یافته‌ها
از 259 نفر اعضای نمونه که جنسیت خود را اعلام داشتند، 44 نفر (معادل 17 درصد) زن و 215 نفر (معادل 83 درصد) مرد بودند. از 219 نفر که وضعیت تأهل خود را اعلام داشتند، 50 نفر مجرد (معادل 8/22 درصد) و 169 نفر متأهل (معادل 2/77 درصد) بودند. میانگین سنی اعضای نمونه 32/30 سال (با انحراف معیار 12/7) و میانگین سابقه کاری آنها 45/9 سال (با انحراف معیار 58/6) بود. در جدول 1 میانگین و انحراف معیار متغیرهای پژوهش ارائه شده است.
جدول 1- میانگین و انحراف معیار متغیرهای پژوهش
|
ردیف |
متغیر | مؤلفه های متغیرها | M | SD |
| 1 | سرمایه معنوی | 58/2 | 72/0 | |
| 2 | بهزیستی معنوی | 13/3 | 64/0 | |
| 3 | سرمایه اجتماعی | اعتماد بین فردی | 5/2 | 55/0 |
| 4 | تمایل به رفاه جمعی | 39/2 | 65/0 | |
| 6 | سرمایه روان شناختی | خودکارآمدی | 36/3 | 53/0 |
| 7 | امیدواری | 39/3 | 66/0 | |
| 8 | تاب آوری | 17/3 | 48/0 | |
| 9 | جهت گیری به زندگی | 33/3 | 4/0 | |
چنان که در جدول 1 مشاهده می شود، سرمایه معنوی دارای میانگین پایین تر از حد متوسط مقیاس پنج گزینه ای مورد استفاده در این پرسش نامه (در حد بسیار کم = 1 تا در حد بسیار زیاد = 5) و برابر با 58/2 بوده است. بهزیستی معنوی دارای میانگین بالاتر از حد متوسط مقیاس پنج گزینه ای مورد استفاده در این پرسش نامه (خیلی کم = 1 تا خیلی زیاد = 5) و برابر با 13/3 بوده است. اما در مؤلفه های سرمایه اجتماعی، میانگین اعتماد بین فردی و تمایل به رفاه جمعی به ترتیب برابر با 5/2 و 39/2 و کمتر از حد متوسط مقیاس پنج گزینه ای مورد استفاده در این پرسش نامه (در حد بسیار کم = 1 تا در حد بسیار زیاد = 5) بوده اند.
بالاخره مؤلفه های سرمایه روان شناختی، میانگین خودکارآمدی، امیدواری، تاب آوری و جهت گیری به زندگی به ترتیب برابر با 36/3 ، 39/3، 17/3 و 33/3 و بیشتر از حد متوسط مقیاس پنج گزینه ای مورد استفاده در این پرسش نامه (درحد بسیار کم = 1 تا در حد بسیار زیاد = 5) بوده اند.
در جدول 2 نتایج مربوط به آلفای کرونباخ و پایایی باز آزمایی مقیاس فرم کوتاه سرمایه معنوی و بهزیستی معنوی ارائه شده است.
| ردیف | مقیاس ها | تعداد سؤالات | آلفای کرونباخ | پایایی بازآزمایی | معناداری |
| 1 | سرمایه معنوی | 10 | 93/0 | 9/0 | 000/0 |
| 2 | بهزیستی معنوی | 10 | 78/0 | 8/0 | 000/0 |
چنان که در جدول 2 مشاهده می شود، آلفای کرونباخ مقیاس سرمایه معنوی فرم کوتاه در پژوهش برابر با 93/0 و پایایی بازآزمایی این مقیاس برابر با 9/0 می باشد (01/0> P). همچنین آلفای کرونباخ مقیاس بهزیستی معنوی فرم کوتاه در پژوهش برابر با 78/0 و پایایی بازآزمایی این مقیاس برابر با 8/0 می باشد (01/0> P).
در جدول 3 نتایج حاصل از تحلیل عاملی اکتشافی که به منظور بررسی روایی سازه مقیاس فرم کوتاه بهزیستی معنوی انجام شده، ارائه گردیده است.
