به گزارش خبرگزاری فارس از قزوین، دنیای مجازی با جاذبه‌های خیره کننده‌اش چنان ریشه در زندگی انسان‌ها دوانده که رهایی از چنبره پر پیچ و خم آن، کاری بس سخت و دشوار به نظر می‌آید.
امروزه اذهان کاربران شبکه‌های مجازی به ویژه جوانان و نوجوانان مسحور زرق و برق دنیای خیالی آن گشته به طوری که شاید ساعت ها وقت خود را در این وادی سپری کنند بدون آنکه متوجه گذر زمان باشند.
هرچند نمی توان منکر مزایا و امکانات فروان موجود در فناوری‌های نوین همچون شبکه‌های مجازی شد اما نکته قابل تامل همان تاکیدات مکرر کارشناسان سواد رسانه‌ای مبنی بر استفاده درست و هدفمند از این گوی سحرآمیز در جهت توانمندسازی افراد، پبشبرد امور کاری و زندگی است چیزی که کمتر از سوی کاربران شاهد هستیم.
در حال حاضر عموم مردم از جمله نوجوانان و جوانان که بیشترین کاربران فضای مجازی را تشکیل می‌دهند درگیر نوع دیگری از زندگی، فارغ از زندگی فیزیکی خود شدند که اندیشمندان از آن با عناوین مختلفی از جمله زندگی دوم یاد کرده‌اند و همین امر حاکی از آن است که ما با زیست دیگری جدای از زندگی طبیعی و فیزیکی خود مواجه هستیم.
تبعات مخرب زندگی در فضای مجازی می‌تواند زندگی واقعی را مختل سازد
محمدصادق جهانبخش از کارشناسان سواد رسانه در گفت‌وگو با خبرنگار فارس، با اشاره به آگاه نبودن بیشتر کاربران در خصوص چگونگی استفاده صحیح از فضای مجازی اظهار کرد: نامگذاری دنیای جدید با عنوان فضای مجازی یا سایبری، منجر به جدی نگرفتن این فضا از سوی خیلی‌ها شد؛ اما طی چند سال اخیر به واسطه نوع استفاده از این فضا در کشور و تبعات ناگواری که بعضا متوجه برخی کاربران شد، متوجه شدیم این زندگی نه تنها مجازی نیست و به نحوی گویا جای زندگی واقعی را هم برای برخی به اشتباه گرفته؛ به طوری که می‌تواند تبعات آن حتی زندگی واقعی را تحت تاثیر قرار دهد.
وی با تاکید براینکه نمی‌توان فواید و تاثیرات مثبت تکنولوژی جدید را نادیده گرفت، ادامه داد: این فضا امکانات و شرایط خوبی را در ابعاد مختلف رقم زده که از جمله آن به سهولت بخشی در ارتباطات و تسهیل در انجام فعالیت‌های روزمره اشاره کرد اما در کنار آن مسائلی را به لحاظ فردی و جمعی رقم زده است.
تبدیل دورهمی‌های صمیمانه خانوادگی به تفریحات توده‌ای در دنیای خیالی
جهانبخش اضافه کرد: در بخش آسیب‌های فردی می‌توان به انواع و اقسام مشکلات جسمی، روحی و روانی اشاره کرد و از سوی دیگر این پدیده موجب شده شبنشینیها و دورهمی‌هایی که پیش از این در ایام‌های خاص طول سال داشتیم به دورهمی‌ها و تفریحات توده‌ای در دنیای خیالی یا فضای مجازی تبدیل شود.
این فعال رسانه‌ای در ادامه توضیح داد: در تجمعات یا سرگرمی های توده‌ای در فضای مجازی، چندین هزار نفر که هیچ شناختی از هم ندارند و بعضا هیچ نقطه مشترک و درکی جز آن لحظه‌ای که در حال انجام یک کار مشترک هستند بینشان وجود ندارد، صرفا به واسطه دعوت یک فرد شناخته شده یا سلبریتی، برای دقایقی یک لذت مشترک را، آن هم به صورت فردی تجربه می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: کاملا طبیعی است اگر فردی مدت زمان زیادی را در طول شبانه روز به صورت مداوم به یک موضوع مثل خواندن کتاب‌هایی با محتواهای مشابه یا تماشای فیلم‌های سینمایی با ژانرهای خاص اختصاص دهد یا بیننده یک محتوا یا خواننده و شنونده مباحثی خاص باشد مطمئنا ناخودآگاه پس از مدتی از آن تاثیر می‌پذیرد.
جهانبخش ادامه داد: تمام مواردی که ذکر شد به صورت یک مجموعه واحد یا بسته‌ای کامل در اختیار کاربران فضای مجازی قرار دارد یعنی در این فضا هم بیننده فیلم و شنونده صوت هستند و هم خواننده محتواهای متنوع با امکان دستیابی به نظرات متعدد می باشند.
