راز موفقیت چرا، پنگول، سنجد و مل‌مل/ عروسک‌هایی که با کودکان زندگی کردند

** خبرگزاری فارس،گروه رادیو و تلویزیون-مائده سادات میرفندرسکی: کم پیش می آید نام سنجد، کلاه قرمزی، خونه مادربزرگه، زی زی گولو، چرا، پنگول، مل مل و ... را کسی نشنیده باشد. عروسک هایی که در عین عروسک بودنشان، حکم یک موجود زنده را برای مخاطبینی داشتند که پا به پای آنها پای تلویزیون می نشست. موجود زنده ای که گاه و بی گاه با دغدغه هایش ما را همراه می کرد و این دغدغه ها از جنس کودکانه و شاید بزرگانه بود.

از شیطنت های سنجد خبرنگار گرفته تا شکموبازی های کلاه قرمزی و البته دوستانش که شامل انسان و حیوان بود، از دل نگرانی های مادربزرگه برای جمع و جور کردن و سر و سامان دادن به حیوانات داخل حیاط خانه اش، جادوهایی که زی زی گولو با استفاده از نام کامل خود انجام می داد، سوال های پرتکرار چرا، حرافی های پنگول، بانمکی مل مل و ... همه و همه را در طول دو دهه یا شاید هم بیشتر در تلویزیون دیده ایم.

در این گزارش بنا داریم به دلیل احیای دوباره عروسک «پنگول» آن هم در شبکه آموزش درباره موفق ترین عروسک های تلویزیونی بنویسیم. عروسک هایی که بیست سال در کنار تلویزیون و کودکان و بزرگسالان بودند و خاطره های شاد و غمگینی را برایمان رقم زدند. به همین خاطر با چند فعال و متخصص در زمینه کارهای عروسکی صحبت کرده و دلیل موفقیت برخی عروسک های پرتکرار تلویزیون را از آنها جویا شدیم.

** عروسک های دوست داشتنی ما

تمام عروسک هایی که تولدشان از دهه ۷۰ در سیما شکل گرفت، جزو عروسک های محبوب بچه ها هستند و کمتر آدمی پیدا می شود بگوید من این عروسک را دوست ندارم یا اینکه خاطره بدی با این عروسک دارم. چرا که علاوه بر دوست داشتنی بودنشان اینها اگر هم لحظه های تلخی برایمان ایجاد می کردند بلافاصله آن لحظه را به شیرین ترین ها تبدیل می کردند و با ترفندی که بلد بودند ناراحتی را از کودکان دور می کردند.

** عروسک هایی که با هم قیاس می شدند

به دلیل تولید گسترده کارهای عروسکی هر کدام از این عروسک ها در یک دسته بندی قرار می گرفتند و گاهی اوقات هم با یکدیگر قیاس می شدند که البته به دلیل کثرتشان این قیاس شاید خیلی حرفه ای هم نبود. چراکه هر کدام به نوبه خود از جایگاه خاصی با مشخصات و ویژگی های منحصر به فرد خود به میدان آمده بودند.

** جنبه آموزشی و سرگرمی عروسک ها در تلویزیون

اگر الان و در سال پایانی دهه ۹۰ نگاهی گذرا به عروسک های تلویزیونی از همان آغاز دهه ۶۰ و ۷۰ بیندازیم متوجه می شویم چه عروسک هایی که در این سالها به تلویزیون آمده و رفته اند و هر کدام با توجه به ظاهر و موقعیتی که برایشان تعریف شده است، چه کارکردی برای کودکان و حتی بزرگسالان داشتند. برخی جنبه آموزشی و برخی صرفا سرگرم کننده بودند و برای مقطعی کودکان را سرگرم می کردند.

