اقتصاد دانش بنیان با حکمرانی دانش‌بنیان محقق می‌شود/ لزوم اداره کشور بر مبنای علم

دوازدهمین همایش ملی نخبگان سه‌شنبه با حضور آیت الله ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری، روح الله دهقانی فیروزآبادی، سرپرست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و جمعی از وزراء و نخبگان در سالن اجلاس سران برگزار شد.

تعدادی از این نخبگان در مراسم اختتامیه این همایش به سخنرانی پرداختند. یکی از سخنرانان این مراسم، «کمیل یزدانی»، دانشجوی دکتری تخصصی مهندسی برق الکترونیک دانشگاه شهید بهشتی و منتخب طرح شهید وزوایی، طرح شهید صیاد شیرازی و سه دوره طرح شهید احمدی روشن بنیاد ملی نخبگان بود.

او در این سخنرانی گفت: حاکمیت تنها نهاد قادر به وضع قانون در هر کشوری است و قوانین به فرآیندها شکل داده و آنها را تنظیم می‌کنند. شرایط نابسامان اقتصادی و بی ثباتی در قوانین و مقررات باعث شکست بسیاری از کسب و کارهای نوپا و فعالیت های دانش بنیان می شود. ریشه این بی ثباتی اوضاع کشور و عدم توفیق دولت های مختلف در رفع این مسائل، اتکا به راه حل های سطحی و کوتاه مدت و عدم توجه به علم، دانش و تجربه جهانی است. اگر دولت قصد تغییر اوضاع و حل این چالش های ساختاری را دارد لازم است که دانش و تخصص را اولویت خود در سیاست گذاری و انتصابات قرار دهد.

پیش نیاز تحقق اقتصاد دانش بنیان، حکمرانی دانش بنیان است

وی افزود: لذا پیش نیاز تحقق اقتصاد دانش بنیان، حکمرانی دانش بنیان است که با تکیه بر علم و دانش تصمیم گیری کند و نه بر پایه سلایق و صلاحدیدهای فردی، گروهی، حزبی و جناحی. در واقع اگر کشور بر مبنای علم و با استفاده موثر از افراد علمی اداره شود، می توان با حداقل ها هم دستاوردهای حداکثری کسب کرد. امروز اگر با وجود تلاش و تشویق و هزینه کردهای فراوان موفق به تحقق آنچه مدنظر داریم نمی‌شویم، باید علت را در بستر خلق شده توسط نهاد حاکمیت جستجو کنیم، قوانینی که وضع می کنیم، شیوه و شکل اجرای آن قوانین و حراست از اجرای بهینه قوانین سه ضلع معمای ناکارآمدی امروز کشور است.

یزدانی با بیان این موضوع که متاسفانه قوانین ما در راستای حمایت از حقوق مالکیت مادی و معنوی نیستند، گفت: همچنین مجریان قانون کمترین اهمیتی برای بهبود فضای کسب و کارها قائل نبوده و با شوک های متعدد به اقتصاد، بستری نامطمئن را برای هر کسب و کار اقتصادی خلق نموده اند و زمانی که حرف از حمایت می‌شودT سریعا به دنبال پول پاشی و توزیع رانت می‌روند، نهاد حراست کننده از اجرای قوانین نیز که خود را به شیوه‌های سنتی محدود نموده و از چابکی لازم برای حمایت از حقوق مالکیت مادی و معنوی کسب و کارها و ارزش آفرینان برخودار نیست، لذا امروز بیش از هر زمان دیگری کشور نیازمند آن است که ساز و کار حکمرانی دانش بنیان را در پیش گیرد، نمونه موفق این رویکرد در فناورانه و مردم پایه بودن دوره اخیر مدیریتی دیوان محاسبات کشور است که مورد توجه و تمجید رهبر معظم انقلاب نیز قرار گرفته است.

