شورای نگهبان در الکترونیکی شدن انتخابات پیشتاز است/ تمام موارد مرحله دوم انتخابات را به دقت رصد می‌کنیم

به گزارش خبرگزاری فارس از کرج، 26 تیرماه سالروز تاسیس شورای نگهبان است. شورای نگهبان در نظام جمهوری اسلامی ایران یکی از مهم‏‌ترین نهاد‌های حکومتی به شمار می‌آید. این نهاد شباهت زیادی با بعضی از نهاد‌های حافظ قانون اساسی در تعدادی از کشور‌ها دارد. در قوانین اساسی برخی کشور‌ها نهاد‌هایی به نام «دادگاه قانون اساسی»، «شورای قانون اساسی»، «دیوان قانون اساسی» و نظایر آن پیش بینی شده است که با وجود برخی تفاوت‌ها، از حیث ساختار و نوع مسئولیت‌ها با یکدیگر شباهت‌های فراوانی دارند.

به مناسبت سالروز تشکیل این نهاد مهم گفت‌و‌گوی فارس با سید رضا نوراللهی رئیس هیات نظارت بر انتخابات استان البرز را در ادامه از نظر می‌گذرانیم.

فارس: ایده تشکیل شورای نگهبان از کجا شکل گرفت و ضرورت تشکیل این مجموعه چه بود؟

نوراللهی: بحث نظارت بر قوانین سابقه‌ای به قدمت زمان مشروطه دارد که در فصل دوم قانون اساسی آن زمان پیش بینی شد که تعدادی از مجتهدین در مجلس حضور پیدا کنند و قوانین مصوب مجلس را با شرع تطبیق دهند که این مصوبات مغایرت با شرع و مذهب تشیع نباشد. این موضوع ابتدا با حضور افرادی امثال شهید مدرس انجام گرفت اما بعد از مدتی عملا کنار گذاشته شد.

در زمان پیروزی انقلاب و تدوین قانون اساسی شخصیت هایی مانند شهید بهشتی که سابقه این امر را می‌دانستند و از بزرگان انقلاب بودند مرکزی را به نام پیش بینی کردند که بتواند از قوانین دینی و قانون اساسی صیانت بکند و از تصویب قوانینی که بر خلاف شرع مقدس و قانون اساسی باشد جلوگیری کند.

در 26 تیرماه 59 پس از اینکه 6 نفر از حقوقدانان شورای نگهبان از مجلس تائیدیه گرفتند عملا کار این شورا شروع شد. البته در بهمن سال 57 اعضای فقیه این شورا توسط امام راحل (ره) منصوب شده بودندو فقط شش نفر حقوقدانان باقی مانده بود.

فارس: وظایف دقیق شورای نگهبان چیست؟

نوراللهی:  آنچه در قانون اساسی در مورد وضایف شورای نگهبان آمده در اصول 91 تا 99 است. البته در بخش های دیگری از قوانین هم به وظایف این شورا اشاره شده است. نظارت بر قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی، نظارت بر سه انتخابات خبرگان ،ریاست جمهوری و مجلس  و تفسیر قانون اساسی بر عهده شورای نگهبان است.

نکته ای که مهم است این است که قوای سه گانه ما در قانون مستقل از هم هستند اما در اصل 93 به صورت صریح آمده است که مجلس شورای اسلامی بدون وجود شورای نگهبان اعتبار قانونی ندارد.

نظارت بر همه پرسی‌ و مراجعه به آرای عمومی و همچنین حضور در شورای بازنگری قانون اساسی و بررسی اساسنامه شرکت‌های دولتی،حضور در مراسم تحلیف ریاست جمهوری و حضور فقها در مجمع تشخیص مصلحت نظام و همینطور در شرایط خاص حضور یک نفر از فقهای شورای نگهبان در شورای رهبری از دیگر وظایف این شورا است.

شورای نگهبان از زمان تاسیس بیش از 3 هزار و سیصد مورد نظارت بر مصوبات مجلس داشته است و که این قوانین مجموعا شامل ده ها هزار ماده و تبصره و بند است و کار عظیمی در این مدت انجام گرفته است.