** پخش غیر مقطعی اجرای عروسک ها

اما نکته ای که در این گزارش قرار است مورد بررسی قرار گیرد، دلیل موفقیت این عروسک ها است. البته صرفا نمی خواهیم این دلیل موفقیت را بررسی کنیم بلکه قصدمان این است تا به عروسک هایی بپردازیم که به طور غیر مقطعی روی آنتن تلویزیون برنامه داشتند. عروسک هایی مثل چرا، پنگول، مل مل، کلاه قرمزی و ... که تعداد برنامه های اجرا شده توسط آنها بیش از ۱۰۰ یا ۲۰۰ برنامه بوده است.

در این گزارش با آزاده پورمختار کارگردان عروسکی و صداپیشه عروسک زی زی گولو، محمد اعلمی کارگردان و طراح عروسکی و طراح عروسک های سنجد، چرا، پنگول و ... و امیرسلطان احمدی کارگردان و نویسنده عروسکی و عروسک گردان کلاه قرمزی که هر سه در آخرین نسخه «شهر موش ها» جزو گروه طراحی و صداپیشه و عروسک گردانی بودند، گفت و گو کردیم.

** پورمختار: هماهنگی عروسک گردان و صداپیشه؛ دلیل موفقیت یک عروسک

«آزاده پورمختار» عروسک گردان و صداپیشه قدیمی عروسکی در گفت و گو با فارس، درباره دلیل موفقیت عروسک هایی که به طور روتین روی آنتن برنامه های تلویزیونی بودند، گفت: احتمالا این کارها جذابیت هایی که معمولا کارهای موفق داشتند را در خود گنجاندند و هم اینکه برنامه موضوع جالبی داشته و متن های خوبی داشته و در مقطع زمانی خوبی نیز پخش شده است.

وی ادامه داد: نکته بعدی این است که عروسک گردان و صداپیشه آن عروسک خیلی با هم هماهنگ بودند و توانستند آن جذابیت را ایجاد کرده و عامل موفقیت آن عروسک شوند.

صداپیشه عروسک «زی زی گولو» همچنین بیان داشت: البته شانس هم در این زمینه خیلی دخیل است و اینکه چه زمانی چه برنامه ای پخش شود. ممکن است خیلی برنامه ها برنامه های خوبی باشند اما زمان پخش مناسبی برای آنها در نظر گرفته نشود و با عدم موفقیت مواجه شوند و شانس جذب مخاطب را نداشته باشند.

وی ادامه داد: اما برنامه هایی که داستان دارند کاملا متفاوت است. از طرفی مجری هایی که کنار این عروسک ها قرار می گیرند هم جذابیتی را برای کلیت برنامه ایجاد می کنند که البته یک زمان هایی هستند و زمان هایی هم نه.

پورمختار ادامه داد: آنچه که باقی می ماند در خاطره ها به عنوان کاری که قصه و موضوع جذاب عروسکی داشته باشد مثل فیلم سینمایی جذاب و سریالی خاطر انگیز که حالا اینها فرق دارد

همان سالهای ابتدایی زی زی گولو قرار بود ادامه داشته باشد و قرار بود بعدش فیلم سینمایی هم ساخته شود اما نشد به این خاطر که توقعات خانم برومند بالاتر از نسخه سریالی این کار بود و نمی خواست به همان شکل معمولی ادامه پیدا کند و باعث شد که این سریال ادامه دار نشود. می خواست که فیلم سینمایی موقعیت های خاصی داشته باشد و باید اتفاق هایی می افتاد که نیفتاد.

وی درباره کارهایی که ادامه دار نشدند نیز گفت: اینکه یک سری کارها ادامه دار نشدند به خاطر این بوده که سازندگان آنها تمایلی به این کار نداشتند و یا اینکه فرمت برنامه به این شکل بوده است.