| ردیف | سؤالات | بار عاملی | اشتراکات اولیه | استخراج شده |
| 1 | چقدر از راز و نیاز در خلوت با خدا درباره امور و کارها احساس رضایت می کنید؟ | 64/0 | 1 | 58/0 |
| 2 | چقدر احساس می کنید تجارب روزمره کاری تان تجربه معنوی مثبت و مفیدی است؟ | 52/0 | 1 | 62/0 |
| 3 | چقدر احساس می کنید جهت گیری معنوی صحیحی در امور دارید؟ | 52/0 | 1 | 56/0 |
| 4 | چقدر در کارها و امورتان احساس نشاط معنوی می کنید؟ | 57/0 | 1 | 63/0 |
| 5 | چقدر از کارها و اموری که به طور روزمره انجام می دهید، احساس رضایت معنوی می کنید؟ | 73/0 | 1 | 73/0 |
| 6 | چقدر وقتی در حال انجام امور یا کاری هستید، به خدا احساس نزدیکی می کنید؟ | 79/0 | 1 | 72/0 |
| 7 | چقدر احساس می کنید خداوند متعال به شما هر آن و هر لحظه توجه دارد؟ | 78/0 | 1 | 76/0 |
| 8 | چقدر احساس می کنید رابطه با خداوند در بهزیستی و سلامت شما نقش دارد؟ | 78/0 | 1 | 69/0 |
| 9 | چقدر نسبت به آینده خودتان احساس آرامش معنوی می کنید؟ | 68/0 | 1 | 64/0 |
| 10 | چقدر در کارها و امورتان رابطه معنوی آرامش بخشی با خداوند متعال دارید؟ | 69/0 | 1 | 71/0 |
| 11 | مقدار ویژه | 75/30 | ||
| 12 | درصد واریانس | 49/57 | ||
| 13 | درصد واریانس تجمعی | 49/57 | ||
| 14 | KMO | 93/0 | ||
| 15 | آزمون بارتلت | 24/7694 | ||
| ردیف |
سؤالات چقدر در محل کارتان.................. |
بار عاملی | اشتراکات اولیه | استخراج شده |
| 1 | .................... همکاران برای دیگران به عنوان مخلوقات خداوند ارزش قائل هستند؟ | 71/0 | 1 | 65/0 |
| 2 | ................... سرپرست برای کارکنان به عنوان مخلوقات خداوند ارزش قائل هستند؟ | 73/0 | 1 | 73/0 |
| 3 | ................... کارها و امور با اتکا بر باور های دینی و معنوی انجام می شوند؟ | 64/0 | 1 | 64/0 |
| 4 | ................... تلاش می کنید تا با رفتار های خود برای دیگران الگوی یک انسان خداترس باشید؟ | 81/0 | 1 | 71/0 |
| 5 | ................... خداترس بودن ملاک اصلی برای اعتماد متقابل است؟ | 78/0 | 1 | 69/0 |
| 6 | ................... افراد سعی می کنند تا با اعمال درست کارانه بر دیگران تأثیر بگذارند؟ | 62/0 | 1 | 61/0 |
| 7 | ................... برای درست کاری خداپسندانه ارزش قائل هستند؟ | 76/0 | 1 | 69/0 |
| 8 | ................... توجه به ارزش های معنوی در امور و کارها مورد تأکید است؟ | 71/0 | 1 | 65/0 |
| 9 | ................... باور های دینی و معنوی در انجام امور و کارها تأثیر دارند؟ | 58/0- | 1 | 57/0 |
| 10 | ................... سبک کاری افراد متأثر از توجه به ارزش های دینی و معنوی است؟ | 6/0- | 1 | 59/0 |
| 11 | مقدار ویژه | 49/32 | ||
| 12 | درصد واریانس | 63/59 | ||
| 13 | درصد واریانس تجمعی | 63/59 | ||
| 14 | KMO | 94/0 | ||
| 15 | آزمون بارتلت | 25/4353 | ||
چنان که در جدول 4 مشاهده می شود، یک عامل نهایی استخراج شده با مقدار ویژه برابر با 49/32، در مجموع 63/59 درصد از واریانس کل مقیاس فرم کوتاه سرمایه معنوی (ردیف 11 تا 13 جدول 4) را تبیین نموده است.
در جدول 5 همبستگی بین سرمایه معنوی و بهزیستی معنوی با مؤلفه های سرمایه اجتماعی و روان شناختی ارائه شده است.
| ردیف | متغیر | مؤلفه ها | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| 1 | سرمایه معنوی | - | |||||||
| 2 | بهزیستی معنوی | **5/0 | - | ||||||
| 3 | سرمایه اجتماعی | اعتماد بین فردی | **35/0 | **26/0 | - | ||||
| 4 | تمایل به رفاه جمعی | **32/0 | **45/0 | **3/0 | - | ||||
| 5 | سرمایه روان شناختی | خودکارآمدی | 1/0 | **22/0 | **24/0 | **31/0 | - | ||
| 6 | امیدواری | 09/0 | **26/0 | **2/0 | **32/0 | **75/0 | - | ||
| 7 | تاب آوری | 01/0 | *13/0 | **22/0 | **26/0 | **62/0 | **73/0 | - | |
| 8 | جهت گیری به زندگی | **23/0 | **17/0 | **2/0 | **21/0 | **24/0 | **36/0 | **35/0 | |
01/0* P< 05/0 ** P<
چنان که در جدول 5 مشاهده می‌شود، بین سرمایه معنوی و بهزیستی معنوی با اعتماد بین فردی و تمایل به رفاه جمعی (دو مؤلفه سرمایه اجتماعی) رابطه مثبت و معناداری وجود دارد(01/0P<). در مقابل، سرمایه معنوی فقط با جهت گیری به زندگی (چهارمین مؤلفه سرمایه روان شناختی) دارای رابطه مثبت است (01/0P<). بالاخره اینکه، بهزیستی معنوی با هر چهار مؤلفه سرمایه روان شناختی دارای رابطه مثبت و معنادار است (01/0 P<).
