماه سطح آب پایین‌تر می‌رود.

 سعیدیان از عجایب غار می‌گوید: بسیاری از اشکال موجود در صخره‌های غار شباهت‌های شگفت انگیزی با اجسام دارد که دیدن آنها  باعث شگفتی بینندگان می‌شود به عنوان مثال پنج عقاب اولین نمونه تشبیهی اجسام در داخل غار است.

او بیان می‌کند: استالاگمیت‌ها و استالاکتیت‌ها یا همان غار سنگ‌ها که از سقف و از کف غار رشد می‌کند دو متری و چهار متری هستند و نشان از قدمت ۴ میلیون سال دارند و یکی از نکات شگفت‌انگیز غار محسوب می‌شوند، جوان‌ترین سنگ‌های داخل محوطه غار هم سنگ‌های سفید رنگ آهکی هستند که روی قدیمی‌ترین سنگ‌ها رسوب کرده و تشکیل هر میلیمتر آنها یکصد سال طول می‌کشد.

این سنگ‌های آهکی در دسترس بازدیدکنندگان قرار دارد و با تماس دست انسان با این سنگ‌ها مراحل طبیعی رشد آنها متوقف می‌شود بنابراین بازدیدکنندگان هنگام بازدید با دقت تمام باید بدانند از چه ثروت عظیمی در دنیا بازدید می‌کنند و تمام تلاش خود را در حفظ و حراست غار به کار بندند.

سعیدیان با بیان اینکه غار زنده است اضافه می‌کند: طبیعت همیشه در حال فرسایش و سازندگی است اما این فرسایش و سازندگی در داخل غار بسیار کند پیش می‌رود و انسان‌ها باید دقت کنند در فرسایش و سازندگی غار موثر واقع نشوند از همین رو هم اکنون غار زنده است و رسوباتی که از سقف غار فرود می‌آید باعث رشد قندیل‌ها و قطرات آبی که از سقف می‌چکد باعث استحکام غار می‌شود.

سنگ‌های آهکی بسیار زیبارنگی در غار نیز موجود است که عمده دلیل تشکیل این سنگ‌های آهکی رنگی وجود املاح متفاوت است.

بزرگترین غار آبی جهان که قابلیت بازدید برای عموم را دارد غار علیصدر است و مردم به سهولت می‌توانند از عجایب غار بازدید کنند.

در انتهای بازدید و تجربه تاریکی و سکوت غار که از تجربیات بکر  است و بیرون غار کمتر اتفاق می‌افتد، به آمیزه‌ای از قدرت و نظم خداوند رسیدم، در این تاریکی و سکوت محض حتی نفس کشیدن انسان هم حس می‌شود، تمام این زیبایی شگفت‌انگیز و اعجاب‌آور در تاریکی مطلق خلق شده و با دیدن آن باری دیگر به قدرت لایزال خداوند پی می‌بریم.

_______________

سولماز عنایتی

_______________

انتهای پیام/89033/م