به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، صادرات با انتقال رقابت به خارج از مرزها باعث توانمندی تولید کنندگان از طریق ارتقا استانداردهای تولید در داخل کشور می شود و از طرفی به روند جهانی شدن تولید و به تبع آن رقابت پذیری کالای داخلی و ارتقاء ظرفیت های تولیدی و کاهش نرخ بیکاری کشور کمک می کند.
براین اساس تجارت خارجی کشور و بخصوص صادرات، نقش حائز اهمیتی در اقتصاد کشور دارد و با توجه به اعمال تحریم های ظالمانه علیه ایران و افت شدید درآمدهای نفتی لازم است تا برای فاصله گرفتن از درآمدهای نفتی تجارت خارجی کشور و بخصوص صادرات توسعه یابد.
این در حالی است که بررسی تجارت خارجی کشور در دهه 90 نشان می دهد؛ سال 1399 حجم تجارت خارجی در پایین ترین میزان دهه 90 قرار دارد بنابراین در حالی که در دهه 90 با اعمال تحریم های نفتی در ابتدای دهه و اواخر دهه، باید تجارت خارجی کشور در راستای خنثی سازی تحریم های نفتی رشد می کرد اما با نازلترین رقم آن در پایان دهه مواجه شدیم.
بررسی آمار تجارت خارجی کشور نشان می دهد که آمار تجارت خارجی ایران در سال 1390 و 1391 یعنی در سال هایی که تحریم ها علیه ایران؛ سراسری، سخت گیرانه و تحریم ها سازمان ملل بود و همه کشورهای جهان نیز ملزم به رعایت آن بودند به مراتب وضعیتی بهتر از از تجارت خارجی کشور در سال 1399 را داشت.
اگرچه مسائل ناشی از کرونا و محدودیت تجاری در سراسر دنیا تا حدودی بر تجارت خارجی کشور در سال 1399 تاثیر گذاشت، اما با توجه به اینکه افت تجارت خارجی در سال های 97 و 98 نیز اتفاق افتاد بنابراین نمی توان فقط کرونا را عامل افت تجارت خارجی کشور دانست ضمن اینکه به دلیل سراسری بودن تحریم ها در سال های 1391 و 1392 کار ایران برای برقراری مراودات تجاری با کشورهای دیگر از آن چیزی که امروز شاهد آن هستیم بسیاری سخت تر بود.
براساس آمار گمرگ جمهوری اسلامی ایران مبادلات تجاری ایران در سال 1390 در مجموع 105 میلیارد و 600 میلیون دلار بوده که از این رقم 43 میلیارد و 800 میلیون دلار آن صادرات و 61 میلیارد و 800 میلیون دلار آن را نیز واردات تشکیل می دهد.
همچنین در سال 1390 مجموع مبادلات تجاری کشور 94 میلیارد و 634 میلیون دلار بوده که از این رقم 41 میلیارد و 334 میلیون دلار صادرات و 53 میلیارد و 300 میلیون دلار را واردات تشکیل داده است.
بنابراین تجارت خارجی کشور در سال های 1390 و 1391 در حالی که کشور در این دو سال مجبور به تحمل تحریم های بین المللی علیه ایران بود نسبت به سال های بعد از آن ارقام بزرگتری را نشان می دهد.
در سال 1392 یعنی در اولین سال آغاز به کار دولت روحانی تجارت خارجی کشور در مجموع 92 میلیارد و 246 میلیون دلار بود که در این سال میزان صادرات کشور 41 میلیارد و 628 میلیون دلار و میزان واردات کشور نیز 50 میلیارد و 818 میلیون دلار بود بنابراین در اولین سال روی کارآمدن دولت روحانی صادرات کشور حدود 2 میلیارد دلار نسبت به سال 1390 افت داشت و در کنار آن واردات نیز حدود 10 میلیارد دلار نسبت به سال 1390 کاهش یافت.
اما در سال 1393 تجارت خارجی ایران به ارقام تجارت خارجی در سال 1390 نزدیک شد و با رشد صادرات در این سال تجارت خارجی کشور به 104 میلیارد و 129 میلیون دلار رسید در سال 1393 مجموع صادرات کشور به 50 میلیارد و 560 میلیون دلار و مجموع واردات به کشور نیز به رقم 53 میلیارد و 569 میلیون دلار رسید و به این ترتیب برای دومین بار در دهه 90 کشور تجارت خارجی بیش از 100 میلیارد دلار را تجربه کرد.
به گزارش فارس، در سال 1394 باز هم تجارت خارجی کشور با افت مواجه شد و از بیش از 104 میلیون دلار در سال 1393 به 83 میلیارد و 968 میلیون دلار کاهش یافت و براین اساس در سال 1394 صادرات کشورمان به 42 میلیارد و 429 میلیون دلار و واردات نیز 41 میلیارد و 539 میلیون دلار رسید.
