خبرگزاری فارس ـ گروه سینما: آثار سینمایی بیوگرافیکال و آثاری که یک واقعه تاریخی را روایت می‌کنند چالشی مهم برای نزدیکی اثر به واقعیت دارند،واقعیتی که بخشی از آن ریشه در روایت و متن داشته و بخشی از آن نیز به ویژگی‌های تصویری بر می‌گردد. همین مساله باعث می‌شود تا نقش و اهمیت گریم در این آثار اهمیت پیدا کند.
فیلم سینمایی «احمد» برای اولین بار قصه‌ای ناگفته از ۱۸ ساعت ابتدایی حادثه تراژیک زلزله بم و عمل قهرمانانه شهید احمد کاظمی در این ساعات پُرالتهاب را همزمان با بیستمین سالگرد این اتفاق روایت می‌کند.
امیرعباس ربیعی و رضا محبی‌نوری فیلمنامه اثر را نوشتند و حبیب والی‌نژاد تهیه‌کننده آن را برعهده دارد. این فیلم سینمایی محصول مشترک سازمان سینمایی سوره و موسسه تصویرشهر است.
به بهانه حضور این فیلم در بخش سودای سیمرغ چهل‌ودومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر، با «مرتضی کهزادی»، طراح گریم اثر، به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.
فارس: وقتی پیشنهاد طراحی چهره «احمد» به شما داده شد، به عنوان گریمور و با توجه به شناختتان از بازیگران در انتخاب بازیگر نظر دادید؟
زمانی که با امیرعباس ربیعی شروع به کار کردیم برای پیدا کردن نزدیک‌ترین چهره به شهید احمد کاظمی تبادل اطلاع زیادی انجام دادیم. پیشنهادات کارگردان از نظر من جذاب نبود چراکه چهره‌ها به گریمی که ایشان از شخصیت احمد کاظمی انتظار داشت، نمی‌‌رسید. پیشنهاداتی از سمت من هم مطرح شد که صورتشان توانایی شباهت به احمد کاظمی را داشتند؛ اما از نظر آقایان ربیعی و والی‌نژاد آن بازیگران توانایی انجام این نقش را نداشتند. چرا که کاراکتر شهید احمد کاظمی هم به لحاظ وجاهت ملی و نظامی و هم شخصیتی، نقش سخت و تاثیرگذاری است و هر بازیگری نمی‌توانست این نقش را دربیاورد. در نهایت تینو صالحی برای ایفای این نقش به درستی انتخاب شد.
فارس: قبل از «احمد» تجربه کار در ژانر حادثه‌ای را داشتید؟ به تصویر کشیدن افراد حاضر در زلزله بم چه چالش‌هایی برای شما داشت؟ آیا در این فیلم شما از الگوی خاصی پیروی می‌کردید؟
قبل از «احمد» هم تجربه کار در ژانر حادثه‌ای داشتم که شاخص‌ترین آن سریال «پایتخت 5» بود که من در آنجا به عنوان سرپرست اجرای گریم فعالیت می‌کردم. الگوی ما در «احمد» عکس و فیلم‌های موجود از زلزله بم بود و ما به استناد آن مدارک گریم‌هایمان را انجام دادیم؛ هر چند به لحاظ شرایط تصویری مجبور بودیم که مقداری اغراق شده کار کنیم.
الگوی ما در «احمد» عکس و فیلم‌های موجود از زلزله بم بود و ما به استناد آن مدارک گریم‌هایمان را انجام دادیم
مهمترین چالش ما در فیلم تعداد بالای هنرور و نیاز به خاک و خونی کردن این افراد بود. از سوی دیگر چون در هوای سرد کار می‌کردیم و هنرورها شرایط سختی داشتند، شاید ابتدا آنگونه که می‌خواستیم همکاری نمی‌کردند و ما نمی‌توانستیم آنگونه که باید گریم را روی آنان ایجاد کنیم. اما باید بگویم تعدادی از هنروران با ما همکاری خوبی کردند که بسیار از آن‌ها تشکر می‌کنم.
