گروه دانشگاه خبرگزاری فارس؛ تأکید مقام معظم رهبری بر پیشرفت در حوزه علم و فناوری و پیشران بودن ایشان در این حوزه بر کسی پوشیده نیست، ایشان بر امر وقف و تشویق خیرین در حوزه‌های علمی مدرسه و دانشگاه نیز همواره تأکید داشته‌اند؛ همین تأکیدات مقام معظم رهبری مشوقی است برای حضور خیرین در حوزه مدارس و دانشگاه‌ها.
وزارت علوم نیز با ایجاد ستاد خیرین دانشگاهی در این حوزه پیشقدم شده تا مسیر را برای حضور خیرین در حوزه آموزش عالی و پژوهش هموار سازد.
در این زمینه گفت‌وگویی داشته‌ایم با مشاور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و دبیر ستاد خیرین آموزش عالی تا بیشتر در جریان برنامه‌ها و اقدامات این ستاد قرار بگیریم.
* تسهیل مسیر برای حضور خیرین در آموزش عالی
فارس: گویا قرار است مسیر حضور خیرین در حوزه آموزش عالی کشور را تسهیل بخشید، در این بخش اقداماتی هم صورت گرفته است؟
زمانیان: بله، برنامه ششم توسعه بر ساخت توسعه زیرساخت‌های آموزش عالی در دانشگاه‌ها تاکید دارد و در حوزه ساخت خوابگاه‌های دانشجویی نیز گفته که هرچقدر خیرین کمک کنند به همان اندازه وزارت علوم هم کمک می‌کند.
این طرح سال‌های سال است از ابتدای برنامه ششم وجود دارد، اما خیرین کمک می‌کنند دولت نمی‌تواند حق السهم خود را پرداخت کند و این مسأله سبب بدبینی خیرین نسبت به وزارت علوم شده است که می‌گویند ما پول دادیم اما شما نتوانستید به تعهدتان عمل کنید؛ ما در این بخش چه کردیم؟ ما با خیرین تعامل کردیم که در پروژه‌های ساخت و عمرانی لیست تمام پروژه‌ها با اولویت آنها و پولی که خیر داده و وزارت علوم باید بپردازد مشخص شود تا ما بر روی این پروژه‌ها اولویت گذاری کنیم.
خیرین ما خیر راهبردی هستند به طوریکه وقتی یک پروژه تمام شود می‌توانیم پروژه بعدی را هم با آنها انجام دهیم اما در حال حاضر وزارت علوم از تعهداتش عقب است.
ظرفیت دوم ستاد خیرین مشارکت در تجهیز و بازسازی است که با صندوق رفاه دانشجویان این طرح را انجام می‌دهیم.
* با اجرای طرح «چهل سی سی» اعتماد خیرین را جلب می‌کنیم
فارس: به چه صورت؟
زمانیان: طرحی به نام طرح «چهل سی سی» داریم که براین اساس اگر قرار است دانشگاهی از طرح پروژه‌های تامین تجهیزات استفاده شود، می‌تواند چهل درصد از اعتبار را برعهده بگیرد، ستاد خیرین هم سی درصد و صندوق رفاه هم سی درصد را می‌پردازد، با این کار دانشگاه با چهل درصد آورده، شصت درصد منابع اضافه به دست می آورد.
اما در این طرح هم پروژه‌های نیمه کاره زیاد داریم. یعنی یکی از سه طرف اعتبار مربوط به خود را تامین نکرده است، این مساله را هم اولویت بندی کردیم که اعتبار ۱۹ طرح نیمه کاره، تکمیل شد.
در حال حاضر ستاد خیرین با صندوق رفاه در تعامل خوبی است، ما خیر را معرفی نمی‌کنیم تا زمانی که دانشگاه ۴۰ درصد اعتبار مربوط به خود را آماده کرده باشد و صندوق رفاه هم اعتبار ۳۰ درصدی خود را فقط به دانشگاهی می‌دهد که ما اعلامی‌کنیم که ۴۰ درصد دانشگاه آماده است؛ با این کار اعتماد خیرین به وعده‌های وزارت علوم جلب می‌شود.