آمار مقایسه های صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی با احتساب میعانات گازی (بدون احتساب نفت، گاز و تجارت چمدانی) و واردات طی سال های 1394 - 1393 (منبع: گمرک جمهوری اسلامی ایران)
در ادامه وضعیت تجاری خارجی کشور در سال 94 و پس از امضا برجام در سال 1395 کمی رشد و در سال 1396 نیز رشد قابل ملاحظه ای را نسبت به سال های 1394 و 1395 داشت به عبارتی پس از امضا برجام در سال 1394 تجارت خارجی ایران در سال 1396 به اوج خود در سال های 1394، 1395 و 1396 رسید و به رقم 101 میلیارد و 441 میلیون دلار افزایش یافت.
در سال 1395 میزان صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی کشور (به استثنای نفت خام، نفت کوره و نفت سفید و همچنین بدون صادرات از محل تجارت چمدانی) بالغ بر 129.892 هزار تن و به ارزش 44.042 میلیون دلار بوده است که در مقایسه با سال گذشته، افزایش 38.32 درصدی در وزن و 3.80 درصدی در ارزش دلاری داشته است.
همچنین میزان واردات کشور در این مدت، با کاهش 4.99 درصدی در وزن و افزایش 5.16 درصدی در ارزش دلاری در مقایسه با سال 1394، به ارقام 33.399 هزار تن و 43.684 میلیون دلار رسید.
آمار مقدماتی مقایسه ای صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی(بدون احتساب نفت و تجارت چمدانی) و واردات طی سال های 1396 - 1395 (منبع:گمرک جمهوری اسلامی ایران)
در سال 1396، میزان صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی کشور (به استثنای نفت خام، نفت کوره و نفت سفید و همچنین بدون صادرات از محل تجارت چمدانی) بالغ بر 132.882 هزار تن و به ارزش 46.982 میلیون دلار بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، افزایش 2.30 درصدی در وزن و 6.68 درصدی در ارزش دلاری داشته است.
همچنین میزان واردات کشور در این مدت، با افزایش 16.34 درصدی در وزن و 24.67 درصدی در ارزش دلاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به ارقام 38.856 هزار تن و 54.459 میلیون رسید.
آمار مقدمانی مقایسه ای صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی (بدون احتساب نفت و تجارت چمدانی) و واردات سال های 1397 - 1396 (منبع: گمرک جمهوری اسلامی ایران)
در سال 1397 تجارت خارجی کشورمان با خروج یک طرفه آمریکا از برجام و بازگشت تحریم های اقتصادی سیر نزولی یافت و با حدود 13 میلیارد دلار کاهش نسبت به سال 1396 به 87 میلیارد و 839 میلیون دلار رسید.
بنابراین تجارت شرطی، که به واسطه برجام تا حدودی در میانه دهه 90 رشد کرده بود به واسطه خروج آمریکا از برجام نیز دچار افت شد.
کارشناسان معتقدند علاوه بر خروج آمریکا از برجام، آنچه روند تجارت خارجی کشور را در سال های 1397 تا 1399 نزولی کرد سیاست های داخلی نادرست از جمله صدور بخشنامه های متعدد و متناقض و برخی تصمیمات سختگیرانه بانک مرکزی بود.
البته متولیان امر تجارت یعنی وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان توسعه تجارت ایران و برنامه ریزان اقتصادی کشور بواسطه لزوم درآمدزایی از بخش تجارت خارجی ایران و صادرات و لزوم فاصله گرفتن از درآمدهای نفتی با تدوین یک استراتژی مشخص در تجارت خارجی نباید اجازه شرطی شدن تجارت را می دادند.
به گزارش فارس، در حالی که ایران دارای 15 کشور همسایه با ظرفیت واردات سالانه هزار و 200 میلیون دلار است اما بررسی آمارهای صادرات سالانه نشان می دهد که عمده کشورهای صادراتی ایران طی 10 سال اخیر کشورهای چین، عراق، امارات متحده عربی، افغانستان، ترکیه، هند و یا کره جنوبی بوده است.
به عنوان مثال، عمده صادرات کشور در سال 1395 به کشورهای چین به ارزش 8 میلیارد و 370 میلیون دلار، امارات متحده عربی به ارزش 7 میلیارد و 481 میلیون دلار، عراق به ارزش 6 میلیارد و 132 میلیون دلار، ترکیه به ارزش 3 میلیارد و 248 میلیون دلار و جمهوری کره به ارزش 2 میلیارد و 877 میلیون دلار بوده است.
همچنین عمده صادرات ایران در سال 1396 به کشورهای چین به ارزش بیش از 9 میلیارد دلار، امارات متحده عربی به ارزش 6 میلیارد و 771 میلیون دلار، عراق به ارزش 6 میلیارد و 555 میلیون دلار، جمهوری کره به ارزش 4 میلیارد و 384 میلیون دلار و ترکیه به ارزش 3 میلیارد و 963 میلیون دلار بوده است.
