به گزارش خبرگزاری فارس از بندرعباس، «مُشتا» نوعی روش صید سنتی آبزیان در استان هرمزگان در جنوب ایران است که با استفاده از تور و چوب به شکل عدد T در ساحل کار گذاشته می‌شود.
این نوع صید با استفاده از جزر و مد انجام می‌شود. در این روش چوب‌هایی در ساحل کار گذاشته شده و با استفاده از تور، حصاری ایجاد می‌شود، که هنگام بالا آمدن آب تعدادی آبزی وارد آن شده و با پایین رفتن آب، آبزیان داخل آن به وسیله صاحبان مشتاها صید می‌شوند. این نوع صید در اکثر سواحل استان هرمزگان انجام می‌شود.
در راستای حفاظت از آبزیان در فصل تخم‌گذاری صید هامورماهیان این صید به روش سنتی مشتا نیز در آبهای هرمزگان ممنوع است.
در این نوع صید با استفاده از تور و میله، تور را بصورت افقی در ساحل دریا نصب می‌کنند که با استفاده از جزر و مد دریا، آبزی به دام می‌افتد.
صید حلوای سفید و سیاه و شوریده از اول اردیبهشت تا پایان خرداد و صید میش‌ماهی نیز از نیمه اول مرداد تا پایان شهریور ممنوع است. صید با تورهای «منوفلامنت» نیز در طول ساحل در آبهای هرمزگان ممنوع است. منوفلامنت تور ریز و نامرئی است که در آن ماهی‌های کوچک صید و سبب نابودی ذخائر آبزیان می‌شود.
هرمزگان با سالانه ۱۴۳ هزار تن صید آبزی رتبه نخست را در کشور دارد. این استان هزار و ۴۳۰ کیلومتر مربع ساحل و ۲۲ بندر صیادی دارد. صید بی‌رویه و غیر مجاز از عوامل تخریب زیستگاه‌ها و کاهش ذخایر آبزیان در هرمزگان به‌شمار می‌رود.
هر چند میزان آبزی که در داخل مشتاها به دام می‌افتند در هر نوبت به کمتر از سه تا پنج کیلوگرم می‌رسد اما سال‌های گذشته حدود سه هزار و ۵۰۰ کیلوگرم ماهی در یکی از مشتاهای شهر بندرعباس به دام افتاد.
از اول خردادماه، صیادان با استفاده از این روش سنتی، اقدام به صید ماهی در کنار ساحل می‌کنند. در این روش صید، صیادان، چوب‌هایی به طول حدود سه تا چهار متر، در حالی که توری به دور آن کشیده‌اند، بصورت مربع یا مستطیل، در کنار ساحل نصب می‌کنند که بر اثر مد آب، آبزیان به سمت ساحل حرکت می‌کنند و وارد این تور می‌شوند و با جزر آب، ماهیان، امکان بازگشت به دریا پیدا نمی‌کنند و در این تور، گرفتار صیاد می‌شوند.
این روش، که سال‌های سال در ساحل هرمزگان، اعم از بندرعباس، میناب، جاسک، قشم، بندرلنگه و پارسیان مرسوم بوده، یکی از شیوه‌های راحت در امر صید و صیادی است که صیاد، بدون این که دل به دریا بزند و هزینه و خطر کند، در کنار ساحل، با ایجاد مشتا، به انتظار به تور انداختن ماهیان می‌نشیند.
صید به این روش، بیشتر، ماهیان مهاجر کرانه‌ای، مثل بیا، گواف، شورت و حتی میگو و خرچنگ را گرفتار می‌کند. از نقاط ضعف این نوع صید، در هم وارد شدن انواع آبزیان به داخل تور می‌باشد که برخی از این آبزیان را، صیادان، دوباره به دریا می‌ریزند و موجب هدر رفتن منابع دریایی می‌شود و جبران‌ناپذیر است. از دیگر نقاط ضعف این‌گونه صیدها، ورود انواع زباله‌ها و مواد دورریز به داخل تور مشتا است و بعضی از آبزیان زینتی و برخی بصورت نوزاد و بسیاری هم غیرخوراکی، مثل آنواع آبزیان مرکب، مارماهی، حلزون‌ها و سایر موجودات آبزی، در هنگامی که آب از ساحل به سمت دریا عقب‌نشینی کرده توان برگشت به دریا را ندارند و در تو متشا گرفتار می‌شوند و به همراه سایر آبزیان تلف می‌شوند که تنها برای پودر ماهی، قابل استفاده هستند.
ولی در سال‌های اخیر این نوع صید به‌دلیل از بین رفتن ساحل دریا به دلیل آلودگی و هم‌چنین صید بی‌رویه از رونق افتاده و فقط درآمد بسیار کمی برای صیادان مشتا دارد. به گفته مسؤولان استان هرمزگان قرار است روش صید مُشتا در فهرست میراث فرهنگی کشور ثبت ملی شود.
تاریخچه مشتا به بیش از صدسال پیش برمی‌گردد؛ در آن زمان مشتاها مثل امروز ثابت نبوده و سیار بودند و به آن‌ها «چل» گفته می‌شد.
طریقه صید چل این‌گونه بود که چند نفر با چوب و تور به گوشه‌ای از دریا می‌رفتند و تورها را می‌خواباندند تا جزر تمام شود، بعد منتظر می‌شدند تا هنگام مد آب بالا بیاید؛ آخرین مد که می‌شد می‌رفتند تورها را چوب می‌زدند تا آب جزر می‌شد و در نهایت به دنبال جمع‌آوری صیدشان می‌رفتند و ماهی زیادی هم بالغ‌بر صد من صید می‌کردند.
این چوب و تورها کم‌کم از نوع سیار به ثابت رسید، اما امروز دیگر ماهی کمی در حد دو تا سه من یا برخی مواقع در حد خوردن صاحب مشتا در تور می‌ماند.
امروزه چوب مشتا چوبی سفید است که از شمال ایران می‌آید و بسیار گران است، تورها برخی ایرانی است و از زاهدان می‌آید، برخی نیز تورهای مانده‌ای که لنج‌های صیادی دارند را می‌خرند؛ صیادان هر بسته تور را بالای ۴ میلیون تومان می‌خرند و هر چوب نیز بالای ۱۵۰ هزار تومان است که هر مشتایی جمعاً بالای ۳۰ میلیون تومان هزینه دارد.
صید مشتا صرفه اقتصادی زیادی ندارد اما چون صاحبان مشتا شغل دیگری ندارند و شغل آبا و اجدادشان این بوده هنوز به این کار ادامه می‌دهند، صیادان مشتا درآمد بخورونمیری در حدی که غذایی سر سفره خود بیاورند، دارند.
شیلات، صید مشتا را در فروردین و اردیبهشت ممنوع کرده است، بنابراین صیادان از اول شهریور شروع به کاشتن مشتا می‌کنند و امید دارند میگویی در مشتایشان بماند، اگر میگویی صید کنند درآمدشان خوب است اما با چند دانه ماهی چنان تعریفی ندارد.
از آنجایی‌که بادهای زمستان، تورها را خراب می‌کند، صیادان، مشتایشان را در اول زمستان جمع‌آوری می‌کنند و در اسفندماه دوباره برپا می‌کنند تا فروردین که به دستور شیلات مجبور به جمع‌آوری مشتاها می‌شوند و این روال ادامه دارد.
عکس: رضا فتحی‌مقدم
انتهای پیام/3264/ر