** اعلمی: تعداد قسمت های تولید یک برنامه، باعث محبوبیت عروسک می شود

«محمد اعلمی» عروسک گردان و سازنده عروسک های تلویزیونی درباره دلیل موفقیت برخی عروسک های تلویزیونی، به خبرنگار فارس، گفت: تجربه نشان داده عروسک هایی که طولانی مدت و پشت هم در تلویزیون برنامه دارند، یکی ازدلیل های موفقیت شان همین تعداد زیاد برنامه هایی است که اجرا می کنند یا پخش زنده همین برنامه ها. مثل عروسک چرا و جناب خان که مدت زیادی روی آنتن تلویزیون بودند.

وی ادامه داد: اینکه یک عروسک در برنامه ای با تعداد قسمت های بالا هر روز پخش داشته باشد خود به خود عروسک را محبوب می کند. حالا فاکتورهای دیگر هم مهم هستند مثل صداپیشگی، عروسک گردانی و عروسک خوب. اما دلیل عمده اش تکرار زیاد آن برنامه با حضور عروسک است.

این کارگردان عروسکی در ادامه با بیان اینکه زی زی گولو نیز عروسک بسیار محبوبی بود، افزود: با اینکه زی زی گولو از همه نظر عروسک کاملی بود اما فقط ۳۷ قسمت پخش شد و بنا به دلایلی دیگر ادامه آن ساخته نشد اما هنوز این عروسک برای مردم محبوب است.

طراح عروسک چرا، سنجد و ... درباره عروسک جناب خان نیز گفت: این عروسک در برنامه خندوانه حدود 3 فصل کار شد و دلیل محبوبیتش صداپیشگی خوب آن و البته تعداد قسمت های زیادی بود که در برنامه حضور داشت و همین به به نوبه خود باعث محبوبیت عروسک می شود و حتی عروسک چرا.

اعلمی در ادامه نیز بیان داشت: عروسک کلاه قرمزی هم یکی از عروسک هایی بود که حدود ۲۰ سال قبل محبوب شد و بین مردم جا افتاد و بعدها نسخه سینمایی آن هم تولید شد و فراموش نشد یعنی اینکه وقفه ای بین پخش هایش نیفتاد و با فاصله ۵ ساله برنامه نوروزی اش ساخته شد و درهمان فرمت هم جایش را پیدا کرد. در واقع به این خاطر که وقفه کمی بین زمان هایی که مردم این عروسک را می دیدند، وجود داشت در ذهن ها ماندگار شد و همین فاصله نیفتادن به محبوبیت عروسک کمک می کند.

وی نیز ادامه داد: اگر یک عروسک فاکتورهای لازم برای شروع را داشته باشد محبوب می شود، اما ماندگاری آن بستگی به عوامل مختلف دارد که از جمله آنها می توان به وقفه نیفتادن بین پخش ها و تعداد پخش های بالا اشاره کرد. به این ترتیب یک عروسک می تواند دو سه نسل را در بر بگیرد مثل کلاه قرمزی. زمانیکه در نسل سوم دوباره پخش شد، ‌نسل اول و دوم نیز از آن خاطره داشتند و پای آن می نشستند و همین به محبوبیت این عروسک بین مخاطبانش کمک بسیاری کرد.

عروسک گردان مجموعه «کلاه قرمزی» ادامه داد: از عوامل دیگر و تاثیرگذار روی موفقیت یک عروسک می توان به تکراری نبودن و نوآوری در برنامه ای حتی با تعداد قسمت های بالا اشاره کرد که ممکن است در خلال پخش برنامه به تکرار بیفتد اما با نوآوری می توان از آن تکرار فاصله گرفت. حتی کلاه قرمزی تا دو سال پیش که پخش شد فرمت جذابی داشت اما معتقدم اگر همین الان دوباره بخواهند این برنامه را در همان فرمت تولید کنند دیگر محبوبیتش را از دست خواهد داد و باید تغییر و تحولی اساسی در آن صورت بگیرد. به این دلیل که شش سال در یک فرمت تکراری افتاد و قطعا سازندگان این مجموعه خودشان این را در نظر دارند که با تغییراتی پیش روند.