اگر بخواهیم تولید و اقتصادمان دانش بنیان شود، باید نخست حاکمیت دانش بنیان را اجرا کنیم

وی افزود:‌ اگر قرار است تولید و اقتصادمان دانش بنیان شود، باید که نخست حاکمیت دانش بنیان را اجرا و محقق نماییم. در این رهگذر خلا حاکمیت دانش بنیان همان علتی است که معلول آن تحقق تنها 30 درصدی برنامه پنج ساله توسعه پنجم و ششم کشور است. در مسیر تحقق شعار سال که منوط به دانش بنیان شدن حاکمیت است، گام نخست تقویت و رونق تولید ملی است. تولید نیاز به حمایت از کارآفرینی و خلق ارزش برای کارآفرینان دارد تا رغبت لازم جهت حضور فعالانه در این عرصه ایجاد شود. البته که ابزارهای شکل گیری این مهم و نهادهای تصمیم‌ساز در خصوص این مسئله متعدد است؛ اما لازمه اصلی تحقق آن وسعت بخشیدن به بازار مخاطب این تولید ملی است. تحقق این مسئله نیز وابسته به دو اصل قیمت و کیفیت است. دو اصلی که لازمه بهبود آن اتصال زنجیره تامین به بازار، حذف سیاست قیمت گذاری دستوری و تامین دانش فنی شرکت های صنعتی از طریق شرکت های دانش بنیان است.

وی استفاده از ابزارهای دستوری همچون ممنوعیت واردات یا قیمت گذاری دستوری را همواره با مشکلات و معضلاتی همراه دانست و گفت که معضل اصلی این ابزار که مصرف کننده در صنعت خودرو و لوازم خانگی نیز شاهد آن بوده، افزایش قیمت و کیفیت نامطلوب محصول نهایی بوده است. در این خصوص نقش دولت در نظام اقتصادی و تولیدی بایستی تنظیم گری بازار باشد و نه قیمت گذاری دستوری. تنظیم گری که بر اساس تحلیل قیمت جهانی و تعدیل آن از طریق صدور مجوز تولید یا مجوز واردات مقطعی صورت می پذیرد.

از هم گسیختگی زنجیره تامین باعث این افزایش قیمت و کیفیت نامطلوب خودرو

او نکته مهم به ویژه در صنعت خودرو که باعث این افزایش قیمت و کیفیت نامطلوب شده را از هم گسیختگی زنجیره تامین و معضل تامین قطعات، تجهیزات و مواد اولیه مورد نیاز برای تولید محصول نهایی عنوان کرد. وی افزود: شرکت‌های دانش‌بنیان با حفظ هویت خصوصی قادر به حل این معضل و تکمیل زنجیره تامین در داخل هستند. به منظور تحقق این مسئله راهکار اصلی ایفای نقش نهادی شبه حاکمیتی در قامت حلقه واصل میان دانش بنیان ها و صنایع اصلی کشور است. نقشی که سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران می تواند ایفاگر آن باشد. البته برای این موضوع نیاز به برخی اصلاحات ساختاری در این سازمان همچون شکستن انحصار کرسی های هیئت مدیره تماما دولتی و ورود صنعتگران نامدار خصوصی است. در این رهگذر تکمیل برنامه توسعه صنعتی که توسط مرحوم دکتر عادل آذر در حال تدوین بوده است نیز میتواند راهگشا باشد.

یزدانی تصریح کرد: بنابراین گام دوم، دانش‌بنیان نمودن صنعت است که این مهم نیز در گرو جلوگیری از خروج نخبگان و فرار مغزهاست. راهکار اصلی برای این موضوع ایجاد بسترهای مناسب جهت نقش‌آفرینی نخبگان با خلق انگیزه کافی برای آنان است. این راهکار نه تنها می‌بایست در جهت جلوگیری از خروج نخبگان مورد استفاده قرار گیرد، بلکه بایستی زمینه‌های لازم را جهت بازگشت نخبگان و متخصصان ایرانی خارج از کشور نیز فراهم آورد. در همین رابطه فروردین ماه امسال بود که در دیدار نمایندگان تشکل های دانشجویی با حضرتعالی و پیرو مطالبه صورت گرفته تشکل های علمی دستور به تحقق دستیار و مشاور جوان دستگاه های اجرایی کشور فرمودید، اما محقق نشد و در برخی موارد نیز محل سو استفاده برخی جهت انتصابات سفارشی و خانوادگی قرار گرفت. همچنین در حوزه صنعت خودرو نتایج پیگیری هایمان با موضوع داخلی سازی به سمع و نظرتان رسید و دستور فرمودید با معاون اول رئیس جمهور در این حوزه جلسه مشترکی برگزار گردد که محقق نشد.