وی با اشاره به تاثیر فضای مجازی در ارزش‌های دینی و اسلامی عنوان کرد: قطعا افرادی که چندین ساعت درگیر محتواهایی هستند که بعضا با ارزش‌ها، باورهای فردی و جمعی حتی مباحث ملی و اعتقادی آنها تعارضاتی دارد، نسبت به آن واکنش نشان خواهند داد که این واکنش یا به صورت حذف تعارضات بروز خواهد کرد یا به تغییر باورها و ارزش‌ها و همراه شدن با نظام ارزشی جدیدا ارائه شده می‌انجامد.
تغییر نظام ارزشی، پیامد عدم آگاهی نسبت به سواد فضای مجازی
این کارشناس سواد رسانه عنوان کرد: در اتفاقاتی که سال گذشته رخ داد بسیاری از کاربران به واسطه تاثیرپذیری از فضای مجازی و عدم توجه به تفکر نقاد و فرهنگ کاربری و همچنین نداشتن آگاهی نسبت به سواد فضای مجازی، درگیر این تغییر نظام ارزشی و نظام باوری خود شدند.
وی اذعان کرد: متاسفانه امسال هم تبعات این تغییرات در حوزه‌های مختلف دیده می‌شود، سال گذشته دامنه این تبعات به حدی گسترده شد که پیامدهای سیاسی و امنیتی آن را هم شاهد بودیم و به طور کلی مسائل فرهنگی و اتفاقاتی که در حوزه پوشش در برخی نقاط کشور رخ داد، می‌توان گفت همه به نوعی ناشی از اثرپذیری منفعلانه از فضای مجازی بود.
ضرورت وجود فرآیند آموزشی برای مسوولانه رفتار کردن در فضای مجازی
جهانبخش با اشاره به اهمیت آموزش و تجهیز نوجوانان و جوانان به مقوله سواد رسانه خاطرنشان کرد: در این حوزه نمی‌توان صرفا مسوولان را مخاطب قرار داد بلکه همه باید در سطوح مختلف مسوولیت پذیر باشیم، یعنی تک تک آحاد مردم از سنین پایین برای خودکنترلی و مسوولانه رفتار کردن در فضای مجازی آموزش داده شوند.
این فعال فرهنگی بیان کرد: باید در خانواده به عنوان یک جامعه کوچک در کشور، این فهم بین والدین و بزرگترها به وجود آید که فضای مجازی ابزار خاصی است و نمی تواند به راحتی در اختیار یک کودک یا نوجوان قرار بگیرد که رده سنی مناسب استفاده از این ابزار را ندارد.
وی عنوان کرد: متاسفانه بسیاری از ابزارهای نوین از جمله گوشی تلفن همراه به یک کالای لوکس و وسیله‌ای برای چشم و هم چشمی تبدیل شده و نداشتن این ابزار منجر به ایجاد حس حقارت یا خودکم‌بینی دانش‌آ‌موزان در میان هم سن و سالانشان می‌شود. لذا به دور از همه معایب و آسیب‌ها و مشکلاتی که در نتیجه عدم استفاده درست متوجه کودکان و نوجوانان به وجود می آید، این ابزار توسط خانواده‌ها برای فرزندان تهیه می‌شود.
والدین در رابطه با استفاده فرزندان از فضای مجازی، مسوولانه رفتار کنند
جهانبخش ادامه داد: این نگاه باید تغییر کند و والدین مسوولانه نسبت به فرزندان خود رفتار کنند، چراکه آزادی دادن و محدود نکردن فرزندان یا فراهم کردن زمینه آشنایی فرزندان با دنیای امروز، بهانه‌های خوبی برای پذیرفتن استفاده بدون ضابطه از این فضا توسط کودکان و نوجوانان نیست.
وی عنوان کرد: آموزش و پرورش موظف است در زمینه آموزش سواد رسانه کار کند، نهادهای ترویجی و فرهنگی هم مکلف به انجام وظایف خود در این حوزه هستند و در مرحله آخر مهمترین افرادی که در این زمینه مسوولیت دارند، مسوولان حکومتی و حاکمیتی بوده که هم تصمیم‌ساز و هم تصمیم گیرنده هستند.
کارشناس سواد رسانه در پایان گفت: مسوولان باید فارغ از نظام‌های سیاست زده و نگاه‌های سیاسی مانع یک برنامه‌ریزی درست و کاربردی در استفاده از فضای مجازی و این ابزارها شوند و قوانین و سیاست های وضع شده را بسیار شفاف و بدون اغماض و استثنا قائل شدن و انحصاری عمل کردن، در عمل پیگیری کنند.