فارس: این کار به چه شکل انجام می‌شود؟
زمانیان: وزارت علوم به دنبال این مسأله هستم که ضمانت پروژه‌های خیرین را در زمینه پروژه‌های وزارت علوم و دانشگاه‌ها افزایش دهیم.
ضمنا در حال کانالیزه کردن این بحث در دانشگاه هستیم، یعنی اینکه فقط خیرین برای استارت یک پروژه با دانشگاه در تعامل باشند کفایت نمی‌کند، پیگیر این هستیم که جامعه خیری داشته باشیم که خودشان اصول کار با دانشگاه‌ها را بدانند و مطلع باشند که دانشگاه‌ها چه فرصت‌هایی دارند و عملا با طرح چهل سی سی سرمایه‌ای که خیرین می‌گذارند نیز چند برابر کارایی دارد، در این موضوع طراحی مکانیزم مهم است، صندوق رفاه دانشجویان نیز در این زمینه بسیار هماهنگ است.
* ایجاد مشوق‌های مالیاتی برای خیرین آموزش عالی
فارس: گفتید برای تسهیل مسیر خیرین در حوزه آموزش عالی چند راهکار دارید، راهکارهای دیگر شما کدام است؟
زمانیان: بله، اتفاق دیگری که در این دوره از وزارت علوم انجام شده این است که وزارت علوم برنامه‌ای را در نظر گرفته که بر اساس آن همان فرصت‌ها و مشوق‌هایی که برای خیرین مدرسه‌ساز وجود دارد برای خیرین در حوزه آموزش عالی هم طراحی شود، یکی از این مشوق‌ها بهره‌مندی از ظرفیت‌های ماده ۱۷۲ قانون مالیات‌های مستقیم بوده است که براساس آن لیستی از خیریه‌ها وجود دارد که اگر خیرین به یکی از این خیریه‌ها که مورد تایید وزارت اقتصاد است، هزینه‌هایی که کمک می‌کنند مشمول هزینه‌های قابل قبول مالیاتی است.
فارس: یعنی از پرداخت مالیات معاف می‌شوند؟
زمانیان: ما دو نوع معافیت مالیاتی داریم یکی اینکه سازمان امور مالیاتی هزینه‌های فرد را به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی محسوب می‌کند، (هر چقدر هزینه‌ها بیشتر باشد سود کمتر است بنابراین مالیات کمتری به آن سود تعلق می‌گیرد بنابراین بنگاه‌های تولیدی سعی می‌کنند هزینه‌هایشان را بیشتر نشان دهند) اگر کسی کمکی به دانشگاه‌ها کرده باشد وزارت اقتصاد می‌پذیرد که حتی اگر سود بالایی از درآمد خودت داشتی اما این کمک به وزارت علوم و دانشگاه‌ها به عنوان هزینه‌کرد محسوب می‌شود و این فرصت بسیار خوبی برای خیرین است؛ ما در حال حاضر کاری کردیم که این موضوع از دهم دی ماه امسال با امضای رییس سازمان امور مالیاتی کشور به کل ادارات مالیاتی ابلاغ شد که تمام بنیادهای حامی دانشگاهی می‌توانند از ظرفیت ماده ۱۷۲ استفاده کنند.
همچنین نکته مهم دیگر این بود که تعمیم فضای کمک خیرین به وزارت علوم و دانشگاه‌ها صورت گرفت که فقط حوزه ساخت و کمک به پروژه‌های عمرانی را شامل نمی‌شود بلکه تمام فعالیت‌های مربوط به پروژه‌های پژوهشی، تجهیزات آزمایشگاهی و حتی فعالیت‌های فرهنگی را شامل می‌شود یعنی اگر کسی به ساخت یک مسجد در دانشگاه یا برگزاری اردوی جهادی هم کمک کند این هزینه‌ها جزء هزینه‌های قابل قبول مالیاتی محسوب می‌شود.
