برای فلسطینی‌ها هندوانه هم اسلحه است!

گروه جامعه؛ نعیمه جاویدی: سال 1967 میلادی، زمانی که میان کشورهای عربی و اسرائیل، نبردی موسوم به جنگ شش روزه در گرفت و اسرائیل به دلایل مختلفی مانند یکپارچه و متحد نبودن کشورهای عربی، ضعف نظامی، امنیتی و تسلیحاتی کشورهای هم پیمان فلسطین و حمایت بی دریغ غرب توانست در این نبرد پیروز شود، حمل پرچم فلسطین را برای فلسطینیان ممنوع اعلام کرد. حاملان پرچم دستگیر و شکنجه می شدند. مردم «غزه» و «کرانه باختری» برای اینکه اعتراضشان را نسبت به این سخت گیری هویت زدایانه نشان دهند، به دنبال راهی گشتند.

پس از سال 1967 میلادی، اسرائیل حمل پرچم فلسطین را جرم انگاری کرد!

پرچم فلسطین، متشکل از چهار رنگ سبز، سیاه، سفید و سرخ است و تمام این رنگ ها در هندوانه یکجا جمع بود. به همین دلیل معترضان در تظاهرات علیه اسرائیل، هندوانه همراه خود می بردند. آن را به دو نیم تقسیم می کردند. هر فرد یک نیمه را به نماد پرچم چهار رنگ زادگاه مادری بالای سر می گرفت. هندوانه حالا دیگر در فلسطین یک میوه معمولی نبود که به نماد و استعاره هوشمندانه اعتراض و مقاومت تبدیل شده بود. این میوه جالیزی به مرور جایگاه ویژه ای در فرهنگ مقاومت پیدا کرد تا جایی که هنرمندان و نقاشان فلسطینی هم از کشیدن نقاشی آن و ترسیم آثاری با نماد هندوانه، منع و تهدید شدند! ... و ماجرا هرچه پیش رفت بیشتر شبیه یک کمدی زرد به نظر رسید تا واقعیتی معقول.

ابتکار فلسطینی ها برای استفاده از چهار رنگ مشترک هنداونه و پرچم کشورشان/ تزیینی

پرچم ممنوع شد؛ هندوانه نماد...

اسرائیل که در جنگ شش روزه پیروز شد، تلاش کرد برای کامل کردن کِیف پیروزی، آخرین نمادهای هویت ملت فلسطین را هم از بین ببرد. اگر تا دیروز زمین های فلسطینیان غصب می شد، اکنون به نظر باید آخرین بازمانده های هویت ملی هم ممنوع، محو و برای همیشه فراموش می شد. به طور واضح تر اگر قرار باشد بگوییم بعد از این جنگ و نتیجه آن، دیگر هیچ فلسطینی حق نداشت پرچم چهار رنگی که برگرفته از هویت آبا و اجدادیشان  بود را حمل کند. منع سختی بود؛ مردم اوایل قبول نکردند حتی پرچم را قلمدوش می کردند اما خیلی زود، چنان برخوردهای سخت علیه حاملان پرچم اجرا شد که ناچار به پذیرش موقت شدند تا راهی برایش پیدا کنند. بالاخره یک روز از همین روزهای درد و دوری از نشان ملّی، به ذهن یک نفر رسید که هندوانه تمام رنگ های پرچم را یکجا دارد. همین شد که کشاورزان کرانه باختری برای شرکت در تظاهرات، هندوانه حمل می کردند. برای آنانی که تصاویر این اعتراضات را برای اولین بار می دیدند، واقعاً عجیب بود که این محصول جالیزی چه تناسبی با تظاهرات دارد؟! اما همه چیز دقیق و درست انتخاب شده بود. ملتی که ابتدا از خانه هایشان بیرون رانده شدند، بعد از زمین های کشاورزی و خاک زادگاه مادری و حالا حق هم نداشتند پرچم فلسطین را حمل کنند در این تنگنا چاره دیگری برایشان باقی نمانده  بود جز استفاده از هندوانه به عنوان نماد.