به گزارش فارس، با توجه به قرارگرفتن در عصر تکنولوژی و بسیاری از امور که در بستر فضای مجازی انجام می‌شود ضرورت تجهیز افراد جامعه به مهارت‌های ارتباطی، مهارت‌های زندگی و تاب‌آوری، تفکر نقاد و حل مسئله و همچنین فرزندپروری در راستای نحوه استفاده صحیح، مدیریت اینترنت و فضای مجازی از مواردی است که باید بدان توجه ویژه‌ای داشت.
دنیای خیالی فضای مجازی و فاصله‌ای عمیق بین من‌های واقعی و من‌های آرمانی
در این رابطه متین نصری روانشناس و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار فارس از قزوین، با اشاره به فضای مجازی و تاثیرات آن بر اذهان افراد بیان کرد: ذهن آدمی در برخورد با دنیای پیرامون خویش، فعالیتی دائمی دارد تا جهان و روابط حاکم در آن را برای خود قابل درک و فهم کند.
وی افزود: پرسش از چرایی موضوعات و چگونگی اتفاق افتادن آنها، ناآرامی و بی‌قراری را به وجود انسان تحمیل می‌کند که این بی‌قراری در انسان‌های مختلف شدت و درجات متفاوتی دارد و تاثیرات متفاوتی هم به همراه خواهد داشت.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: دنیای ذهنی کودک و نوجوان پیش از رسیدن مغز به تکامل که به وی اجازه درک پیجیدگی‌های دنیا را بدهد به ناچار رویکردی سیاه و سفید دارد و این شیوه بی‌تفکر از فضای مجازی و حضور پررنگ شبکه‌های اجتماعی، تفکر ساده و خام را خوراک ذهنی انسان می‌کند، در حالی که جهان و رویدادهای واقعی به شکل خاکستری و طیفی گسترده از رنگ‌هاست.
وی خاطرنشان کرد: حضور پررنگ در شبکه‌های اجتماعی باعث ایجاد احکام مطلق و موقعیت‌های خیالی برای نوجوان می‌شود که در دنیایی واقعی مابه‌ازای واقعی ندارد و این دنیای خیالی فاصله‌ای عمیق بین من‌های واقعی و من‌های آرمانی ما ایجاد می‌کند که به دنبال آن در سرزمین ناشناخته اضطراب قرار می‌گیریم.
اضطراب‌ها و ناامنی اجتماعی در دنیای مجازی
نصری ادامه داد: به دنبال این اضطراب که به دنبال دنیایی خیالی ایجاد می‌شود، تبعیض‌هایی را در فضای مجازی تجربه می‌کنیم که فقط یک احساس دردناک نیست بلکه حقارتی شده که مردم از ژرفای وجود آن را لمس می‌کنند و باعث بروز ناامنی اجتماعی می‌شود و سلامت روان را به مخاطره می‌اندازد.
وی اظهار کرد: هرچند نادیده گرفتن شبکه‌های اجتماعی غیرممکن بوده، اما مدیریت آن می‌تواند به روابط بین فردی سالم و به دنبال آن تضمین سلامت روان کمک کند.
ضرورت ارائه الگوهای اسلامی و دینی منطبق با فرهنگ بومی جامعه
این روانشناس در پایان، ارائه الگوهای اسلامی و دینی منطبق با فرهنگ بومی جامعه را مهمترین راهکار برون رفت از آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی عنوان کرد و گفت: شبکه‌های اجتماعی همچون بسیاری از جریان‌های اجتماعی دیگر وارد فرهنگ جوامع شده و باید شیوه‌های صحیح حضور در این شبکه‌ها فرهنگ سازی شود.
به گزارش فارس، فضای مجازی مانند شمشیر دولبه‌ای است که هم می‌تواند فرصتی برای رشد و بالندگی افراد باشد و هم با استفاده نادرست به تهدیدی برای زندگی تبدیل شود.
سهولت و در دسترس بودن فضای مجازی باعث غرق شدن افراد در آن شده است
زهرا طاهری دکترای جامعه‌شناسی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس از قزوین، بیان کرد: دنیای مجازی جذابیت‌های بی‌شماری به لحاظ سرگرمی و گذران اوقات فراغت و هم مارکتینگ سهل و آسان و کم هزینه بودن دارد، این در حالی است که خیلی از مزیت‌ها در دنیای واقعی یا به سختی به دست می‌آید یا باید هزینه بیشتری برای آن صرف کرد؛ لذا همین سهولت و در دسترس بودن فضای مجازی باعث وابستگی زیاد و به مرور غرق شدن افراد در آن و تبدیل آن به روزمره شدن می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام خمینی(ره) قزوین درخصوص اثرات مخرب بحران هویتی در نسل نوجوان و جوان امروزی عنوان کرد: این نسل متاسفانه دچار بحران هویت شده و با انواع سرگشتگی‌های واقعی و مجازی روبرو شده ضمن اینکه از تجمل گرایی و چشم و هم‌چشمی شدن گرفته تا تمام مسائل خرد و درشت زندگی و وابستگی و اعتیاد به فضای مجازی از دیگر مشکلات ناشی از استفاده نادرست از دنیای مجازی است.