شکل‌گیری زیست بوم فناوری و نوآوری، فرصتی برای تحقق نقش نخبگان

وی افزود: در طی ده سال گذشته شکل‌گیری زیست بوم فناوری و نوآوری در ایران فرصت مناسبی را جهت تحقق نقش آفرینی نخبگانی فراهم آورده که برای توسعه این راهبرد بایستی یکبار برای همیشه یک نهاد، متولی پایش و سنجش نخبگان جهت اطلاق واژه نخبه به افراد مستعد و بکارگیری آنان در حکمرانی نخبگانی قرار گیرد. وظیفه ای که رسالت ذاتی بنیاد ملی نخبگان است. هرچند در این زیست بوم همچنان نقش مراکز رشد دانشگاهی و پارک‌های علم و فناوری به عنوان نخستین و در دسترس‌ترین جایگاه ورود نخبگان به حوزه دانش بنیان نامشخص و مجهول است و علی رغم تشکیل معاونت فناوری و نوآوری وزارت علوم، این معاونت هیچ خروجی ملموسی تا به این لحظه نداشته است.

یزدانی گفت: در حمایت از قشر نخبه و خلق انگیزه جهت ایفای نقش موثر در جامعه راهکاری دیگر تحقق حقوق دانشجویان دکتری وزارت علوم در قالب پژوهانه های دکتری است. امری که با پیگیری های مستمر ما فعالین علمی توسط مجلس فعلی و شورای عالی انقلاب فرهنگی به تایید و تصویب رسید و در لایجه بودجه گنجانده شد اما به جهت کارشکنی وزیر سابق علوم در عدم تدوین شیوه نامه اجرایی آن به مرحله اجرا نرسید.

وی افزود: از همین جهت گام سوم منوط به اشتغال‌آفرینیِ تولیدِ دانش‌بنیان است. راهکار اصلی برای تحقق اشتغال‌آفرینی پایدار توجه ویژه به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و توسعه و تجاری‌سازی فعالیت‌های دانش‌بنیان است. ورود صنایع بزرگ به تامین اعتبار شرکت‌های دانش‌بنیان در قبال تامین تجهیزات و قطعات و حمایت از آنان در فاز تولید نمونه اولیه و سپس تجاری‌سازی محصول می‌تواند راهگشای مسئله اشتغال آفرینی و ایجاد انگیزه برای ورود نخبگان به عرصه فعالیت‌های دانش‌بنیان باشد. از سوی دیگر در پیش‌گرفتن راهکار تامین نیاز صنایع از داخل علاوه بر موارد فوق، مانع از خروج ارز و باعث کاهش قیمت تمام شده محصول نهایی خواهد شد.

در پایان نیز بایستی اذعان داشت توجه ویژه به تحقق و اجرایی نمودن اسناد بالادستی مرتبط همچون سند راهبردی کشور در امور نخبگان، نقشه جامع علمی کشور و فعال نمودن بستر پایان نامه های مسئله محور می تواند زمینه ساز حضور موثر نخبگان در فضای حاکمیت باشد. همچنین استفاده از ظرفیت نخبگان جوان در دولت و نهادهایی همچون بنیاد مستضعفان و ستاد اجرایی فرمان امام (ره) علی رغم سیاست های ابلاغی منفعل مانده بایستی به رویکردی جدی جهت تحقق حاکمیت دانش بنیان تبدیل گردد.

پایان پیام/