* رسمی شدن بنیادهای حامیان دانشگاهی
نکته بعدی رسمیت بخشی به بنیادهای حامیان دانشگاهی است، این بنیادها به عنوان یک سازمان مردم نهاد در وزارت اقتصاد ثبت می‌شوند و تعلقشان به وزارت علوم و دانشگاه‌ها از حیث تعلق خاطرشان است، این بنیادها به دلیل عدم وجود ابزار قدرت قانونی و عدم تعریف در قانون هیچ رسمیتی نداشتند اما ما ظرفیتی ایجاد کردیم که اگر این پول‌هایی که هزینه شده از سوی دانشگاه‌ها به وزارت اقتصاد اعلام شود به عنوان هزینه قابل قبول دانشگاهی محسوب می‌شود یعنی این بنیادهای حامی دانشگاهی محل اعتبار شدند.
فارس: در حال حاضر چند بنیاد حامی دانشگاهی در کشور وجود دارد؟
زمانیان: در حال حاضر تعداد این بنیادها ۷۳ تاست، اولین بنیاد ثبت شده که به تازگی ثبت شد بنیاد حامیان دانشگاهی کازرون بود، بنیاد حضرت معصومه(ع) قم هم در تلاش برای ثبت شدن است، بنیاد حامیان دانشگاه علم و صنعت هم به تایید رسید و ثبت شد و در حال نهادینه کردن نهضت ثبت بنیادهای حامیان دانشگاهی به عنوان یک نهاد مردمی هستیم و امیدواریم تا یکی دو سال آینده بتوانیم بنیاد حامیان تمام دانشگاه‌ها را به ثبت برسانیم.
* علاقه خیرین به ساخت خوابگاه دانشجویی
فارس: از میزان کمک خیرین به دانشگاه‌ها هم بفرمایید. در چه بخش‌هایی بیشتر کمک می‌شود؟ چقدر اعتبار هزینه می‌شود؟
زمانیان: سال‌های سال است که کمک خیرین در حوزه آموزش عالی بار بزرگی را از دوش وزارت علوم و دانشگاه‌ها برداشته است، یکی از این حوزه‌ها که همیشه کمک خیرین در این حوزه را شاهد بودیم کمک به ساخت خوابگاه‌های دانشجویی است، شاید به یک معنا اولویت اصلی حضور خیرین در آموزش عالی در حوزه ساخت خوابگاه‌ها بوده است، در سال‌های اخیر هم میزان قابل توجهی خوابگاه دانشجویی ساخته شده است.
میزان ارزش گذاری کمک خیرین سخت است اما برآورد اولیه از این کمک‌ها در هفت هشت سال گذشته تقریبا ۶ هزار میلیارد بوده است، که البته این عدد اصلا دقیق نیست اما اولویت حضور خیرین به میزان بیش از ۸۰ درصد در حوزه ساخت خوابگاه‌های دانشجویی و دانشکده ها بوده است.
نکته مهمی که وجود دارد این است که امروز با پدیده‌های نوظهوری در حوزه آموزش عالی در بخش کمک خیرین رو به رو هستیم که کمک‌ها باید به صورتی به سمت این بخش ها که اولویت آموزش عالی به شمار می روند حرکت کند، بخش اول که بسیار مهم است ساخت خوابگاه های متاهلی است.
* دلایل نیاز کشور به ساخت خوابگاه‌های متاهلی
فارس: به خصوص ساخت خوابگاه‌های متاهلی این روزها بسیار نیاز است.
زمانیان: بله، به دلایلی ساخت خوابگاه های متاهلی باید در اولویت باشد.
فارس: چه دلایلی؟
زمانیان: دلیل اول این است که ما از ابتدای انقلاب در زمینه ساخت خوابگاه های متاهلی کمتر کار کردیم و میتوان گفت این موضوع در حوزه اقدامات جدی مجموعه فعالیت های خیرین ما نبوده است.
موضوع ساخت خوابگاه های متاهلی یکی از عقب ماندگی های جدی در حوزه آموزش عالی بوده است.
با توجه به سیاست افزایش جمعیت این مسأله می تواند اهرمی برای فعالیت های دولت در این حوزه باشد بنابراین خوابگاه های متاهلی جزء اولویت های ماست.