وی بیان کرد: راه حل این موضوع صرفا منوط به خود شخص نیست بلکه باید پای نهادهای آموزشی و کلان‌تر مثل دولت برای برنامه ریزی و آگاهی رسانی و حتی حذف و سانسور به میان آید. اینکه می‌گویم سانسور این را روشن کنم که این ویژگی فقط مربوط به جامعه ما نیست چراکه چندی پیش شاهد بودیم که مجلس سنای آمریکا چقدر در مورد برنامه تیک تاک و میزان دسترسی آن به مردم به خصوص نوجوانان بحث و گفتگو داشت.
گسست باورها و ارزش‌های دینی، از پیامدهای ناگوار استفاده نادرست از دنیای مجازی است
طاهری با اشاره به افزایش اضطراب و بی‌قراری و گسست باورها و ارزش‌های دینی به عنوان پیامدهای ناگوار استفاده بی‌رویه و نادرست ورود به دنیای مجازی گفت: دنیایی که اگر برای عده‌ای تا همین چندوقت پیش هم روشن نشده بود اکنون با انواع اخبار و مطالب کذب و تشویش آفرین و اضافه شدن هوش مصنوعی روی دیگر خودش را نشان می‌دهد که هرچیزی در آن مشاهده می‌کنی واقعی و حقیقی نیست.
وی ادامه داد: همین ناواقعی و بی‌اعتبار شدن آن چه بسا ممکن است تمام باورهای انسان را فرو بریزد و وی را با شوک روانی مواجه سازد. شوکی که ناشی از گسست بین باورهایی است که در این فضا شکل گرفته و همین فضا نیز آن را فرو شکسته است.
بلاگرها و نمایشی از شکاف طبقاتی و حسرت‌هایی که بر دلها می‌گذارند
این جامعه شناس همچنین عنوان کرد: از طرفی دیگر شکاف طبقاتی که بلاگرها در فضای مجازی به نمایش می‌گذارند افراد را دائما در معرض اندوه و حسرت و ناتوان از رسیدن به ایده‌آل‌ها قرار می‌دهند و منجر به ایجاد اضطراب، استرس، سرزش و سرکوب می‌شود.
وی ادامه داد: در دنیای مدرنیته عصر کنونی که افراد دائما با ناامنی‌های زیادی مواجه هستند، دین می‌تواند آرامشی را در مقابل این نامنی‌ها ایجاد کند که هیچ برنامه و هدف دیگری نمی‌تواند به این اندازه در ایجاد امنیت و آرامش یاری دهنده باشد.
اینستاگرام؛ ویترینی فریبنده برای ترویج زیاده‌خواهی و تنوع‌طلبی
طاهری در پایان گفت: وقتی افراد به سواد رسانه‌ای تجهیز نباشند و در مورد واقعیت‌ها و موارد غیرواقعی آن آگاهی داده نشده باشد به مرور این دنیا یا به عبارتی این ویترین فریبنده اینستاگرام، باعث زیاده‌خواهی و تنوع‌طلبی در اشخاص می‌شود که بعضا ممکن است افراد درگیر بی بندوباری جنسی و روابط بی در و پیکر شوند یا دچار نوعی خشم، انزوا، افسردگی و پیامد آن شوند و نتیجه کلی آن با انسان‌هایی مواجه شویم که مسوولیت‌پذیر و متعهد نباشند.
و اما کلام آخر، افراد ارزش‌ها، قوانین، اخلاق و فرهنگ را ابتدا در محیط خانواده آموزش می‌بینند لذا با غرق شدن در دنیای مجازی و کمرنگ شدن ارتباط بین اعضای خانواده و گسسته شدن ارتباطات اجتماعی، خانواده به عنوان نهاد اجتماعی تاثیرگذار به مرور کارکرد خود را از دست می‌دهد و در برابر انواع مسائل آسیب‌پذیر می‌شود.
بر این اساس ضرورت دارد با همکاری و ورود همه نهادهای اجتماعی، خانواده، آموزش و پرورش، مسوولان و متولیان امر در امر آگاه‌سازی، پیشگیری و آموزش سواد رسانه در سطح گسترده و همچنین فراهم کردن امکانات و تفریحات سالم و جایگزین‌های مناسب، در راستای مصون سازی جامعه از آسیب‌های فضای مجازی گام‌های جدی برداشت.
پایان پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
