خبرگزاری فارس ـ گروه تجسمی ـ علیرضا سپهوند: طبیعت به دلیل برخورداری از تنوع لوکیشن و تغییرات در فصول مختلف پتانسیل بالایی برای عکاسی دارد. در عکاسی طبیعت، اصل زیبایی شناسی و مستند بودن عکس‌ها مهمترین فاکتورها تعریف شده است. ثبت مناظر، عناصر و جانداران طبیعت با هدف استفاده جامعه علمی و معرفی به عموم مردم از مزایای آن محسوب میشود.
فن‌آوری جهان مدرن رابطه ما را با طبیعت از بنیاد دگرگون کرده‌اند. این رابطه اکنون دیگر بر پایه توانش‌ها و محدودیت‌های جسمانی و ذاتی انسان شکل نمی‌گیرد، ابزارهای فن آوری میانجی شکل گیری این رابطه هستند.
امروزه عکس‌ها، عنصر بنیادین حافظه ما در حوزه خصوصی و عمومی هستند، عکاسی که در ابتدا کارکردی اسنادی و مستندنگارانه داشت، حالا کم کم با گذر از آن در حکم یک اثر هنری عمل می‌کند.
*بندبازی بین واقعیت و انتزاع
از ویژگی‌های عکاسی مدرن می‌توان به اصرار بر بیان ناب عکاسی، استخراج امکانات خاص این رسانه، و متمایز ساختن آن از دیگر اشکال بیانی در عین حال شان هنر بخشیدن به عکاسی و...اشاره کرد.
عکس‌های عکاس خبرگزاری فارس که با عنوان« آب در رگ‌های دریاچه ارومیه» در تاریخ یازدهم اسفند منتشر شد، نمونه‌های بسیار خوبی است از بند بازی هنرهای تجسمی بین هنر آبستره و هنر عینیت‌گرا. عکس‌ها گاه مبتنی بر چیدمان عناصر بصری و گاهی معطوف به بازنمایی زیبایی جهان عینی صورتبندی شده‌اند.
عکاس‌هایی که آن‌ها را می‌توان ذیل یک «مجموعه عکس» در نظر گرفت. مجموعه‌ای که هم در کلیتش یک کانسپت(ایده) زیباشناختی را دنبال می‌کند و هم در اجزا یعنی عکس به عکس، جهانی تازه می‌آفریند.
در این آثار عکاس عکس جهان را نیانداخته است، بلکه با عکس جهان دیگری ساخته است. نوسان میان تقلید از جهان واقع‌نمایی و خودبسندگی تمام عیار هنری تجربه انتزاع، از ویژگی‌های اصلی این مجموعه است.
در این مجموعه عکاس، غایت زیبایی زندگی بخشی به دریاچه ارومیه را با دید هنری به تصویر کشیده است. هر قاب از تصاویر دریاچه گویی یک اثر نقاشانه و روایت گونه از لحظات جان گرفتن موجودی زنده است، تصاویری بدیع و هنرمندانه که از زاویه‌ای متفاوت، آبگیری بزرگ‌ترین دریاچه ایران‌زمین را به نمایش گذاشته است. از این رو است که در هر قاب‌بندی گویی نقاشی چیره‌دست اثری انتزاعی( آبستراکت) بر بوم خلق کرده و اینجا هنر عکاس هویدا میشود که با ذوق سرشار خود با بهره از فنون عکاسی و نورسنجی و عمق میدان و فواصل کانونی مختلف و متنوع به خلق تصاویری دست زده که برای هر بیننده‌ای خوشایند و فرح‌بخش می‌نماید.
*وقتی دریاچه ارومیه «فرم معنادار» میشود
عکاسی آبستره «Abstract Photography» سبکی از عکاسی است که در آن شاهد تصویرنمایی خاص از یک موضوع هستیم، در این شیوه بیش از هر چیز به فرم، رنگ و عناصر بصری تأکید میشود. در واقع در این رویکرد مدرن هنر عکاسی، «زیبایی جهان عینی» جای خود را به «زیبایی بصری» و «کیفیت تجسمی» می‌دهد، یعنی آنچه جهان اثر را می‌سازد نه شباهت‌سازی و امر واقع که عناصر بصری و زیبایی شناسی چیدمان آن عناصر است.