نکته بعدی کمک به تأمین مسکن اساتید جوان است و این هم یکی از موضوعات مهم است؛ بخصوص برای اساتیدی که تحصیلات خود را خارج از کشور گذرانده‌اند و با امید به کشور بازگشته‌اند و این مسأله می‌تواند کمکی به معاش این عزیزان باشد.
* انعقاد تفاهم بین دو وزارتخانه برای تامین مسکن اساتید جوان
اینکه استادی در ابتدای کار امکان تأمین معاش بخصوص در تهران داشته باشد بسیار سخت است، تأمین مسکن برای این اساتید بسیار مهم است بخصوص که از آمار مهاجرت اساتید جوان نیز می‌کاهد.
تفاهم نامه ای در این زمینه بین وزارت علوم و وزارت مسکن برای ساخت مسکن اساتید جوان منعقد شده که یکی از کارهایی که در این حوزه برنامه‌ریزی کرده‌ایم، پای کار آوردن خیرین در این حوزه است.
یکی از اولویت‌های دیگری که در حوزه وزارت علوم در بخش خیرین به آن کمتر توجه شده است موضوع پژوهش و فناوری است، قبلا به این موضوع چندان توجه نمی‌شد اما چند سالی است به دلیل تحریم‌ها این بخش بیشتر مورد توجه قرار گرفته است، البته بودجه اختصاص یافته به دانشگاه‌های کشور صرفا کفاف بودجه یومیه دانشگاه‌ها را می‌دهد و ما عملا ظرفیتی برای اینکه بتوانیم به توسعه و تجهیز آزمایشگاه‌ها و خرید کالاهای پژوهشی، توسعه کتابخانه‌ها و دسترسی به منابع جدید کمکی کنیم، نداریم.
* استفاده از ظرفیت خیرین برای تجهیز آزمایشگاه‌ها
مسأله بعدی که در مجموعه ستاد خیرین در اولویت ماست استفاده از ظرفیت خیرین به سمت تجهیز آزمایشگاه ها و تجهیز زیرساخت های فناورانه است که این کار هم در دستور کار قرار گرفته، درباره این موضوع پیشنهادی را به دبیرخانه وزارت علوم دادیم و آن این است که حضور خیرین را در هیات امنای پارک‌های علم و فناوری داشته باشیم تا بتوانیم از کمک آنها بهره گرفته و زیرساخت هایی را برای این پارک ها فراهم کنیم.
* برنامه‌ریزی برای افزایش حضور خیرین در حوزه فرهنگی
فارس: حوزه فرهنگی چطور؟ این حوزه در بخش خیرین مغفول نمانده است؟
زمانیان: یکی از اقدامات دیگر ما در این حوزه بخش فرهنگی است، متاسفانه در تمام این سال‌ها مسأله فرهنگ جزء امور حاشیه ای است و بودجه چندانی به این بخش تعلق نمی‌گیرد، دلیلش هم این است که حوزه فرهنگ همیشه حوزه اوقات فراغتی ما بوده و به همین دلیل چندان به این بخش توجه نمی‌شده است.یکی از بخش‌ها هم بخش مساجد دانشگاه‌ها است، تعدادی از پروژه های مساجد در دانشگاه‌ها ناتمام مانده، ساخت تعداد ۶۰ تا از مقبره‌های شهدای گمنام ما ناتمام مانده است که از نظر فرهنگی وجهه خوبی ندارد و نه تنها دارای اثر فرهنگی مثبت نشده بلکه اثر منفی هم گذاشته و یکی از پروژه های در دست پیگیری ما این نوع پروژه‌هاست و متاسفانه همچنان نگاه خیرین به ساخت دانشکده ها بیشتر از این حوزه هاست.
* ضرورت تاثیرسنجی اجتماعی در حوزه مشارکت خیرین
فارس: دلیل این موضوع چیست؟
زمانیان: نگاه سنتی به موضوع وقف و خیرین هم در این مسأله موثر است یعنی خیرین ما هم به سمتی گرایش دارند که نتیجه آن را بتوانند لمس کنند و طبیعتا پروژه‌های ساخت و سازی در این زمینه بیشتر قابل لمس و مشاهده است.