سال 1980 میلادی نقاشان و هنرمندان فلسطینی از ترسیم هندوانه منع شدند!

...و هندوانه همچنان نمادی ملّی ماند...

مقابله اسرائیل با معترضان هندوانه به دست آنقدر عجیب بود که خود رژیم صهیونیستی هم برای اینکه در عرصه بین المللی کمتر زیر ذره بین نگاه های پرسش گر و مورد مضحکه قرار گیرد به دنبال بهانه و راه فرار گشت تا منع حمل پرچم را لغو کند. ماجرا اما باید به شکلی پیش می رفت که این بازگشت از حرف و تصمیم قبلی نباید در عرصه بین الملل طوری نمود پیدا می کرد که شبیه عقب نشینی یا پشیمانی از یک تصمیم اشتباه به نظر برسد. بلکه باید طوری پیش می رفت که «سخاوتی اسرائیلی» به نظر برسد و البته «تقاضایی فلسطینی». سال 1993 میلادی که یکی از آن نشست های سازمان «آزادی بخش فلسطین» که بعدها در سال 1994 زمینه ایجاد «دولت خود گردان فلسطین» را فراهم کرد، برگزار و اجازه ای ضمنی داده شد که حمل پرچم ممنوع نباشد. موافقت حداقلی که به نظر جنبه نمایشی داشت تا راهبردی. چراکه بعدها مبارزان فلسطینی دوباره برای حمل پرچم ملّی، بازخواست می شدند. به همین دلیل بود که هندوانه دیگر هرگز از هویت ملّی و مقاومت فلسطینیان حذف نشد و جایگاهی ویژه تر هم پیدا کرد.

اسرائیلی ها به حمل هندوانه توسط فلسطینیان حساسند...

تفتیش مرد میانسال برای خرید هندوانه!+ فیلم

ماجرا اما تمام نشده است؛ پیش از آنکه درباره جایگاه ویژه هندوانه در فلسطین بدانیم شاید تماشای این ویدئو که گروهی از سربازان اسرائیلی مردی هندوانه به دست را تفتیش می کنند، بیشتر آنچه درباره اش خوانده ایم را برایمان ترسیم کند و کنجکاو شویم کمی بیشتر درباره ورود هندوانه به عنوان یک نماد به فرهنگ مقاومت عموم مردم فلسطین بدانیم. هندوانه شیرین است و برای اسرائیل لقمه ای چرب که نزدیک به یک قرن است تمام تلاشش را می کند آن را یکجا ببلعد. هندوانه گرد است و نماد کره زمین. فلسطینی ها می گویند که هندوانه را فقط به عنوان نمادی از پرچم کشورشان انتخاب نکرده اند که هشداری برای مردم جهان دارند. همان بیدارباش که صهیون فقط به فلسطین و سرزمین موعود راضی نیست و آقایی بر تمام دنیا را می خواهد. هندوانه نماد آبادانی است. همان ترجمان اینجا می مانیم، زندگی می رویانیم و فلسطین را آباد خواهیم کرد. تعهدی شبیه همان جمله دوباره می سازیمت ای وطن!

با این مقدمه، حالا درک این فیلم راحت تر می شود. اینکه چرا این تعداد سرباز اسرائیلی راه را به روی مردی میانسال فلسطینی که برای خانواده هندوانه خریده، می بندند و او را تفتیش می کنند؟ هندوانه میوه عجیبی است. آنقدر که چند سرباز اسرائیلی را در یک ایست بازرسی ساده، سردرگم کرده است. تمام ثانیه های ویدئو یک طرف و آن لحظه که مرد فلسطینی خسته از این همه سردرگمی سربازان، مبهوت نگاهشان می کند که یک هندوانه این همه تلاطم! یک طرف. اینجا فلسطین است، سرزمینی که هندوانه هم اسلحه به شمار می رود.