دفاع از حقوق مردم و دفاع از حقوق قوای سه‌گانه از وظایف دیگر این شوراست. گاهی پیش می‌آید که مجلس مصوبه ای دارد مثلا در مورد حق التدریسی‌ها یا ایثارگران دارد که ظارهرا چون مغایریت با اصل 75 رد شده است اما در اصل این مصوبه چون در تعارض با حقوق مردم بوده است شورا آن را رد کرده است.مثلا اگر طرحی در مجلس مصوب شده باید محل تامین بار مالی آن هم پیش بینی شود بنابراین شورا اصرار دارد که فرایند تصویب یک قانون به  صورت کامل و دقیق انجام شود.

فارس: نظارت بر انتخابات به چه صورتی انجام می‌گیرد؟ 

نوراللهی: در بحث نظارت بر سه انتخابات طبق اصل 99 قانون اساسی نظارت شورا در تمام مراحل انتخابات و به صورت عام،گسترده و استصوابی است. حتی در قانون مجلس شورای اسلامی در ماده 3  نظارت شورای نگهبان استصوابی و در تمام مراحلا اجرای انتخابات عنوان شده و در ماده 8 انتخابات ریاست جمهوری همین موضوع عینا تکرار شده است.

فارس: نظارت استصوابی دقیقا به چه معناست و چه تفاوتی با نظارت به معنای معمول دارد؟

 نوراللهی: ما دو نوع نظارت داریم؛ نظارت اطلاعی و نظارت استصوابی.

در نظارت اطلاعی، ناظر فقط مشاهده‌گر است و هیچ قدرتی برای اعمال ندارد اما نظارت استصوابی یعنی نظارتی که موثر باشد. در واقه نظارتی که موثر نباشد اصلا نظارت واقعی نیست!

نظارت موثر یک امر کاملا منطقی و بدیهی است. مثلا در یک مسابقه ورزشی نقش یک داور چیست؟ داور فقط جهت اطلاع آن جا حضور دارد یا باید نقش فعال و موثری در برخورد با تخلف داشته باشد؟ داور باید بتواند برخورد لازم را انجام دهد. در تمام نظام‌های سیاسی دنیا هم این موضوع مصداق دارد و به جز حکوت‌های پادشاهی سازوکار مشابهی در کشورهای دنیا وجود دارد. در تمام کشورها و حکومت ها هم خط قرمزهایی به صورت طبیعی وجود دارد و به تناسب باید ناظر موثری هم برای صیانت از آن خطوط قرمز تعریف شود.

این نظارت استصوابی در انتخابات سه گانه‌ای که شورای نگهبان نقش دارد نمود پیدا می‌کند و اگر این نظارت نباشد ما باید سرنوشت کشور را در اختیار افرادی بگذاریم که شایستگی لازم را نداشته باشند. البته نظارت بحث بسیار سختی هم هست و نظام انتخابات ما پیچیدگی های خاصی هم دارد و نظارت بر این نظام سخت و پیچیده هم نظارت سخت و پیچیده ای مطالبه می کند.

فارس: چرا قانون انتخابات اصلاح نمی شود؟ آیا 20 روز برای بررسی صلاحیت این حجم از داوطلبان کافی است؟

نوراللهی:  ما خیلی از آسیب هایی که در امر انتخابات داریم به قانون انتخابات بر می‌گردد و مجلس باید این ها را مرتفع بکند. خیلی از بررسی های صلاحیت افراد باید قبل از ثبت نام ها بررسی شود.

مقتضیات روز در قانون فعلی انتخابات لحاظ نشده است و  شورای نگهبان در 20 سال گذشته به طور مرتب با اشکالات این قانون برخورد داشته و این‌ها را هم به دولت و هم به مجلس شورای اسلامی منعکس کرده است.

هجمه هایی که علیه شورای نگهبان و نظارت استصوابی انجام می‌شود ریشه در همین قانون دارد و اگر چند تا از این بیست روزها هم زمان باشد باز هم کم می آوریم چون ورودی ثبت نام ما با کمترین شرایط پیش بینی شده است و این باعث شده است که حجم ثبت نام بسیار بالا باشد و فرصت رسیدگی دقیق و لازم و کافی در این فرصت فراهم نشود. هم دستگاه های امنیتی فرصت کافی برای یک کار دقیق را ندارند و هم شورای نگهبان این فرصت را برای یک بررسی همه جانبه و دقیق نداشته باشد.

