راهپیمایی روز قدس ابتکاری است که فلسطین را به صدر توجهات رساند

محمد اصغری، پژوهشگر حوزه فلسطین

به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، اهمیت قدس برای ایران و نظام سیاسی آن جزو اصلی‌ترین عواملی است که در دهه‌های اخیر انقلاب اسلامی را در معادلات منطقه‌ای و سیاست خارجی به مسیر خاصی هدایت کرده است. در مورد اهمیت «آرمان قدس»، در گفتمان انقلاب اسلامی بر آن شدیم تا با محمد اصغری پژوهشگر حوزه فلسطین گپی بزنیم که در ادامه بخش‌هایی از آن تقدیم می‌شود.

محمد اصغری در ابتدا گفت: در اول امر لازم است به یک نکته مهم اشاره شود و آن این است که بر خلاف کشورهای عرب مسلمان که با فلسطین حافظه فرهنگی مشترک دارند، همینطور برخلاف ترکیه که اشتراکات فکری و فرهنگی متعددی با فلسطین مبتنی بر سابقه امپراتوری عثمانی دارد، ایرانیان فاقد این حافظه فرهنگی هستند. 

فلسطین چگونه وارد اندیشه ایرانیان شد؟

وی افزود: برای اولین بار مسأله فلسطین برای مردم ایران در دوره قاجار مطرح شد؛ هرچند که این موضوع چندان دقیق نبوده و در حد اجمال خلاصه می‌شد. در ادامه، جریانات اسلامی ایران با اثرپذیری از جنبش‌های اسلام‌گرای عراق و مصر موضوع فلسطین را وارد در اندیشه ایرانیان کردند. البته باید اشاره شود که نیروی‌های چپ وابسته به شوروی هم انگاره‌هایی از مخالفت با اسرائیل را وارد کرده‌اند، همچنین ملی‌گرایی پهلوی نیز چون ملی‌گرایی ناصری  چندان سر سازش با یهود نداشته و رژیم پهلوی را در یک ابهام بین رد و تأیید اسرائیل سرگردان گذاشته بود.

پژوهشگر حوزه فلسطین ادامه داد: یکی از دلایل دیگری که به روند تثبیت و حضور مسأله فلسطین در ایران کمک کرد گفتمان ضد بریتانیایی حاضر در کشور بود که از یک دهه منتهی به تشکیل رژیم صهیونیستی در ایران طرح شد. بعدها ما بر محوریت همین مسأله شاهد جریان وحدت امت اسلامی از سوی مرحوم کاشانی هستیم. او که خود از سردمداران مبارزه با بریتانیا و جریانات وابسته به آن بود موضوع فلسطین را به شکل خیابانی و عملی‌تر بین مردم جا انداخت و اقدامات او از مهم‌ترین فعالیت‌ها در باب طلیعه مسأله فلسطین در ایران بود. 

اختلافی بر سر «خلیج فارس» با هدف جلوگیری از اتحاد ضد صهیونیستی

اصغری افزود: بعد از مرحوم کاشانی منطقه شاهد ظهور موج افکار «ناصریسم» بود. تفکری که متأثر از اندیشه‌های رهبر افسانه‌ای مصر «جمال عبد‌الناصر» است و با برانگیختن حس عربی و تفکرات چپ ضد صهیونیستی تقابل با اسرائیل را در سطح بین‌الملل بالاخص اعراب مطرح می‌کند که همین امر موجب شد که گروه‌های چپ با قوت بیشتری این روحیه ضد صهیونیستی را تقویت کنند. در همین بین شاهد حضور مستشاران اسرائیلی در ایران و در رادیو اهواز هستیم تا با طرح حس عرب‌ستیزی و ایجاد دوگانه عرب، فارس، آن موج ضد صهیونیستی در ایران را سرکوب کنند. دعوای خلیج‌فارس و خلیج‌عربی اولین‌بار از سوی صهیونیست‌ها شکل گرفت تا با ایجاد یک تنش بین ایران و اعراب، از اتحاد ضد اسرائیلی در منطقه جلوگیری کند.

جمال عبدالناصر، رهبر اسبق مصر

امام خمینی (ره) زنده‌کننده آرمان فلسطین است

این فعال فرهنگی گفت: این سیر ختم به امام خمینی (ره) شد و او برخلاف سایر روحانیان که هیچ توجهی به تحولات منطقه نداشتند با استناد به حقیقت اسلامی بار دیگر موضوع فلسطین را به شکل جدی در ایران احیا کرد. دید امام در مورد فلسطین هرچه جلوتر می‌رود پخته‌تر می‌شود. در نظر حضرت امام، فلسطین یک خط محوری ثابت است که هرچند برخی موضوعات مرتبط با آن احتمال دارد در فرایند تغییر قرار بگیرند اما اصل موضوع فلسطین ثابت خواهد ماند. امام خمینی (ره) برخی زوائد حمایت از فلسطین را نیز اصلاح کرد تا در گفتمان انقلاب رابطه ایران با فلسطین از صحت و قوت بیشتری برخوردار شود. مثلاً امام پس از اتهام به یهودستیزی سر قضیه «نوفل لوشاتو» در ادبیات خود دست به رفع و نفی یهودستیزی حاضر در ایران زد، یا فلسطین را از گفتمان تقابل اسلام و یهود به گفتمان دوگانه استکبار و استضعاف چرخاند تا موضوع فلسطین با تغییر از یک مسأله اسلامی صرف به یک بازطرح جهانی تغییر پیدا کند. که با این دید روشن به فلسطین می‌توان امام را احیاگر آرمان قدس دانست. 