«فرم معنادار» مهمترین نکته‌ای است که در این شیوه عکاسی مستتر است، به زبانی ساده در این شیوه از عکاسی معنا نه از طریق شباهت‌ها و بازنمایی عین به عین واقعیت، بلکه با کمک عناصر بصری خلق میشود. در واقع تکرار عناصر بصری یاد شده در عکس‌ها ما را بسوی درون‌مایه محوری در چشم‌اندازها راه‌نمون می‌کند.
عکاس در میانه کشاکش میان عناصر طبیعی و کیفیت‌های بصری راه می‌رود و ما را در میان بی‌مکانی و بی‌زمانی و موقعیت‌مندی معلق نگه می‌دارد.
*نمایش عظمت آبرسانی با کمک عکاسی
حمید اکبری عکاس این مجموعه تصاویر در خصوص انگیزه عکسبرداری از دریاچه ارومیه می‌گوید: قبل از افتتاح کانال آب و جاری شدن مایع حیات به دریاچه ارومیه، مردم نگاهی منفی به پیگیری‌های مسولین داشتند و این بود که تصمیم گرفتم از روند آبرسانی دریاچه عکسبرداری کنم تا این نگاه «بحران» دریاچه ارومیه از بین برود که به لطف خدا و کمک مسولین ازجمله آقای معتمدیان استاندار آذربایجان غربی این مشکل دریاچه برطرف شد.
وی افزود: لزوم نمایش عظمت آبرسانی و احیاء دریاچه ارومیه این بود که تصاویر به صورت هوایی گرفته شود و این کار مشکلات و پیچیدگی‌های خاص خود را داشت.
عکاس تصاویر احیاء دریاچه ارومیه گفت: به دنبال ورود آب به دریاچه ارومیه، نمود حیات با حضور پرندگان تجلی یافت و خوشبختانه در ادامه ثبت عکس‌های دریاچه توانستیم صحنه زیبای حضور پرندگان را نیز ثبت کنیم بلکه موجب خوشحالی و رضایت مردم میهنم باشد. خوشبختانه بعد از انجام این عملیات نگاه مردم به دریاچه ارومیه بسیار مثبت و خوشبینانه شد.
در ادامه نگاهی می‌اندازیم بر تصاویر موصوف:
این عکس آبستره جریان آب به سمت دریاچه را نشان می‌دهد گویی برگ‌هایی از یک درخت سربز روی آب شناور شده مادامیکه این تصاویر جزیره‌هایی کوچک ازست که اطراف آن با آب جاری احاطه شده است. هنر عکاس در اینجا چندوجهی بودن تصویر و تمرکز بر مساله زیبایی‌شناسی بر اساس روایت اصل پرسپکتیو استوار است
در تصویر زیر جریان آب به شکل رگ‌های بدن انسان به چشم می‌آید که خونِ حاوی مواد مغذی و اکسیژن را برای بقای حیات منتقل می‌کنند و اینجا آب که حیات دوباره دریاچه ارومیه را به دنبال دارد
این تصویر از نمای بالا کنتراست محیطی طبیعی را به تصویر می‌کشد. عوارض زمین و مواد رسوبی نمکی، بافتی رنگین و متنوع به تصویر بخشیده است. نورسنجی، انتخاب زاویه درست از ویژگی‌های فنی این عکس است
این عکس رابطه‌ای بینامتنی با یکی از نقاشی‌های معروف و مهم قرن بیستم دارد. درخت مندریان به عنوان یکی از پیشگامان هنر آبستره شباهت نزدیکی به این عکس دارد. از این رو شاهد خوبی است بر مدعای اهمیت بصری و تجسمی عکس‌های این مجموعه
درخت خاکستری-پیت موندریان -۱۹۱۱
در این تصویر از قانون یک سوم بهره گرفته شده به گونه‌ای که خط اصلی انشعاب آب و بین نقاط طلایی عکس قرار گرفته و روایت حرکت چشم ناظر بیرونی را از بالا به پایین هدایت می‌کند. نگاه از بخش اول به ترتیب به سمت دو سوم پایین هدایت میشود. اینجا عمق میدان مناسب نیز از ویژگی‌های برجسته عکس است که در حرکت عکس به تدریج کاسته شده و بیننده را به سمت جزییات نزدیک‌تر و انشعابات فرعی آب رهنمون میشود.