اسرائیل هنرمندان را از ترسیم گل، هندوانه و... منع کرد چون رنگ های مشترک با پرچم فلسطین داشت!

نقاشی هندوانه، ممنوع!

دوباره به گذشته ها برگردیم؛ مبارزه اسرائیل با افرادی که هندوانه حمل می کنند اما درست وقتی به نقطه اوج بهت آوری  می رسد که سه هنرمند فلسطینی در یک گالری هنری، آثارشان را به نمایش می گذارند. نظامیان صهیونیستی به گالری حمله می کنند و نمایشگاه تعطیل می شود. اتفاقی که سال 1980 میلادی رخ داد و اهالی هنر و فرهنگ را حسابی حیران کرد. «سلیمان منصور»، یکی از آن سه هنرمندی بود که در آن نمایشگاه آثاری داشت. او بعدها در مصاحبه ای گفته بود که دو هفته بعد از آن ماجرا، دستگیرشان کرده اند. بازجوهای صهیونیستی اخطار داده بودند که بعد از این هنرمندان فلسطینی حق ندارند، از رنگ هایی که در پرچم فلسطین است در آثار خودشان استفاده کنند یعنی همان چهار رنگ پر کاربرد سبز، سیاه، سفید و قرمز! همان رنگ های مادر که در نقاشی می توان از ترکیبشان با هم به بقیه رنگ ها هم رسید. رنگ هایی که بیشترین طیف را در طبیعت دارد و برای ترسیم ساده ترین منظره ها کاربردی قابل توجه دارند.

فلسطینی ها همیشه یک راه حل برای محدودیت هایی که علیه شان وضع شد، پیدا کردند

اخطاری که بیشتر شبیه این بود که به یک هنرمند گفته شود که دیگر حق نداری نقاشی بکشی تا اینکه محدود شده باشد! منصور، هنرمند دستگیر شده  به بازجوی خود گفته بود که این شدنی نیست چون برای ترسیم یک گل حتماً به این رنگ ها نیاز دارد. پاسخی که شنید واقعاً عجیب بود! «گل، هندوانه و هر چیز دیگری که این رنگ ها را داشته باشد، حق ندارید بکشید...» این نخستین بار بود که به طور رسمی ماجرای ممنوعیت هندوانه هم به زبان ها افتاد! اتفاقی که ناخواسته باعث شد خیلی ها به نیروهای خلاق مقاومت برای انتخاب این نماد ظریف و گویا آن هم به درستی دستخوش بگویند.  

«حورانی»، نقاش فلسطینی: هنر بیش از سیاست، سیاسی است

هنر بیش از سیاست، سیاسی است...

مبارزه هندوانه ای اما به اینجا ختم نشد. هنرمندان فلسطینی که دور از وطن زندگی می کردند و دل با وطن داشتند دست از ترسیم آثار هنری با هندوانه نکشیدند. طرح هایی با هشتک «مقاومت می کنیم»، «پیروز می شویم» و... که با زبان هنر، حامی و معرف فرهنگ مقاومت فلسطینیان باشد، یکی پس از دیگری ترسیم شد. سال 2007 میلادی هم اثر «خالد حورانی»؛ فلسطینی ساکن «رام الله» با همین مضمون و یادآور پرچم فلسطین، مورد توجه هنردوستان جهان قرار گرفت. آثار او در نمایشگاه های چند کشور به نمایش گذاشته شد و گفتمان مقاومت را در گالری های هنری به جریان انداخت. هنرمندان کشورهای مختلف را به خوبی با مسئله فلسطین، چپاول و سانسور به سبک اسرائیل آشنا کرد تا آنان هم برای حمایت و دفاع از مردم این سرزمین به تاراج رفته، کاری به سبک خودشان انجام دهند و افکارعمومی را به این موضوع متوجه و حساس کنند. حورانی در مصاحبه ای که با «واشنگتن پست» درباره آثارش داشت از این فرصت رسانه ای، هوشمندانه استفاده کرد تا مبادا آثارش صرفاً از جنبه هنری بررسی شود و به همه بگوید که این آثار هنری بیشتر اهداف سیاسی و حماسی دارند. او در این مصاحبه، جمله ای قابل تأمل و معروف دارد: «هنر می تواند بیش از سیاست، سیاسی باشد...»

