به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در تاشکند، گرایشاتی از سوی قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان برای گسترش همکاری با بازیکنان مختلف جهان وجود دارد. اما آیا برای آنها لازم است که وقتی خود مشکلات زیادی دارند و با بحران افغانستان هم درگیر هستند، پیگیر یک قاره مانند آفریقا باشند؟
آیا ترکیه می‌تواند چنین اهرم‌های فشاری را بیابد که با کمک آن بتواند کشورهای آسیای مرکزی را دارای «انگیزه» کند؟ به عقیده مولفان کانال Мediastan در حال حاضر این امر بعید است.
«قدرت نرم» ترکیه و نهاد رسمی آن یعنی آژانس همکاری و توسعه ترکیه (تیکا) تنها پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی امکان پذیر شد.
در سال 1991 میلادی در نقشه سیاسی جهان کشورهای جدید ترک زبان شامل آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان و ازبکستان ظاهر شدند و یکی از ابعاد اصلی سیاست خارجی کشورهای جدید به طور عینی ترکیه شده است.
ترکیه نیز به نوبه خود برای توسعه روابط مبتنی بر اشتراکات زبان، تاریخ، فرهنگ و نژادی در سال 1992 میلادی آژانس همکاری و توسعه ترکیه (تیکا) را ایجاد کرد.
در سال‌های 1990 میلادی دفاتر هماهنگی برنامه‌های (تیکا) در تمام کشورهای آسیای مرکزی تأسیس شد. طرح‌های متعددی در زمینه‌های آموزشی، کشاورزی، صنعتی و مالی اجرا شده به خصوص برای طرح‌های آموزشی و اجتماعی مانند ساخت مدارس، دانشگاه‌ها، کتابخانه‌ها و اعطای بورسیه تحصیلی برای دانشجویان و مقامات دولتی برای تحصیل در ترکیه توجه خاص شد.
سپس دوره «اردوغان» و ماجراجویی‌های ژئوپلیتیک وی آغاز شد. یکی از اتفاقات ناخوشایند این بازی، مستقیما قرقیزستان را تحت تاثیر قرار داد. رئیس جمهور ترکیه در تاریخ 5 ژوئیه سال 2021 میلادی از دستگیری «اورهان ایناندا» رئیس FETO جنبش «گولن» در آسیای مرکزی خبر داد.
یک شهروند قرقیزستانی و رئیس شبکه مؤسسات آموزشی «ثبات» با کمک سرویس‌های ویژه قرقیزستان به ترکیه برده شد و در آنجا مورد شکنجه قرار گرفت. اکنون به اتهام سیاسی، احتمال زندانی طولانی مدت وی وجود دارد.
جالب است که سال‌های اخیر فعالیت آژانس همکاری و توسعه ترکیه مسیر خود را بیش از پیش تغییر داده و اکنون آفریقا در مرکز توجه آن قرار دارد. این قاره از ذخایر طبیعی غنی برخوردار است و جمعیت آن بیشترین رشد در جهان را دارد.
به نظر می‌رسد، شرایط رو به راه و عادی است. امیدی وجود دارد که اتفاقات مشابه حادثه «اورخان ایناندا» دیگر تکرار نشود؟ خیر.
به نوشته کانال تلگرامی «بالشوی ترانسفر»، اخیرا در «استانبول» نشست «ترکیه و آفریقا» برگزار شد که در آن اردوغان «دنیای ترک» را جهت توسعه روابط با آفریقا دعوت کرد.
در واقع، ساخت و تحکیم اتحادیه مردم ترک زبان با مشارکت همه کشورهای جدید در بازی‌های ژئوپلیتیک «اردوغان» محدود می‌شود و این بر قرقیزستان نیز تأثیر قطعی خواهد گذاشت.
به احتمال قوی، در آینده نزدیک فرودگاه «ماناس» ده‌ها پرواز جدید نه از پاکستان، بلکه از «آدیس آبابا» پایتخت اتیوپی و اتحادیه آفریقا پذیرایی کند.
همچنین فراموش نشود که قرقیزستان فعلا تنها کشور آسیای مرکزی است که از ترکیه پهپادهای نظامی «بیرقدار» را خریداری کرده است.
سازمان کشورهای ترک
در هشتمین نشست روسای جمهور کشورهای شورای ترک زبان علاوه بر ترکیه، روسای جمهور آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان نیز حضور داشتند. نخست وزیر مجارستان به عنوان ناظر شرکت کرد.
به ابتکار «نور سلطان نظربایف» رئیس شورای کشورهای ترک زبان، طرح «چشم انداز جهان ترک تا سال 2040 میلادی» را به تصویب رساندند. برنامه‌های بزرگی را مبنی بر ترانزیت ترانس قاره‌ای از چین به اروپا، پلتفرم «آسیای مرکزی – قلمرو جهان» مطرح شده از سوی قرقیزستان، بررسی کردند.
همچنین خواستار ارائه کمک به کشورهای آفریقایی با واکسن «کووید-19» شدند. علاوه بر این، برای ارائه کمک بشردوستانه فوری به افغانستان دعوت کردند.
دو موضع آخر بسیار جالب است. به طور مثال، ترکیه 2 میلیون دُز واکسن و قزاقستان مقدار بسیار کمی، یعنی 500 هزار دُز اهدا کرد. چه کسی از این هم پیمانان به جز ترکیه می‌تواند سهم خود را ادا کند؟
رسانه‌ها گزارش می‌دهند که این سازمان علیه روسیه ایجاد شده است. خوب است که کشورهای آسیای مرکزی وظایف خود را برعهده گیرند و مشکلات را حل و فصل کنند، مسیر توسعه را خود انتخاب کنند. قبول کنید، چند برداری یک امر بسیار شکست پذیر است.
بازیگران دیگری علاقه مند در این منطقه از جمله ایران و چین وجود دارند. به خصوص چین که کشورهای آسیایی را تحت وابستگی قرار داده است. ترکیه نمی‌تواند این مورد را در نظر نگیرد.
هم اکنون در جهان تقسیم مجدد حوزه‌های نفوذ، مسابقه منابع، به خصوص مالی صورت می‌گیرد. در اینجا گمان نمی‌رود هم پیمانان ترک از ترکیه انتظار سرمایه گذاری، به خصوص کمک داشته باشند. خوب، شاید انتظار «بیرق دار» داشته باشند.
اما بهره برداری از ترکیه در گفت وگو با روسیه برای کشورهای همسایه ایده بسیار جذابی به نظر می‌رسد.
ترکیه دامنه وسیعی انتخاب کرده است، در لیبی و سوریه گیر افتاده است. در یمن دخالت می‌کند. همچنین قفقاز و اوکراین و آسیای مرکزی و جهان عرب و افغانستان نیز وجود دارد.
آیا قدرت و منابع کافی خواهد داشت؟ آیا تاریخ دوباره تکرار می‌شود؟
تا آنجا که به روسیه مربوط می‌شود، این کشور توانسته منافع خود را حفظ کند. امیدواریم که این کار را در آینده نیز با موفقیت انجام دهد. اما اگر کسی تصمیم گرفت در امور روسیه دخالت کند، فکر می‌کنم یادتان باشد، هر کس با شمشیر به روسیه بیاید با شمشیر از بین می‌رود.
انتهای پیام/ح
