بچه‌ها و دنیای قصه‌ها را باور کنیم/ چطور آموزش‌ها را در قالب داستان بگنجانیم؟

گروه خانواده؛زهره سعیدی: از زمانی که کودکی‌مان را به خاطر می‌آوریم ، قصه های  جذاب مادربزرگ، پدربزرگ و والدین‌مان در ذهن‌مان مرور می‌شود که ما را به دنیایی می برد که هنوز هم برای‌مان شیرین است. اما حالا خودمان به عنوان پدر و مادرهای امروز چقدر حوصله داریم و بلد هستیم که برای بچه های‌مان قصه بگوییم؟ حال که دیگر مثل گذشته بچه ها با پدر و مادربزرگ ها زندگی نمی کنند و خانواده ها هسته ای تر شده اند، چقدر پدر و مادرها این مسئولیت را برعهده می گیرند که برای بچه هایشان همیشه قصه بگویند. 

قصه‌گویی در سبک زندگی بزرگان دینی

آیت الله حائری شیرازی در جایی تعریف می‌کردند زمانی که بچه بودند، وقتی همه به خواب می رفتند، آخر شب نزد پدرشان می رفتند تا پدر برایشان قصه پیغمبران را از همان طفولیت نقل کنند، گاهی این قصه ها چندین شب به طول می انجامیده اما او مصر برای گوش دادنشان بوده است. به طوریکه مثلا زمانی که به ایام محرم می خوردند، پدرشان جریان عاشورا و امام حسین علیه السلام و شهادتشان را تعریف می کردند یا در ماه های دیگر به فراخور درباره دیگر مناسبت های مذهبی قصه می گفتند.

قصه گویی یکی از موثرترین راه هایی است که بچه ها را با دنیای واقع و غیر واقع از همان طفولیت آشنا کنید. در واقع پدر و مدرهایی که برای بچه هایشان قصه می گویند خدمت بزرگی در حق آن بچه کرده اند که هم اخلاق، کردار، رفتار، عبادت، نماز، روزه و همه چیز بچه ها را آموزش می دهد در واقع قصه ها خود یک دنیای تربیتی و خلاقانه برای بچه ها هستند.

**فواید قصه گویی برای بچه ها

اگر بخواهیم منسجم درباره فواید قصه گویی صحبت کنیم نخست اثر آن در قلمرو شناختی است اینکه قصه ها شیوه حل مشکلات را به بچه ها آموزش می دهند. در قلمرو عاطفی، قصه ها به تخلیه هیجانی کودک کمک می کنند به طوریکه بچه ها را به همانند سازی با قهرمان داستان و شریک شدن در غم و شادی او همراه می کنند.

در قلمرو بین فردی، قصه ها به کودکان مهارت های ارتباطی و اجتماعی را خیلی غیر مستقیم آموزش می دهند و در نهایت در قلمرو شخصی، قصه باعث می شود که کودک مشکلش را از بیرون نگاه کند و به آگاهی برسد. علاوه بر اینکه قصه ها خلاقیت بچه ها را تقویت می کنند، زمانی که بچه ها در برابر خواب مقاومت می کنند یکی از راه های مقابله کردنشان با بی خوابی است. زمانی که لازم است پدر و مادر فرایند دستشویی رفتن، بازی کردن، خواب و بیداری و دیگر اعمال را به آنها آموزش دهند، قصه می تواند اثرگذار باشد.

**قصه ها و فرایند تربیتی

مادربزرگم قصه ای تعریف می کرد که به این شرح بود: روزی روزگاری یک خرس و یک هیزم شکن با هم دوست بودند، سال ها با هم زندگی کرده و غذا می خوردند. یک روز هیزم شکن برای ناهار آش درست کرد اما خرس که بلد نبود چطور آش بخورد با زبانش و با سروصدا شروع به لیس زدن ظرف کرد. هیزم شکن با ناراحتی از او خواست که درست غذا بخورد اما خرس دیگر غذا نخورد و به هیزم شکن گفت که تو غذایت را تمام کن و با تبر بر سر من بزن وگرنه من تو را از کوه به پایین پرت می کنم.

هیزم شکن هم تبر آورد و با تبر به سر او زد و خرس بیهوش شد. هیزم شکن فرار کرد و تا چند سال سراغ خرس نرفت اما بعد از آن دیگر طاقت نیاورد و رفت ببیند که خرس زنده است یا خیر، بعد از این متوجه شد که خرس زنده است به سراغش رفت و با خوشحالی حال خرس را پرسید اما خرس گفت که ببین زخم سرم خوب شده یا خیر. هیزم شکن هم نگاه کرد و دید که جایش نمانده است اما خرس به او گفت که جای زخم زبانش هنوز خوب نشده است و به هیزم شکن گفت که زخم تبر خوب می شود اما زخم زبان خیر.