ما در حال فرهنگ سازی در زمینه بررسی پروژه های خیر ساز در حوزه آموزش عالی هستیم که ارزیابی تاثیرات اجتماعی در این حوزه را بررسی می کنیم ما به دنبال این هستیم که بتوانیم در مجموعه ستاد خیرین کمک کنیم تا پیوست تاثیر سنجی ستاد خیرین را بررسی کنیم.
فارس: تاثیرسنجی در این حوزه به چه منظور است؟
زمانیان: یعنی یک خیر بداند که اگر در هر حوزه ای کمک کند چقدر اثر اجتماعی دارد و برای هدف خودش و در جامعه چقدر می تواند موثر باشد امروز در دنیا تاثیرسنجی پروژه‌های خیرساز بسیار موثر است، پروژه‌های مختلف تاثیر خاص خود را در جامعه دارند، ما در کشور هیچگاه پیامدسنجی این پروژه ها را انجام ندادیم، به همین دلیل هم خیرین مدارسی ساختند که فقط ساختمان مدارس مانده و دانش آموز به آن اندازه نیست، یا ساختمان هایی برای دانشگاه ها ساخته اند که پس از چند سال آن محدوده خالی از دانشجو شده است؛ دلیل این امر آن است که ما به دنبال پیامدسنجی پروژه ها نیستیم.
* ظرفیت بالای خیرین در کمک به اشتغال فارغ التحصیلان
نکته بعدی اشتغال بعد از تحصیل برای فارغ التحصیلان ماست.
فارس: مگر خیرین در این حوزه نیز می‌توانند کمک رسانی کنند؟
زمانیان: بله، البته ما باید این مسأله را به خیرین اطلاع دهیم تا با توجه به اینکه خیرین عموما پیشروهای کسب و کار هستند کمک کننند دانشجویان هم پس از تحصیل بتوانند کارآفرین باشند.خیرین بهترین افرادی هستند که می توانند زیرساخت های اشتغال را فراهم کنند. در دنیا بهترین نمونه های خیرین در این حوزه هاست ولی در ایران بسیار کم است.
باید از مهارت اشتغال آفرینی خیرین هم بسیار استفاده کنیم که این فرهنگ در جامعه خیرین در حال پیگیری است.
ما مجموعه ای تحت عنوان مجمع خیرین مشاغل حرفه ای داریم، مقام معظم رهبری می فرمایند کشور به علم و فناوری نیاز دارد اما به پنجه‌های کارآمد هم نیاز دارد؛ وزارت علوم به دنبال این است که بتواند امور مربوط به خیرین مهارتی را توسعه دهد تا گرایش خیرین به حوزه های مهارتی و حوزه هایی غیر از ساخت و ساز هم افزایش یابد.
فارس: تاکنون نداشته ایم؟
زمانیان: داشتیم، در مشهد نمونه های خیلی خوبی از خیرینی داریم که به ایجاد اشتغال کمک کردند یعنی نذر کردند که فارغ التحصیلان هنرستان‌ها را در صنایع خود در حوزه های مختلف پوشاک، لوازم خانگی، نساجی یا غیره جذب کنند.
به طور کلی موضوع ترویج وقف و خیر در حوزه علم و فناوری بسیار مهم است که البته مغفول مانده و باید نمونه موفق در این زمینه زیاد شود، در ترویج گفتمان وقف و خیر و الگوسازی درست، کاری نکرده‌ایم، یکی از اولویت‌های وزارت علوم این است که این خیرین را به مردم معرفی کنیم، ما خیرین نامداری داریم که کارهای بسیار خوبی انجام دادند که معرفی نشده است.
یکی از مسائل هم این است که نقش آفرینی اجتماعی دانشگاه‌ها در حل مسائل بزرگ چیست؟ ستاد خیرین در این حوزه نیز در حال برنامه‌ریزی است.
پایان پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