فلسطین در گفتمان انقلاب اسلامی

اصغری ادامه داد: امام خمینی (ره) اسرائیل را امتداد حضور استعمار در منطقه  و یک مسأله واقعی و عینی می‌داند. ایشان مسأله اسرائیل را به تفکرات و هم‌آلود آخر‌الزمانی یا افسانه‌های صهیونیستی محدود نمی‌کنند؛ این باور امام است که اسرائیل دست‌نشانده استعمار در بین کشور‌های منطقه است. در وهله بعدی گفتمان امام خمینی (ره) بر روی «استقلال هویت کشورهای منطقه» تأکید دارد، امام خمینی فلسطین را جدای از خاورمیانه نمی‌داند بلکه بخشی از پازلی است که مسیرچینی آزادی آن جز با فهم هویت اسلامی خود ناممکن است. محور سوم عقیده امام مبنی بر این است که اتحاد ملت‌های جهان فارغ از عقیده و مذهب حول موضوعی به نام فلسطین باید بچرخد و با این موضوع است که می‌توانیم به حزب واحد مستضعفین بر علیه مستکبرین دست‌یابیم. در اندیشه امام خمینی (ره)، فلسطین با الگوپذیری از نهضت انقلاب که بر پایه «اتکا به خود» شکل می‌گیرد باید از سه محور: «بیداری»، «وحدت کلمه» و «قیام لله» بهره ببرد تا به پیروزی و فتح دست‌ یابد. این سه‌گانه قابل تسری به همه ملت‌های آزادی‌خواه جهان است. در آخر هم در دیدگاه امام، اسرائیل یک رژیم ضد انسانی، ضد اسلامی و ضد ایرانی است، کدام ایران؟ «جمهوری اسلامی ایران».

وی افزود: با آنچه که بیان شد چهار محور و گفتمان اصلی «ضد استعماری»، «استکبار‌ستیزی»، «استقلال‌طلبی» و «آزادی‌خواهی»، طرح اساسی و مقوِّم امام خمینی نسبت به فلسطین را تشکیل می‌دهند و اما هرگاه در طول این چهاردهه از این نظرگاه دور شدیم تضعیف صهیونیست‌ستیزی در کشور و کمرنگ شدن موضوع فلسطین در کشور را شاهد بوده‌ایم.

روز قدس، از یک ابتکار تا تقلیل به یک فستیوال

اصغری بیان کرد: روز قدس برایند سویه فلسطینی انقلاب ایران است، ما در بین گروه‌هایی که در انقلاب ایران شرکت داشتند و موجب پیروزی این فرایند بودند شاهد یک اشتراک هستیم و آن هم حمایت از فلسطین است. چه از جریان حوزوی انقلاب که با صورت‌بندی اسلامی و شیعی از فلسطین حمایت می‌کردند چه گروه‌های چپ، شاهد توجه بسیار گسترده به فلسطین هستیم. گویی ملت ایران سرنوشت خود را با ملت فلسطین می‌تواند لمس و حس کند. مثلاً در دیوارنوشت‌های انقلابی «فلسطین» دارای سهم و جایگاهی است که در این شعارنویسی‌ها استفاده می‌شوند. این یعنی فلسطین در خیابان‌های ایران حضور دارد و انقلابیون ایرانی پیگیر بحث فلسطین هستند. همچنین خیلی از مفاهیمی که امروزه در انقلاب بسیار کاربرد اساسی دارد نظیر: شهادت، مقاومت، مبارزه و... با واداری از فلسطین و جریان مقاومت حاضر در آن شکل گرفته است و ما به نوعی در این موضوع مدیون آن‌ها هستیم. در آن‌سوی میدان هم یکی از حامیان اولیه انقلاب، فلسطینیان هستند. نه تنها گروه‌های سیاسی فلسطین بلکه عامه مردم آن‌ها نیز پیروزی انقلاب را گامی موفق در فرایند آزادی خود می‌دانستند.

پوسترهای حمایتی فلسطینیان از انقلاب اسلامی

وی افزود: راهپیمایی روز قدس در همین راستا یک ابتکار بود که می‌خواست فلسطین را در بستر اسلامی ماه رمضان به صدر توجهات منتقل کند. اما سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چرا روز قدس از یک حرکت کنش‌گری در بستر انقلاب اسلامی تبدیل به یک امر و مراسم فستیوالی و شکلی شده است؟ برای پاسخ به این سؤال باید ببنیم اصلاً در عقلانیت حاکمیت برای کنشگری مستقل مردم جایگاهی وجود دارد یا خیر؟

اصغری گفت: متأسفانه در دهه‌های اخیر هرچه جلوتر آمدیم شاهد آن بودیم که روزقدس به عنوان یک حرکت مهم در راستای حمایت از فلسطین کمرنگ شده و از دیدگاه اصلی رهبران انقلاب فاصله گرفته است. به طور مثال در مورد پوسترهای روز قدس شاهد آن هستیم که تنها یک روند تکراری درحال انجام است، یک عکس مسجد‌الاقصی و یک شعار مرگ بر اسرائیل و تمام، گویی مسأله فلسطین تنها مختصر به یک مکان مقدس به نام «قدس» است، در صورتی که باید پرسید تا چه انداز سعی کرده‌ایم بر بعد انسانی مسأله فلسطین تأکید کنیم؟ این مسأله که مکانی را بر عاملیت اصلی انسانی در مورد فلسطین اصل قرار دهیم مغایر با اندیشه امام و رهبری است.

انتهای پیام/