خود این قصه صدها درس تربیتی و اخلاقی برای بچه ها دارد و مستقیم بچه ها را به دنیای تخیل کودکانه می برد و با محیط های  مختلف اشنا می کند اما اثرات تربیتی هم برای بچه ها دارد. گاهی یک قصه چنان اثری بر تربیت کودک می گذارد که ده ها آموزش قادر بدان نیست.

یکی دیگر از اثرات قصه ها برای بچه های پرخاشگر و بیش فعال و لجباز است چرا که به طرز معجزه آسایی آنها را آرام  کرده و تبدیل به کودکی می کند که تمرکز و حوصله گوش دادن دارد. خود قصه راه حل خوبی برای حل مشکلات کودکان است و اگر والدین به این امر توجه داشته باشند خیلی از مشکلات بچه ها اعم از آموزشی گرفته تا تربیتی را می توانند خود به خود حل کنند.

بنابراین قصه گویی به سلامت روان بچه ها کمک می کند. در مواقع معمولی والدین فرصت کافی ندارند برای بچه ها کتاب بخوانند. ولی این روزها فرصت خوبی است که ما برای بچه ها قصه بگوییم. از زندگی خودتان شروع کنید. خصوصا از بیماری‌هایی که به شفا و درمان منجر شده همین باعث کم شده استرس ها و اضطراب های بچه ها نیز می شود و این غصه ها را به قول اهالی تئاتر دراماتیزه می کند. بچه ها ذهن تصویری قوی دارند از این قصه ها تصویر می سازند این تصویرها را ترتیبی بدهید که با شادی و امید و خوشحالی در ذهنشان مجسم شود.

بچه ها را به دور از واقعیت های عینی روزگار بزرگ نکنید، این روزها فرصت بسیار خوبی هست برای اینکه بچه ها کنترل شده و با هدایت والدین و در حد توان و سنشان و رشد ذهنی شان با واقعیت ها آشنا شوند. اتفاقاتی که در جامعه ما می افتد یک واقعیت هست و بچه ها، نه اینکه کامل در معرض اطلاعات مخرب قرار بگیرند بلکه به آرامی به صورت شیرین در قالب قصه و بازی به بچه‌ها منتقل کنید. 

تلاش کنید تجربیات امروز را به صورت تصاویر شیرین در ذهن بچه ها ثبت کنید. بچه ها ذهن کلامی شان ضعیف تر هست و ذهن تصویری شان قوی هست اتفاقاتی که امروز می افتد با چه تصویری در ذهن فرزندانمان ثبت می شود. این تصاویر آینده آنها  خواهد ساخت. 

پیش از شیوع کرونا مدرسه و مهدهای کودک بهترین مکان ها بعد از منازل برای قصه گوش دادن و قصه خوانی بچه ها بود، این سنت را می توانید در خانه هایتان دو مرتبه برقرار کنید بنابراین از کلمات در قالب شعر و قصه استفاده کنید تا هم برای بچه های کوچکتر دایره واژگانی شان تقویت شود و خزانه لغاتشان افزایش یابد و هم بچه های بزرگتر زمینه آموزشی و تربیتی برایشان فراهم شود. مدام تلویزیون تماشا کردن و لب تاب و تبلت به دست بچه ها دادن تنها از سر خود باز کردن و بی سواد و بی انگیزه شدن بچه ها را به همراه دارد، کتابخوانی و قصه خوانی مغز بچه ها را برای یادگیری آماده میکند.

طبق یافته ها، مغز کودک زیر سه سال پنج فایل باز دارد یعنی در آن واحد با حواس پنج گانه اش هرچه بگیرد بلافاصله به ذهنش می رود و ضبط می شود. از سه سالگی تا هفت سالگی آرام آرام این فایل ها بسته می شود و فقط یک فایل باقی می ماند که در این زمان مطالب باید به نوبت وارد ذهن شوند،  به همین دلیل قدرت دریافت بچه ها با ما بزرگسالان اصلاً قابل مقایسه نیست.

**یک آموزش قصه خوانی واقعی

در سنین دو تا سه سالگی خیلی از مادران نگرانی از پوشک گرفتن بچه ها را دارند بهترین روش برای آماده سازی ذهن بچه ها استفاده از قصه ها و آشنایی با توالت  است. خیلی کارها مثل استفاده از عروسک ها می تواند در این زمینه مفید باشد مثل اینکه لگنی  گوشه اتاق بگذارید و هر از گاهی به بچه تان بگویید که عروسک جیش دارد و باید به دستشویی برود و با قصه برایش آموزش دهید. همین یک قسمتی از زندگی است که آن را بازی کرده اید، در قالب قصه سایر موارد را بگنجانید مثل اینکه خروس قوقولی قولو کرد و بیدار شدیم و صبح شده و الا مادر میخواهد کارهاشو انجام بده، حال لگن و دستشویی هم در قصه گنجانده می شود و به صورت طبیعی بچه باید به دستشویی برود و ادامه داستان...

انتهای پیام/