در تصویر زیر، معکوس عکس قبلی و حالا بیننده به سوی دلتای نهر منتهی به کف دریاچه هدایت میشود تا درختی عظیم پیش رویش قرار گیرد. با دقت در این تصویر هوایی می‌توان در منتهی علیه قسمت فوقانی بالا آمدن غرورآمیز سطح دریاچه را مشاهده کرد. اینجا نورسنجی با دقتی حرفه‌ای و زیبایی‌شناسانه تنظیم شده تا کنتراستی از زمینه دوسومِ تحتانی با یک سوم فوقانی ایجاد شود و این تضاد نقطه هدف یعنی همان تاج درخت انتزاعی را در ذهن بیننده ایجاد می‌کند
این تصویر نمایی بالاتر از تصویر پیشین است تا ذهن جستجوگر بیننده از عکس قبلی را در میدان دیدی وسیع‌تر اقناع کند. این عکس نمونه عینی کثرت در عین وحدت است! تک رودی که تنها و باصلابت و مستقیم می‌رود و به ناگهان به مارپیچی عظیم و در عین حال مویرگی تبدیل میشود، نماد درخت و تداعی آن نماد زندگیست و اینجا این درخت آبی زندگی‌بخش دریاچه ارومیه میشود.
در این عکس عکاس کم کم از فضای آبستره دور میشود و به سمت عینیت و جهان عینی گرایش پیدا می‌کند. این تصویر نشان می‌دهد که ورای تمام فنون هنر عکاسی و تمام تجهیزات پیشرفته، آنچه تصویری را برتر می‌سازد، اوج خلاقیت عکاس است. در تصویر زیر المان‌های بصری ساده‌سازی شده تا راحت‌تر قابل دیدن و تفسیر باشد.
این تصویر در عین فاصله کانونی دوربین با سوژه آب زلال را نشان می‌دهد که از سرچشمه هستی‌بخش به دل دریاچه ارزانی شده است. نوع زاویه و نورسنجی این تصویر تخیل بیننده را تحریک می‌کند تا به کشف ویژگی‌ها و مفاهیم پیش رو بپردازد
حفظ الگو‌های مشخص، بافت‌ها و فرم‌ها و دقت به تعادل رنگ‌ها از جمله موارد اعمال شده در این مجموعه عکس است که بخصوص در این تصویر به غایت زیبا به نمایش گذاشته شده است.
دو عکس آخر حسن ختامی است بر این مجموعه زیبا، طبیعت دریاچه ارومیه به عنوان نمادی از زندگی و زیبایی ثبت میشود. همان‌گونه که مشاهده شد، حرکت از انتزاع شروع میشود و در نهایت عکاس ما را در فضایی واقعی اما غریب رها می‌کند.
تصویر «غروب آفتاب» شاید پر تکرارترین و کلیشه‌ترین تصویر در تاریخ عکاسی جهان باشد، اما وقتی عکاس از زاویه‌ای تازه بدان می‌نگرد معنایی نو می‌یابد. عکاس در این مجموعه روایت‌های مختلف را با هم درگیر می‌کند و کیفیت‌های بصری را به قصه و داستان پرغصه دریاچه ارومیه گره می‌زند و داستان زندگی بخشیدن به آن را از نو بازآفرینی می‌کند، از این رو است که معنایی دیگر به موضوع می‌بخشد.
نور و رنگ لطیف و زیبای تصویر، انعکاس کوها بر آب و پرندگانی که جنب و جوشی خاص به سکوت تصویر تزریق می‌کند، با کمی تمرکز بر این تصویر می‌توان صدای پرندگان و حرکت نسیم بر دریاچه را با گوش جان شنید.
شاید این عکس‌ها سرودی باشند برای دریاچه ارومیه و برای شور دیدن با دوربین بی‌هیچ اضافه‌ای.
پایان پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
