«ایتل عدنان» در ۹۶ سالگی درگذشت/ شاعر و نقاش استعمارستیز+تصاویر

خبرگزاری فارس ـ گروه هنر، محمد کلهر: «ایتل عدنان» نقاش و شاعر لبنانی‌الاصل ساکن فرانسه، ۱۴ نوامبر (یکشنبه ۲۳ آبان) در سن ۹۶ سالگی در پاریس درگذشت. او بیش از ۲۰ کتاب به زبان‌های فرانسوی و انگلیسی و یک رمان تجربی با عنوان Set Marie Rose (۱۹۷۷) با موضوع انتقاد از رفتار جامعه وقت لبنان نسبت به زنان نوشته است. با این حال، بخش عمده‌ای از شهرتش در دهه‌ پایانی عمر را به دلیل فعالیت در عرصه هنرهای تجسمی به ویژه نقاشی کسب کرده است.

هنگام مرگ عدنان، نمایشگاهی از او در موزه گوگنهام نیویورک در کنار واسیلی کاندینسکی (نقاش روس) برگزار شده است و تا ماه اول سال آینده ادامه خواهد داشت.

عدنان ماه گذشته در آرت بازل ۲۰۲۱ هم حضور داشت. او تنها هنرمند ۹۶ ساله این رویداد نبود، منیر شاهرودی فرمانفرماییان از ایران هم که ۲ سال قبل در ۹۶ سالگی درگذشت، با یکی از آثار خود در بخش نامحدود آرت بازل حضور داشت.

کتاب شعرهای ایتل عدنان به فارسی ترجمه شده است

عدنان در سال ۱۹۲۵ در بیروت متولد شد و در سوربن پاریس و در برکلی و هاروارد آمریکا تحصیل کرده بود. با این وجود، همواره مخالف جنگ بود و نسبت به اشغال الجزایر توسط فرانسه و حضور آمریکا در ویتنام فعالیت می‌کرد. شاید یکی از اصلی‌ترین دلایلش، پدرش بود که افسر ارتش عثمانی بود. پدر ایتل اهل دمشق بود و مادرش یونانی، آن‌ها ساکن ازمیر بودند تا اینکه امپراتوری عثمانی از بین رفت.

او پیش‌تر در مصاحبه‌ای وقتی پرسیده بودند «صحبت به زبان عربی را ترجیح می دهید یا فرانسوی؟» گفته بود: متأسفانه به زبان فرانسه! من هرگز در روستا زندگی نکردم و آشنایی کافی با نوشتار عربی ندارم. مادرم یونانی بود و ما در خانه عربی صحبت نمی‌کردیم، مدارس فرانسه در آن زمان به عربی اعلان جنگ داده بودند. من مخالف فرانسوی نیستم، فرانسه یک زبان جهانی است که ویژگی‌های خاص خود را دارد، اما نه به قیمت زبان عربی. 

ایتل در ۲۴ سالگی توانست بورسیه تحصیلی بگیرد و برای تحصیل در رشته فلسفه به فرانسه برود و سپس در آمریکا فلسفه هنر بخواند. او به لبنان بازگشت و به این فکر می‌کرد که بالاخره خانه‌اش را پیدا خواهد کرد. او به عنوان روزنامه نگار در زمینه فرهنگی و همچنین در تفسیرهای سیاسی برای روزنامه «الصفا» که در زمانی که زنان در سیاست نبودند، به زبان فرانسه منتشر می‌شد، کار می‌کرد. اما جنگ داخلی در سال ۱۹۷۵ شروع شد و ایتل برای گذراندن بقیه عمر خود در سفر یا نقل مکان بین آمریکا و پاریس در رفت و‌ آمد بود.

با این حال، عدنان یک نویسنده و هنرمند جهانشهری و دغدغه‌مند بود. او در سال ۲۰۱۶ در مصاحبه‌ای گفته بود: در سوریه چند سال قبل، بیش از ۸۰ تیم تحقیقاتی باستان شناسی وجود داشت؛ ببین امروز چه خبر است! لبنان تنها جایی نیست که به من تعلق دارد، من در سال ۱۹۶۶ از تونس دیدن کردم و احساس کردم که در خانه و در میان خانواده‌ام هستم. امروز کشورهای ما تقسیم شده و پراکنده شده‌اند. 