وی درباره حضور پنگول در شبکه آموزش سیما نیز گفت: قالب پنگول در این شبکه فرق می کند اما خب شاید شبکه آموزش بهتر از پخش زنده باشد. چون تولیدی است می شود روی آن فکر کرد و در پخش زنده خیلی نمی توان نوآوری داشت.

اعلمی پخش زنده را برای موفقیت برخی از عروسک های تلویزیونی مضر دانست و گفت: پخش زنده برای برخی از عروسک ها مضر است و برای برخی هم نه. برای مثال چرا و پنگول در پخش زنده گُل کردند و در فرمت خود اوج و فرودی داشت و تمام شد. اما اگر بخواهیم از فرمت پخش زنده به تولیدی بیاییم اگر فکر خوبی داشته باشیم قطعا بهتر می شود. طبیعتا اگر پنگول با فکر نویی به شبکه آموزش برود جای خود را باز می کند. عروسک ها با فرمتی که برای آنها تعریف می شود در ذهن مخاطب قالب می گیرند.

وی همچنین در همین زمینه عنوان داشت: برای مثال عروسک سنجد در دوره خودش ۱۵ سال محبوب بود اما به ورطه تکرار افتاد و در اوج، فرود داشت. برنامه ای که سنجد در آن اجرا می کرد تولیدی بود و سفرهای این عروسک برنامه را جذاب کرد و بعد از اینکه در ورطه پخش زنده افتاد موفقیتش کم شد. همین یک آفت برای عروسک های تلویزیونی است و اینکه برای ارتقای عروسک او را به پخش زنده ببرید و باعث تنزل او شوید، چونکه فرمت پخش زنده فرق می کند. می خواهم بگویم قالبی که از ابتدا برای یک عروسک انتخاب می شود باید در همان قالب هم ادامه دار شود و در همان قالب هم خلاقیت را چاشنی اش کنند و اگر می خواهند فرمتش را تغییر دهند حداقل باید به یک فرمت بهتر و بالاتری برسند نه فرمت پایین تری.

** سلطان احمدی: پارتنرهایی که به دیده شدن بیشتر عروسک کمک می کنند

«امیر سلطان احمدی» کارگردان و صداپیشه عروسکی نیز درباره دلیل موفقیت عروسک هایی که به طور مداوم از تلویزیون دیده می شدند، به خبرنگار فارس، گفت: خیلی وقت ها لزوما خود عروسک بامزه نبوده که روی آنتن بوده و خیلی وقت ها لزوما بی مزه نبوده که عمرش تمام شده و خیلی مسائل در این بین دخیل است.

وی ادامه داد: پارتنری که کنار عروسک قرار می گیرد مهم است که آیا او دارد تلاش می کند تا خودش دیده شود یا عروسک دیده شود؟ پارتنرهایی که در کنار یک عروسک می ایستند باید مواردی را رعایت کنند که عروسک هم به چشم بیاید. یکی ازدلیل هایی که ترکیب رامبد جوان و جناب خان گرفت، این بود که رامبد در مقابل جناب خان هیچ تلاشی نمی کرد و دقیقا عین مردمی بود که به استودیو می آمدند و یک مخاطب صرف بود و حتی قصه های ما را هم نمی دانست.

کارگردان بخش عروسکی «جناب خان» در برنامه «خندوانه» افزود: پارتنر نباید فکر کند که او عقل کل است و او است که باید قصه را پیش ببرد و این بزرگترین اشتباه یک پارتنر کنار عروسک است. البته درباره موفقیت یا عدم موفقیت عروسک های تلویزیونی حاشیه هایی که وجود دارد و از بیرون گروه به گروه ها تحمیل می شود هم بوده است. گاهی مواردی بوده که حاشیه هایی درون گروه وجود داشته و عروسک امکان این را داشته که جذابت تر باشد اما این اتفاق نیفتاده است.

انتهای پیام/