به گزارش خبرگزاری فارس از سنندج، با هدفمندی یارانه‌ها و حذف یارانه شیر در پانزدهم تیرماه 90 فرآیندی شروع شد که نفس صنعت شیر و لبنیات را به شماره انداخت و اهالی این صنایع را خسته و فرسوده کرد.
دوره‌ای جدید که بیش از هر دوره‌ای سیاسی بود و با هر کنش و واکنشی از هر یک از اضلاع مثلث مصرف‌کننده، صنایع لبنی و دامداران، دولت تصمیماتی اتخاذ می‌کرد که در بسیاری از مواقع در تضاد با اصول و قواعد فضای کسب و کار و اقتصاد شیر بود، تصمیماتی که هر نوع خوش‌بینی و بدبینی را ساده‌انگارانه تلقی می کرد و چنین روندی اگر تداوم یابد به فاجعه می‌انجامد.
تحولات اخیر صنایع لبنی حاصل خلأ تصمیم‌گیری‌های مدبرانه و شجاعانه بوده که وضعیت کنونی را رقم زده است. صنعت شیر و لبنیات به طرح و پیام تازه احتیاج ندارد، بلکه نیازمند اراده و شجاعت لازم است.
در وضعیت موجود به مدیرانی با ذهن‌های پیچیده و کارشناسانی بزرگ احتیاج داریم. مدیرانی که در این شرایط سخت و حساس کشور ، با بررسی همه جوانب و متغیرهای دخیل در این تصمیمات در همه ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن و با کمک از تجارب ارزشمند گذشته، تصمیم گرفته و بر اجرای درست و عملیاتی کردن آن پافشاری نمایند.
اما ریشه مشکلات صنعت شیر و لبنیات چیست؟ و راهکارهای حل آن کدام است؟ برای پاسخ گفتن به این پرسش، باید در ابتدا به ترکیب هزینه‌های قیمت تمام شده شیر و محصولات لبنی پرمصرف توجه شود.
در شرایط متعادل فضای کسب و کار، به طور متوسط قیمت تمام شده محصولات لبنی ترکیبی از قیمت شیر خام 70 درصد، مواد اولیه کمکی 11 درصد، بسته بندی 7 درصد، دستمزد 5 درصد و سایر هزینه‌های سربار و حمل و نقل حدود 7 درصد است.
به این نکته باید توجه کرد که با هر تکانه 10 درصدی در قیمت شیر خام، افزایش قیمتی 7 درصدی را در فرآورده‌های لبنی ایجاد خواهد کرد.
75 درصد قیمت تمام‌شده شیر خام از قیمت خوراک و نهاده‌های دامی سرچشمه می‌گیرد، بنابراین ریشه مشکل قیمت خوراک و نهاده‌های دامی است.
تقاضای دامداری‌ها علوفه "خشبی" است، اما این تقاضا با عرضه علوفه هماهنگ نیست زیرا ما با محدودیت منابع آبی روبرو هستیم و تولید کافی علوفه خشبی امکان‌پذیر نخواهد بود.
مسئله مهم آنکه علوفه خشبی وارداتی نیست، چون اصولا تجارت جهانی ندارد پس باید کمبودها را با واردات نهاده‌های دامی جبران کنیم که البته واردات هم خود با محدودیت‌های شدید روبرو است.
با این توضیحات و به منظور جلوگیری از بروز فاجعه چه باید کرد؟ چرا از نزدیکی بروز فاجعه سخن گفته و آن را محتمل می‌دانم؟ چون بی‌سابقه‌ترین حالت در فضای کسب و کار صنعت شیر ظهور کرده است و آن وارونگی عرضه و تقاضا در فصل پائیز و زمستان است به طوریکه چنان کاهشی در مصرف لبنیات و به تبع آن تقاضای شیر خام اتفاق افتاده که عرضه شیر خام بر آن پیشی گرفته و این به معنای فاجعه نزدیک است.
مشکلات عام صنعت شیر و لبنیات در مقیاس کشوری عبارتند از: کاهش سرانه مصرف شیر و فرآورده‌های لبنی، افزایش قیمت خوراک و نهاده‌های دامی، افزایش قیمت تمام شده شیر، مصرف فله‌ای لبنیات و خالی بودن بخشی از ظرفیت کارخانه‌های فرآورده‌های لبنی به عنوان عامل افزایش قیمت تمام شده لبنیات.