فارس: آیا شما قبل از چهره‌پردازی فیلمنامه را کامل مطالعه می‌کنید؟ پس از خواندن فیلمنامه چقدر از سلیقه شخصی خود استفاده می‌کنید؟
صد در صد باید فیلمنامه کامل مطالعه شود. من قبل از هر کاری، مانند سایر همکاران به طور کامل فیلمنامه را می‌خوانم و آن را آنالیز و سپس تصویرسازی می‌کنم. فیلمنامه راهنمای اصلی من در قصه و تعیین کننده خط‌مشی و راه من است. اما صادقانه بگویم که «احمد» حاصل ۵۰ درصد سلیقه شخصی بوده است البته منظورم از سلیقه شخصی، ترکیب سلیقه من و امیرعباس ربیعی است. چرا که ما باید برای خودمان و مخاطب تصویرسازی می‌کردیم. گاهی نباید تصویر رئال ساخت و باید با سلیقه شخصی وارد میدان شد.
فارس: از گریم شهید «احمد کاظمی» برایمان بگویید. آیا تینو صالحی شباهت کافی برای ایفای این نقش را داشت؟ تصاویر کافی از شهید کاظمی را در اختیار داشتید؟
بله. از آنجایی که شهادت احمد کاظمی به زمان حال نزدیک است ما تصاویر کافی از ایشان در اختیار داشتیم. همچنین چهره تینو صالحی، 50 درصد به شخصیت احمد نزدیک بود و ما سعی کردیم با گریم او را نزدیک‌تر کنیم. مهمترین ویژگی تینو صالحی، جدا از بازیگری حرفه‌ای‌اش، پختگی صورتش بود که به شخصیت شهید احمد کاظمی ما خیلی نزدیک بود. باید بگویم که به دلیل شرایط کار و فشردگی و اکشن بودنش مجبور بودیم به نحوی چهره او را گریم کنیم که با پایین‌ترین زمان ممکن گریم انجام شود. یعنی کمترین زمان را برای گریم تینو صالحی صرف کنیم چرا که می‌خواستیم انرژی او در صندلی گریم گرفته نشود. من واقعا از تینو صالحی عزیزم بسیار تشکر می‌کنم که با صبر و حوصله‌اش در کار به من کمک چشمگیری کرد تا نتیجه همانی بشود که مدنظرم بود.
فارس: اینکه با یک کارگردان در چند فیلم همکاری می‌کنید، رفاقت تاثیرگذار است یا دغدغه و سلیقه مشترک؟
دروغ است اگر بگویم رفاقت تاثیرگذار نیست. قطعا اهمیت دارد اما درباره امیرعباس ربیعی باید بگویم که دغدغه و سلیقه ما به هم خیلی نزدیک بود و زمانی که فیلم «احمد» را به من پیشنهاد کرد، فهمیدم که دلمان به هم نزدیک است. چیزی که باعث می‌شود من از همکاری با امیرعباس ربیعی لذت ببرم و او هم مایل است با من کار کند، این است که دست گریمور را بسته نمی‌گذارد و به من اجازه کار می‌دهد. ربیعی احساسی عمل نمی‌کند حتی اگر اینگونه عمل کند منطق در راس کارهایش است. ما با منطق و دست باز توانستیم طراحی گریم را انجام دهیم. باید از ایشان تشکر کنم که این رفاقت، دغدغه و سلیقه بین من و خودش را به وجود آورد.