ایموجی هندوانه یا ایموجی مقاومت؟!

اندیشه جوانان فلسطینی هم بی شباهت به حورانی ها نیست. جوانانی که در فضای مجازی هوشیارانه مقاومت می کنند و از این فضا با تدبیری حماسی استفاده. عملکردشان را که می بینی از خودت می پرسی: ... و اسرائیل کِی فکرش را می کرد که هندوانه هم  مانند «انتفاضه سنگ» بتواند نمادی باشد تا ذهن مردم جهان را به «استعمار به سبک اسرائیل»، جلب کند؟ همان وقت که سال 2008 با کشتار مردم غزه و حملات موشکی به این گوشه از فلسطین، قلب تمام انسان های آزاده دنیا به درد آمد. فیسبوک و یکی، دو شبکه اجتماعی اما بایکوت خبری به راه انداختند تا هشتک فلسطین و پرچم این کشور تِرند یا به عبارتی اولین کلید واژه روز جهان در فضای مجازی نشود. این طور کسی کنجکاو هم نمی شد که بداند در فلسطین چه می گذرد؟ با همین رویکرد، میلیون ها پست و محتوا از فضای مجازی حذف و کاربر آن صفحه با محدودیت هایی از جمله از دست دادن صفحه شخصی مجازی خود روبرو شد.

درست همین جا بود که جوانان فلسطینی، دست الگوریتم های سانسور کننده گوگل، موتورهای جستجو و فیسبوک را خواندند. با استفاده از «ایموجی هندوانه»، دورش زدند و توانستند فیلم، عکس و محتوا از اتفاقات دلخراشی که در فلسطین توسط صهیونیست اتفاق می افتاد، به جهان مخابره کنند. چه کسی فکرش را می کرد در چهارگوشه دنیا یک ایموجی ساده هندوانه، مردم آزاده را به خیابان بکشاند علیه اسرائیل؟! اینجا بود که درایت و هوشمندی جوانان فلسطینی به چشم آمد. در نبردی که در فضای مجازی شکل گرفته بود، پیروز میدان شدند و دیوار بلند سانسور را شکستند.

اثر «عرفات»، نقاش فلسطینی تبار در مدح نماد مقاومت و هنر سفالگران منطقه «الخلیل»

من فلسطینی ام! به سبک آقای نقاش...

فلسطینی تبار که باشی یا حتی یک رگه ات از این آب و خاک باشد، دل کندن از آن برایت غیرممکن می شود. به نحوی می خواهی همه این را در تو ببینند و تو را برای همین اصالت بشناسند. این را آثار «بیسام عرفات» نقاش و هنرمند فلسطینی-اردنی برایمان تداعی می کند و از همه بیشتر یک اثرش. همان بشقاب سفالی قلم آبی، با طرح و رنگ جذاب و چشمگیر که یک قاچ هندوانه؛ نماد پرچم فلسطین در میانه بشقاب خودنمایی می کند. هندوانه همان نماد پرچم فلسطین که در میانه بشقابی قرار گرفته که از صنایع دستی سفالگران منطقه «الخلیل» فلسطین است. همان سفال سازانی که ظروف سفالی، گره چینی سفالی و کاشی های سفالی شان گاهی چنان زیباست که محو تماشا می شوی مدت ها. اینجا هندوانه ای سرخ، سبز، سپید و سیاه که نماد پرچم و بشقابی سفالی که نماد خاک فلسطین است،  روی بوم نقاشی فریاد می زند: من، فلسطینم! همان حقیقت سانسورناپذیر جهان...

پایان پیام/