دگرگونی در صنعت شیر کردستان
صنعت مدرن لبنیات در استان کردستان با احداث کارخانه شیر و لبنیات پاک آرا سنندج در سال 1369 به منصه ظهور رسید که هم اکنون در استان 10 کارخانه تولید لبنیات پاستوریزه در حال انجام است.
در حال حاضر کارخانه پاک‌آرا سنندج در وضعیت فعال بوده و دارای ظرفیت اسمی دریافت 115 تن شیر خام در روز است، اما ظرفیت موجود دریافت شیر خام آن 40 تن در روز و درصد ظرفیت اسمی 34 است.
کارخانه بفرین سنندج در وضعیت فعال و دارای ظرفیت اسمی دریافت 115 تن شیر خام در روز است.
کارخانه پرشنگ سقز در وضعیت فعال و دارای ظرفیت اسمی دریافت 70 تن شیر خام در روز ، ظرفیت موجود دریافت شیر خام آن 12 تن در روز و درصد ظرفیت اسمی 17 است.
میزان اشتغال در این کارخانه پیش از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها 45 نفر و پس از آن 30 نفر بوده است.
کارخانه‌های پاکنوش و کدخدا لبن قروه، ریمیا مریوان، تریشکه کامیاران نیز در وضعیت فعال به سر می‌برند، اما کارخانه‌های آوای بانه، شاهو نشان کامیاران و دانوشان سنندج در حال حاضر در وضعیت غیر فعال هستند.
با این اوصاف تنها مزیت موجود و نقطه اتکا، عدم وابستگی صنعت دامداری به تشکیلات دولتی و تولید به روش سنتی است، چرا که با ورود دولت و نهاده‌های دولتی برای ایجاد واحدهای دامداری شیری صنعتی در سطح استان بجز ورشکستگی و عدم توفیق در حداقل‌ها و هدررفت منابع استان نتیجه دیگری حاصل نشده است.
در واقع شیر خام موجود در رگ‌های صنعت شیر در استان بدون هیچ حمایت و کمکی از طرف تشکل‌ها و نهادهای دولتی به حیات خود ادامه می‌دهد و تداوم فعالیت صنایع لبنی تنها بر همین پایه استوار شده است.
صنایع لبنیات استان به طور متوسط با 25 درصد ظرفیت در حال کار هستند، در نرم تحلیل اقتصادی هر صنعتی که واحدهای آن با حدود نیمی از ظرفیت به فعالیت خود ادامه دهد، حتماً دچار چالش، مشکل و یا لااقل رکود است، با این توضیح صنایع لبنی استان کردستان در حال نابودی و فروپاشی خواهند بود.
کاهش سرانه مصرف شیر در کشور 22 درصد اعلام شده است، اما در استان کردستان حداقل 60 درصد بوده، برای نمونه در شهرستان سقز قبل از حذف یارانه شیر، حداقل روزانه 25 هزار کیلوگرم شیر توزیع و مصرف می شد اما هم اکنون به بیش از 7 هزار و 500 کیلوگرم نمی‌رسد.
به دیگر سخن، 75 درصد کاهش مصرف شیر روی داده است و این کاهش در دهک‌های پایین جامعه شهری سقز به 95 درصد هم می‌رسد.
این مسئله به معنای این است که صنایع لبنی استان در آستانه سقوط قرار دارند و به تبع آن، صنعت دامداری استان که بدون کمک و حمایت خود را سرپا نگاه‌داشته و نیمی از اقتصاد روستایی را سامان می دهد در ورطه غلتیدن به کاهش حجمی و از بین رفتن ظرفیت‌های ایجاد شده در طول این سال‌ها است.
پیشنهاد
پیشنهادی که در این راستا به ذهن نگارنده خطور می‌کند تخصیص یارانه شیر به بخش تولید است، این یارانه می‌تواند در قالب تحویل علوفه‌های ارزان قیمت به دامداران و یا پرداخت مابه‌التفاوت قیمت تمام شده شیر خام به کارخانه‌ها اختصاص یابد.
یادداشت از مسعود حسن‌نژاد
دبیر انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی استان کردستان
انتهای پیام/79012/س30/ف4004
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