فارس: کار در فیلم‌های حادثه‌ای و شهری چه تفاوت‌هایی باهم دارد؟ شاید بتوان گفت که به تصویر کشیدن آسیب روحی در یک فیلم به ویژه در این ژانر سخت‌تر از به تصویر کشیدن مشکلات جسمی باشد، شما چگونه از پس این کار برآمدید؟
کار در ژانر حادثه‌ای بسیار سخت به این دلیل که تماشاگر در هر سکانس منتظر یک چالش و اتفاق جدید است و هر کدام این سکانس‌ها یک گریم جدید می‌خواهد. من این ژانر را بسیار بیشتر از کارهای شهری و آپارتمانی دوست دارم. فیلمنامه و قصه‌پردازی و تحقیقات ما را در کار راهنمایی می‌کند. مثلا در فیلم «احمد» پس از تکمیل فیلمنامه ما وارد مرحله تحقیقات شدیم، هم برای چهره شهید احمد کاظمی و هم شرایط محیطی. من نمی‌توانم بگویم که از پس کار برآمده‌ایم یا خیر. ما کار را تمام کرده‌ایم و الان منتظر واکنش مردم در جشنواره هستیم.
فارس: در روند کار برای رسیدن به شخصیت به چه چیزهایی توجه می‌کنید؟
برای رسیدن به شخصیت، به چهره بازیگر توجه می‌کنم، اینکه چه گریمی باید روی صورتش انجام شود. مثلا در گریم کاراکتر احمد مهمترین چیز آناتومی صورت تینو صالحی و میزان شباهت او به شهید احمد کاظمی بود. این نکته خیلی مهم است که گاهی با زدن دو قلم در صورت بازیگر می‌توان شخصیت او را در فیلم عوض کرد. مثلا در تمام عکس و تصاویری که از شهید احمد کاظمی وجود دارد، او هیچ‌وقت اخم نکرده، جدیت دارد اما هرگز اخم ندارد و این یکی از مهمترین المان‌هایی بود که باید انجام می‌شد؛ یعنی ما باید تینو صالحی را به نحوی گریم می‌کردیم که هم به شهید احمد کاظمی شباهت و هم متانت و مهربانی او را داشته باشد و در عین حال جدیت چهره شهید کاظمی در صورت او ایجاد شود. بخشی از این کار برعهده ما بود که امیدوارم توانسته باشیم این شیرینی را در صورت تینو صالحی آورده باشیم، بخش دیگر به بازی آقای صالحی برمی‌گردد که به نظر من قطعا از پسش برآمده است.
فارس: جذاب‌ترین بخش کار برایتان کجاست؟
جذاب‌ترین بخش کار برای من این است که هر لحظه می‌توانم اتفاق جدیدی را تجربه کنم. صادقانه بگویم من با خواندن فیلمنامه می‌دانم چه گریم‌هایی باید انجام دهم و در زمان پیش تولید و تست گریم برایم بسیار جذاب است؛ اینکه می‌توانم یک چهره جدید خلق کنم. زمان‌هایی که به دلیل شرایط صحنه از من کار جدیدی می‌خواهند برایم چالش خوبی است که بتوانم کار را انجام دهم. مثلا ما در «احمد»، شخصیتی به نام صمد داریم که تنها یک سکانس در فیلم حضور دارد و حتی می‌توانم بگویم نقش نداشت. اما آقای ربیعی گفت که طبق تحقیقاتشان به این رسیده که در آن حادثه افرادی بودند که در زمان زلزله فلزات یا شیشه در شکمشان فرو رفته بوده و به همین دلیل شکمشان پاره شده بود. این برایم جداب بود که چنین چیزی را ساختم و انشالله که خوب هم دیده شود.
فارس: گریم‌های «احمد» همانطور که خواستید انجام شد و به ثمر نشست؟
من از گریم‌های «احمد» راضی بودم و از نظر من کار دلچسب و ایده‌آل بود. «احمد» کار سختی بود که فیلمبرداری آن در ۱۲۰ جلسه فشرده و نزدیک به ۶ ماه طول کشید.
فارس: شما در فیلم سینمایی «ضد» هم با امیرعباس ربیعی همکاری داشته‌اید که ژانر تاریخی و شهری داشت. می‌توان گفت «احمد» هم فیلمی تاریخی است با اختلاف ۲۰ سال با «ضد» اما در ژانر حادثه، برایمان بگویید این تغییر ژانر و اختلاف تاریخی را چگونه مدیریت کردید؟
تغییر ژانر نه تنها برای من بلکه برای هیچ گریموری کار سختی نیست چراکه هر کدام تحقیقات خودشان را دارند. بیشترین تفاوت این دو فیلم، حجم گریم‌ها و شرایط صحنه‌ای بود. و به لحاظ ژانر و دوره تاریخی ما سختی نداشتیم.