محمد لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات ایران که معتقد است بخشی از ناکامی های اقتصادی یا تجاری به سوء مدیریت ها و بخشی هم به تاثیر تحریم ها مرتبط می شود، بیان داشت: متاسفانه تاثیر اقتصادی و سیاسی آمریکا و سلطه جهانی آمریکا به کشورها طی سال های اخیر، نشان داد که حتی کشورهای قدرتمند اروپایی و کشورهایی مانند چین و روسیه نیز در بسیاری از مواقع حاضر نیستند به خاطر برقراری روابط تجاری با ایران خودشان را با آمریکا درگیر کنند.
بنابراین محدودیت کشورهای هدف صادراتی یکی از نقاط ضعف تجارت به شمار می رود که لازم است در راستای دستیابی به توسعه صادرات حتما مراودات تجاری با کشورهای مختلف را افزایش داد و در گام نخست نیز می توان به توسعه مراودات تجاری با 15 کشور همسایه پرداخت و زیرساخت های لازم برای صادرات به بازار 1200 میلیارد دلاری کشورهای همسایه را فراهم کرد.
به گفته سخنگوی گمرک جمهوری اسلامی ایران، طی ۱۲ ماه سال 1399 حجم تجارت خارجی کشورمان با همسایگان از حیث وزنی بالغ بر ۸۲ میلیون و ۵۳۵ هزار و ۳۸۹ تن انواع کالا برابر با ۳۶ میلیارد و ۵۰۲ میلیون و ۳۱۵ هزار و ۸۶۹ دلار بوده است که از این میزان سهم صادرات محصولات کشورمان به کشورهای همسایه ۶۷ میلیون و ۸۴۱ هزار و ۲۱۳ تن برابر با ۲۰ میلیارد و ۳۵۷ میلیون و ۴۵۵ هزار و ۲۱۳ دلار است که ۶۰ درصد وزن و ۵۸ درصد ارزش کل صادرات غیرنفتی کشورمان به جهان را شامل می‌شود.
سهم ایران از بازار هزار و 200 میلیارد دلاری صادرات به 15 کشور همسایه فقط 20 میلیارد دلار در سال 1399 بوده است که رقم بسیار کوچکی است.
بنابراین دولتمردان ما برای استحکام بخشی به پایه های تجارت خارجی و توسعه آن باید به فکر توسعه تجارت با کشورهای همسایه باشند که اتفاقا بسیاری از این کشورها علاقمند به برقراری روابط تجاری با ایران نیز هستند.
به گفته محمدرضا مودودی سرپرست اسبق سازمان توسعه تجارت خارجی ایران، معضل اصلی در حوزه تجارت خارجی کشورمان این است که افرادی برای تجارت خارجی تصمیم می گیرند که نه تنها تخصصی در این زمینه ندارند بلکه باور و اعتقادی به تجارت خارجی هم ندارند.
یحیی آل اسحاق وزیر اسبق بازرگانی ایران و همچنین رئیس اتاق مشترک ایران و عراق نیز معتقد است که تجارت خارجی ما در نظام تصمیم گیری در حاشیه قرار دارد بنابراین اگر بخواهیم صادرات را توسعه دهیم نباید موضوع تجارت خارجی و صادرات ما برای دولتمردان ایران، موضوعی حاشیه ای باشد و نباید فقط در مورد اهمیت صادرات به گفتار اکتفا کرد بلکه در عمل نیز باید این اهمیت پدیدار شود.
بررسی میزان تجارت خارجی کشور در طول 43 پس از انقلاب نیز نشان می دهد که ارقام تجارت سالانه کشور همواره ارقامی کمتر از 80 میلیارد دلار بوده و هیچ گاه تجارت خارجی کشور به رقم قابل توجهی نرسیده است و حداکثر تجارت خارجی کشور در سال 1390 به میزان 105 میلیارد و 600 میلیون اتفاق افتاده که در آن سال نیز فقط 43 میلیارد دلار صادرات داشته ایم و بیش از 61 میلیارد دلار واردات بوده است.
لذا علیرغم تمامی ظرفیت های تولید داخلی و لزوم جدا شدن از درآمدهای نفتی و با وجود داشتن 15 کشور همسایه که معدودی از کشورها در دنیا از این ویژگی جغرافیایی- اقتصادی برخوردارند ایران هیچ گاه تجارت بیش از 105 میلیارد دلاری را تجربه نکرده است و هیچ گاه نیز به صادراتی بیش از 51 میلیارد دلار در سال نرسیده است.
روند واردات و صادرات در سال های 1357 تا 9 ماهه 1399 (منبع: سازمان توسعه تجارت ایران)
بنابراین لازم است که با اتکا به توان داخلی و دوری جستن از اقتصاد و تجارت شرطی در سال هایی که بیش از هر زمانی لازم است متکی به درآمدهای غیرنفتی باشیم بکوشیم تا به آنچه که در حد و ظرفیت واقعی مان در بحث صادرات و تجارت خارجی است دست یابیم.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