* شروع نقاشی در اعتراض به استعمار

ایتل عدنان به تشویق یکی از همکارانش در ۳۳ سالگی نقاشی را آغاز کرد. در این راه، همسر هنرمند مجسمه‌سازش هم مشوق او بود. به بیان دیگر، شروع عدنان در هنر نقاشی به اواخر دهه ۱۹۵۰ برمی‌گردد، زمانی که او در کالیفرنیا در حال تحصیل در رشته فلسفه بود. دورانی که در اعتراض به استعمار فرانسه در الجزایر از نوشتن به زبان فرانسه دست کشید و اعلام کرد که «نقاشی به زبان عربی» را آغاز خواهد کرد. در حالی که نوشته‌های او در آن زمان با انتقاد شدید از جنگ و بی‌عدالتی اجتماعی شناخته می‌شد، نقاشی او تفسیر شخصی از انسانیت و زیبایی جهان بود. او می‌گفت: «به نظر می‌رسد آنچه را که می‌بینم، می‌نویسم و ​​آنچه هستم را نقاشی می‌کنم».

او با اینکه آثار ساده‌ای خلق می‌کرد، اما معمولاً از ۳۰ تا ۱۰۰ هزار یورو قیمت داشتند. او اکثر نقاشی‌های خود را اهدا کرد و بسیاری از آنها را در موزه‌های بزرگ جهان از غرب تا خاور دور به جای گذاشت.

* الهام‌گیری از طبیعت

عدنان در طول زندگی حرفه‌ای خود از مفهوم رنگ‌ها به‌عنوان سوژه‌هایی که معنا می‌آفرینند و احساسات را هدایت می‌کنند، دفاع کرد و آنها را «موجودات متافیزیکی» می‌دانست. برای او، رنگ و فرم انتزاعی، مانند شعر و موسیقی، ابزاری برای برانگیختن تجربیات، فراتر از زبان یا منطق است: من بر کلمه «انتزاعی» یا آنچه ما نقاشی غیر فیگوراتیو می‌نامیم، که مانند موسیقی است، اصرار دارم. برای رسیدن به عمق معنایی که ارتباطی به کلمات ندارد؛ حتی وقتی از کلمات استفاده می‌کنم.

کوه تامالپایس، سال ۱۹۸۵، اثر ایتل عدنان

نقاشی‌های عدنان اغلب شکوه و سادگی طبیعت را تداعی می‌کنند و دائماً بین تصویرسازی و انتزاع در نوسان هستند. او هنگامی که در کالیفرنیا زندگی می‌کرد، هر روز منظره کوه «تامالپایس» را می‌دید: «این کوه بهترین دوست من شد، بیش از یک کوه زیبا بود، زیرا از نظر وجودی وارد وجود من شد و زندگی من را پر کرد.» در واقع، برای عدنان، تجربه یک صحنه به جنبه بصری آن محدود نمی‌شود، او در کتاب «سفر به کوه تامالپایس (۱۹۸۶)» ابطه فلسفی هنر و جهان طبیعی را توصیف کرد.

دومین موضوع تکراری در آثار عدنان، هم‌نشینی خورشید و دریا است؛ تصویری که نشانی از دوران کودکی او از سواحل بیروت دارد. به طور کلی، دریا موضوع جذابی دائمی برای او بود. او در کتاب «درباره شهرها و زنان، نامه‌هایی به فوّاز (1993)» آن را چنین توصیف می‌کند: «اندیشیدن به دریا، ما را به آغوشی صمیمی از خودمان هدایت می‌کند.» از این منظر، افق‌های دریایی که در نقاشی‌های او تداعی می‌شود، شرح حال درونی اوست.

عدنان از ابتدای شروع نقاشی، نقاشی‌های خود را در یک جلسه تکمیل می‌کرد. اولین شکل‌گیری‌های آن کاملاً انتزاعی هستند و از مربع‌هایی با رنگ‌های غالباً گرم ساخته شده‌اند که در ارتباط با یکدیگر گروه‌بندی شده‌اند. خودش در این باره گفته بود: اولین آثار مانند اولین نت‌های یک وبلاگ موسیقی هستند، به این معنا که حاوی دانه‌های هر چیزی است که بعد از آن خواهد آمد.

او اگرچه یاد گرفت به تنهایی نقاشی بکشد و هنرمندی خودساخته بود، اما این هنرش را در گفت‌وگو با هنرمندان غربی و شرقی توسعه داد.

انتهای پیام/