فارس: یکی از استراتژی‌های امیر عباس ربیعی تشکیل تیم ثابت در آثارش است. این نوع همکاری به نظر شما چه نقاط مثبتی دارد؟ آیا این نگاه مشترک ایجاد شده سبب از بین رفتن ایده نو و خلاقیت نخواهد شد؟
نه. قطعا این اتفاق نمی‌افتد چرا که امیرعباس ربیعی بسیار آدم باهوشی است و با سیاستش اتفاق خوبی را رقم می‌زند. ربیعی سلیقه خود را می‌شناسد و با کسانی همکاری می‌کند که سلیقه‌شان به او نزدیک است. تمام آدم‌هایی که کنار امیرعباس ربیعی قرار می‌گیرند، نگاه متفاوتی به سینما دارند. آن‌ها نگاهشان هنری است نه تجاری. تمام آن‌ها کسانی هستند که به هنر و جذابیت فیلم بیشتر اهمیت می‌دهند تا بحث درآمدی فیلم. همین موضوع باعث شده است سلیقه‌ها به هم نزدیک باشد و همدلی ایجاد شود که نتیجه مثبتی را هم رقم زده است. این همکاری ثابت نه تنها ایده را از بین نمی‌برد بلکه ایده جدید هم ایجاد می‌کند.
من در کارهای دیگر هم تجربه تیم ثابت داشته‌ام. ما کارگردانی داشتیم که سال‌ها با یک تیم ثابت کار می‌کرد و سریال‌های بسیار مطلوبی می‌ساخت اما از زمانی که تصمیم گرفت که با یک تیم جدید کار کند، از نظر من جذابیت کارهای او از بین رفت و دلیل اصلی‌اش این بود که تیم ثاتبش را کنار گذاشت و خودش هم بعدا به این موضوع اعتراف کرد.
فارس: اگر بخواهید «احمد» را چند جمله معرفی کنید، آن را چگونه تعریف می‌کنید؟
من کوچکتر از آن هستم که درباره شخصیت شهید احمد کاظمی صحبت کنم. از همرزمانش شنیده‌ام که ایشان دارای شخصیت والا و بزرگی بودند و رفتار انسانیت‌وارشان بر کسی پوشیده نیست. اما درباره فیلم «احمد» ما می‌خواستیم زجری که مردم بم در زلزله کشیدند به تصویر بکشیم و اینکه آن‌ها چه فشارهایی را تحمل کردند. هدف اصلی فیلم این است که بگوییم ما می‌توانیم و با نمی‌شود و نمی‌توانیم کار پیش نمی‌رود. «احمد» می‌خواهد بگوید با دست‌های خالی می‌توان کارهای بزرگ انجام داد.
فارس: در نهایت «احمد» چه تجربه‌ای را برای شما رقم زد؟
«احمد» خاطره‌انگیز‌ترین، جذاب‌ترین و سخت‌ترین تجربه دوران کاری من است اما صادقانه می‌گویم که پرچالش‌ترین کارم در طول این ۲۰ سالی است که در سینما فعالیت می‌کنم، است. بسیار خوشحالم که در این کار بودم و این افتخار نصیبم شد که شخصیت یک شهید بزرگوار را گریم کنم. همچنین تجربه دوم در کنار امیرعباس ربیعی و همکاری با آقای حبیب والی‌نژاد عزیز هم که واقعا پدر همه ما در اینکار بودند، بسیار خوب و لذت‌بخش بود. من سرم بالاست که توانستم طراح گریم اینکار باشم و بی‌شک جزو افتخارات کاریم خواهد بود.
پایان پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