شایستگی در قانون انتخابات لحاظ نشده است

شایستگی در قانون ثبت نام‌ها لحاظ نشده است. کسی که می خواهد مقدرات و سرنوشت این کشور را به دست بگیرد باید چه شایستگی داشته باشد؟ خیلی از شرایط را که قبل از ثبت نام می‌توان رسیدگی کرد به بعد از ثبت نام موکول می‌کنیم.  عمدتا افراد صلاحیتشان احراز نمی‌شود و طبیعتا یک هجمه زیادی از طرف دشمن خارجی و بعضا افراد نادان در داخل کشور به شورا می شود.

فارس: چرا شورای نگهبان در انتخابات شورا دخالتی ندارد؟ آیا با توجه به حواشی که در حوزه مدیریت شهری در سال های اخیر دیده می‌شود ضرورت یک نظارت جدی بر این انتخابات احساس نمی شود؟

نوراللهی: دلیل اصلی شورای نگهبان نسبت به عدم ورود به انتخابات شورا یکی متن صریح قانون اساسی است که فقط سه انتخابات را جزو وظایف شورا بر شمرده است و نظارت بر انتخابات شوراها را بر عهده نمایندگان مجلس گذاشته است.

دلیل دیگر آن هم این است که قانون انتخابات شورا‌ها هم دارای نقصان و مشکلات زیادی است که باید آن‌ها هم بر طرف شود. سازوکار مشخص و ابزار لازم هم در اختیار نمایندگان به عنوان هیات نظارت بر انتخابیات شوراها برای بررسی صلاحیت‌ها وجود ندارد.  اگرچه مجلس چند نوبت درخواست ورود شورای نگهبان به انتخابات شورا را هم داشته است اما چون سازوکارش وجود ندارد و حجم زیادی از کار بدون چهارچوب روشنی است شورای نگهبان آن را نپذیرفته است.

فارس: نظر شورای نگهبان در مورد الکترونیکی شدن انتخابات چیست؟ چه چالش هایی در این حوزه داریم؟ 

نوراللهی: شورای نگهبان در بحث الکترونیکی شدن انتخابات پیشتاز است. شورای نگهبان اولین بار در انتخابات سال 80 تجمیع انتخابات را به شکل الکترونیکی انجام داد که بعدها وزارت کشور هم از این کار استقبال کرد. قطعا شورا با انتخابات الکترونیک موافق است اما این کار ملزوماتی دارد. ضمن اینکه مردم باید با فرایند این کار آشنا شوند و زمینه فرهنگی لازم ایجاد شود باید در مباحث فنی  و امنیتی تمام زیرساخت های آن فراهم باشد و تمام شعب اخذ رای در اقصی نقاط کشور بتوانند همزمان این رای‌گیری الکترونیکی را انجام دهند و همچنین این سامانه باید امنیت لازم را داشته باشد و شورای نگهبان از صحت آرای مردم مطمئن شود. اگر این اطمینان حاصل شود شورا مشکلی با الکترونیکی شدن انتحابات ندارد.

عکس: دستگاه های تشخیص هویت رای دهندگان در شعب رای 

فارس: مرحله دوم انتخابات در حوزه کرج، فردیس و اشتهارد چه زمانی برگزار می‌شود؟ 

نوراللهی: 21 شهریور ماه سال جاری به عنوان زمان برگزاری انتخابات مرحله دوم انتخاب شده است.

فارس: آیا تخلفات کاندیداها در این بازه زمانی رصد می‌شود؟  آیا ممکن است اقدامی هم متناسب با تخلفات کاندیداها از طرف شورای نگهبان صورت گیرد؟

نوراللهی: شورای نگهبان مادامی که اعتبار نامه فرد امضا نشده می‌تواند بر اساس شواهد و اسناد و مدارک اقدامات مناسب خود را متناسب با تخلف صورت گرفته انجام دهد. ما هم نظارت می کنیم و هم تذکر شفاهی و کتبی به برخی تخلفات داده ایم و اگر نیاز باید از مراجع قضائی هم پیگیری می کنیم. هم در رابطه با صلاحیت افراد و هم نتیجه انتخابات شورای نگهبان امکان ورود دارد.

------------------------

گفت‌و‌گو: میثم فیروزمند

-------------------------

انتهای پیام/ب/ی