به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، بنابر گزارش مؤسسه بین‌المللی وود مکنزی درباره اکتشافات منابع هیدروکربنی جهان در سال ۲۰۱۹ میلادی، شرکت ملی نفت ایران در جایگاه نخست کشف نفت و گاز در جهان قرار گرفته است. با این حال سهم ایران در صنعت پالایش نفت هیچ تناسبی با میزان ذخایر نفت و گاز آن ندارد. کشور ایران با ظرفیت پالایش دو میلیون و سیصد هزار بشکه حدود 2 درصد از ظرفیت پالایش جهانی را در اختیار دارد و دارای رتبه دهم بین سایر کشورهای دارای این صنعت است. این مقدار از ظرفیت پالایشی نیز به دلیل وجود پالایشگاه‌های قدیمی در ایران با پیچیدگی پایین، بازدهی چندانی در مقایسه با پتروپالایشگاه‌های مدرن سایر کشورها ندارد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد از سال 2008 تا 2020 میلادی بیشتر کشورهای جهان به سمت افزایش ظرفیت پالایشی خود به منظور ایجاد ارزش افزوده و حداکثرسازی سود خود با احداث پتروپالایشگاهها حرکت کرده‌اند. به‌عنوان مثال گزارش‌های موسسه IHS نشان می‌دهد در آسیا کشورهایی از جمله چین، عربستان، کویت، امارات و مالزی سرمایه‌گذاری‌های کلانی برای افزایش ظرفیت پالایشی خود انجام داده‌اند. بر اساس این گزارش همه طرح‌های یاد شده به صورت ادغام پالایشگاه و پتروشیمی یا به اصطلاح پتروپالایشگاه تعریف شده‌اند که در آن بخشی از فرآورده‌های نفتی مستقیم به مواد پتروشیمیایی تبدیل می‌شوند.
احداث پتروپالایشگاه به معنای احداث یک پالایشگاه و یک پتروشیمی در یک منطقه به صورت جدا از هم و با مدیریت‌های مجزا نیست. به بیان دیگر احداث پالایشگاه و پتروشیمی در شهری مثل اراک به این معنا نیست که در کشور پتروپالایشگاهی تاسیس شده است بلکه تعریف جامع و مشخصی برای واحد پتروپالایشی وجود دارد. در یک پتروپالایشگاه تجمیع و تبادل جریان‌های واحدهای فرآیندی پالایشگاهی و پتروشیمی با اهداف زیر صورت می‌گیرد:
- تولید همزمان مواد پتروشیمیایی (پلیمری و شیمیایی) در کنار سوخت
- امنیت تامین خوراک واحدهای پتروشیمیایی به صورت پایدار
- تبادل جریان‌های مواد و انرژی بین واحدهای فرآیندی
- کاهش هزینه‌های ساخت در مقایسه با پالایشگاه و پتروشیمی جدا از هم
- بهینه‌سازی انرژی و کاهش هزینه‌های جاری
- واحد مادر مجتمع‌های شیمیایی و لایه اول پارک شیمیایی
با این تعریف تاکنون پتروپالایشگاهی در ایران احداث نشده است، در نتیجه ضرورت دارد وزارت نفت برای احداث این واحدهای سودده در کشور برنامه‌ریزی کند.
* کدام طرح‌ها از وزارت نفت مجوز تنفس خوراک را دریافت خواهند کرد؟
از جمله طرح‌های مهم و راهبردی که با هدف کاهش خام‌فروشی نفت و تسهیل ساخت پتروپالایشگاهها در کشور تدوین شده است قانون «حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت و میعانات گازی با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی» است که در مجلس دهم تصویب شد. برای ایجاد مشوق اقتصادی برای تامین مالی احداث این واحدها، وزارت نفت موظف شده است به مدت یک یا دو سال به واحدهای تاسیس شده ذیل این قانون تنفس خوراک ارائه دهد.
در روش «تنفس خوراک» پتروپالایشگاه‌های احداث شده از شروع بهره‌برداری خوراک رایگان دریافت می‌کند و این موضوع تا زمانی ادامه دارد که ارزش خوراک دریافت شده برابر هزینه سرمایه احداث پتروپالایشگاه شود. سپس مجریان طرح‌ها این مبلغ دریافتی در قالب تنفس خوراک را به صورت یک وام ۸ ساله به صندوق توسعه ملی بازپرداخت می‌کنند. طبق این قانون همچنین تنفس خوراک به طرح‌های بهینه‌سازی و ارتقای کمیت و کیفیت فرآورده‌های پالایشگاه‌های موجود نیز اختصاص می‌یابد البته به شرطی که ترکیب تولید فرآورده آنها اساساً به محصولات سبک‌تر و میان تقطیر تغییر یابد.
پس از تصویب آیین‌نامه این قانون در هیئت وزیران و فراخوان عمومی وزارت نفت و بررسی طرح‌های پیشنهادی برای احداث واحدهای پالایشی و پتروپالایشی، در نهایت 8 طرح احداث پالایشگاه‌ها شامل 5 طرح احداث پالایشگاه نفت خام و 3 طرح پالایشگاه میعانات گازی و 12 طرح ارتقای بهینه‌سازی پالایشگاه‌های موجود مورد تایید وزارت نفت قرار گرفتند. جزئیات بیشتر درباره طرح‌های برگزیده در جدول‌های 1 تا 3 آورده شده است. به گفته مسئولان وزارت نفت، شروع تامین مالی شرکت‌های متقاضی ساخت پتروپالایشگاه معطل تشکیل جلسه هیات امنای صندوق توسعه ملی و تعیین سهم تنفس خوراک سالیانه به طرح‌های برگزیده است.
جدول 1 - طرح‌های احداث پالایشگاه نفت خام
جدول 2 – طرح‌های احداث پالایشگاه میعانات گازی
جدول 3 – طرح‌های بهینه‌سازی پالایشگاه‌های موجود
*فرصت احداث پارک‌های شیمیایی در پایین‌دست پتروپالایشگاهها در بندر جاسک
بررسی بزرگترین اقتصادهای دنیا نشان می‌دهد تولید مواد پایین‌دستی پتروشیمی و شیمیایی، بیشترین نقش را در تولید ناخالص ملی این کشورها داشته است. بسیاری از کشورهای دنیا از جمله آلمان، سنگاپور، چین، آمریکا و عربستان با رویکرد متمرکز ساختن واحدهای پالایشی نفت و شیمیایی در یک منطقه، موفق به توسعه زنجیره ارزش تا محصولات انتهایی شده‌اند. این رویکرد که همان احداث پارک‌های شیمیایی در پایین‌دست واحدهای پتروپالایشی است از جمله راهکارهای اقتصادی و بهینه به منظور تکمیل زنجیره ارزش فرآورده‌های نفتی در دنیا می‌باشد. از جمله مزایای فنی و اقتصادی این رویکرد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دستیابی سریع، کم‌هزینه و پایدار به خوراک به دلیل ارتباط و نزدیکی واحدها به یکدیگر
- صرفه‌جویی قابل ملاحظه در هزینه‌های زیرساختی به علت یکپارچگی و تمرکز واحدها
- خدمات، پشتیبانی و بازاریابی قوی توسط مدیریت پارک
- رونق و جذب سرمایه برای رونق صنایع پایین‌دستی نفت و تکمیل زنجیره ارزش
با نگاهی به مشکلات توسعه زنجیره ارزش فرآورده‌های نفتی در ایران از جمله تفکیک میان سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری حوزه پالایش و پتروشیمی، از دسترس خارج شدن خوراک مایع و در نتیجه تمرکز سرمایه‌گذاری صنعت پتروشیمی بر روی خوراک گاز، عدم توسعه زنجیره‌های ارزش پتروشیمی و عدم جذب سرمایه‌های خصوصی به این حوزه، می‌توان دریافت مشکلات اساسی در حوزه سیاست‌گذاری برای تکمیل زنجیره ارزش در صنعت نفت و گاز وجود دارد که شاید برنامه‌ریزی برای توسعه پارک‌های شیمیایی ذیل پتروپالایشگاهها در ایران راهکاری برای اصلاح نظام سیاست‌گذاری در این حوزه باشد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد بندر جاسک در سواحل مکران، مزیت‌های قابل ملاحظه‌ای برای توسعه پارک‌های شیمیایی دارد که از جمله آنها می‌توان به دسترسی به آب‌های آزاد و نیز کاهش مسافت صادرات از دریای عمان به خلیج فارس و دور زدن تنگه هرمز اشاره کرد که این موضوع با توجه به صادرات محور بودن محصولات تولیدی در پارک‌های شیمیایی بسیار حائز اهمیت است. همانطور که در جدول 1 ملاحظه شد سه مورد از طرح‌های پالایشی برگزیده وزارت نفت در منطقه جاسک احداث خواهند شد. وجود سه پتروپالایشگاه در این منطقه موجب تولید حجم قابل توجهی از خوراک پایدار واحدهای پایین‌دستی پتروشیمی و تمرکز زیرساخت‌های نفتی در آن می‌شود و زمینه ایجاد پارک‌های شیمیایی در منطقه جاسک را فراهم می‌کند.
البته نکته جالب توجه درباره طرح‌های برگزیده وزارت نفت این است که علیرغم مزایای اشاره شده برای توسعه پتروپالایشگاهها به خصوص در بندر جاسک هیچ یک از سه طرح شرکت سرمایه‌گذاری غدیر، شرکت پالایش پارسیان تدبیر و گروه توسعه سرمایه‌گذاری انتخاب به صورت پتروپالایشگاه تعریف نشده‌اند و طراحی هر سه طرح به صورت پالایشگاه است.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