بحث
این پژوهش که با هدف ساخت و اعتباریابی مقیاس های فرم کوتاه سرمایه معنوی و بهریستی معنوی و اعتباریابی هم زمان آن با سرمایه روان شناختی و سرمایه اجتماعی به مرحله اجرا درآمد، دو مقیاس ده سؤالی را به دست داد. در درجه نخست دو مقیاس به دست آمده در پژوهش حاضر با تعاریف و نظریاتی که درباره سرمایه معنوی (Middlebrooks & Noghiu, 2010, p.67-85؛ Gracia, 2012, p.115-134؛ Yusuf, 2011, p.24-25) و بهزیستی معنوی (Fisher, 2010, p.105-121؛ Fisher, 2011, p.17-28)، به ویژه آنچه در دین مبین اسلام مورد اشاره قرار گرفته است (Shomali,2010,p.15-33؛ Yusuf,2011,p.23-40)، همسویی و همخوانی محتوایی قابل توجهی دارد.
سؤالات مطرح شده در فرم کوتاه سرمایه معنوی و به دنبال آن در مقیاس فرم کوتاه بهزیستی معنوی با تلقی سرمایه معنوی و معنویت به مثابه سرمایه دینی ( با تأکید بر التزام معنوی و درونی به رفتارها و باورهای دینی و مذهبی و به مثابه دل بستگی به خداوند متعال ) (Gracia,2012,p.115-134)، همسویی نشان می دهد؛ به ویژه پرسش نامه فرم کوتاه سرمایه معنوی تهیه شده در این پژوهش، با تأکید بر ارزش گذاری انسانی به مخلوقات انسانی و پایبندی به ارزش ها و باورهای دینی و عمل به آنها، به لحاظ محتوایی با تلقی سرمایه معنوی به مثابه دل بستگی به خداوند متعال (با تأکید بر توکل، امید و پیوند با خداوند) و با تلقی سرمایه معنوی به مثابه سرمایه دینی و عاملی معنا بخش به زندگی همخوانی بالایی دارند.
ازآنجاکه در زمان ساخت و آماده سازی پرسش نامه به آموزه ها و تعالیم دین اسلام نیز توجه شده است، می توان گفت سؤالات و مؤلفه های پرسش نامه سرمایه معنوی و بهزیستی معنوی در پژوهش حاضر دارای همخوانی بالایی با آموزه های دین مبین اسلام می باشد. در دین اسلام معنویت از یک طرف با اتکا بر رفتارها و باورهای مذهبی (Yusuf, 2011, p.23-40) و از طرف دیگر با محوریت دل بستگی، توکل و امید به آفریدگار بی همتای هستی و برقراری و حفظ شبکه های اجتماعی مورد تأکید است (Farooqi, 2006, p.113-125). در واقع معنویت در بین مسلمانان از طریق پایبندی به آداب و شعائر دینی و تلاش پیگیر و مستمر برای دل بستگی و پیوند با خالق یگانه هستی برمبنای نیت درونی معنا می یابد (Shomali, 2010, p.15-33؛ Yusuf, 2011, p.23-40).
از چنین منظری، منبع حیات بخش و بی پایان الهی در پیوندی جدایی ناپذیر با نیروی روانی و جسمی انسان، منبع و نیرویی عظیم و بی پایان را که همان سرمایه معنوی است و ماهیتی زاینده، پویا و هدایتگر، دارد به انسان عطا می کند و به دنبال آن، فضای روان شناختی وی را سرشار از احساس بهزیستی معنوی می کند (Ibid). این احساس بهزیستی و پشتوانه معنوی سرمایه ای، هم ارزش روان شناختی انسان را ارتقا می بخشد و هم خلأ درونی بی هدفی، یأس و درماندگی را پر می نماید.
بنابر این در نگاهی یکپارچه نگر و با تأکید بر آموزه های اسلامی می توان اکنون این تعریف را برای سرمایه معنوی مطرح کرد: سرمایه معنوی، نیرو، انرژی و نشاط روانی- معنوی است که در پیوند روان شناختی بین انسان و نیروی بی همتای یگانه آفریدگار هستی پدید آمده و باعث رفتار هدفمند، امیدوارانه و صبر و تلاش در دستیابی به اهداف خرد و کلان می شود.
یافته بعدی پژوهش حاضر به رابطه بین مؤلفه های سرمایه معنوی و بهزیستی معنوی با مؤلفه های سرمایه اجتماعی و سرمایه روان شناختی مربوط می شود. این یافته که مؤلفه های سرمایه معنوی و بهریستی معنوی با مؤلفه های سرمایه اجتماعی دارای همبستگی مثبت و معناداری هستند، در درجه اول حاکی از روایی همگرای بالا و مطلوب این دو مقیاس فرم کوتاه است. فراتر از آن، روابط مثبت به دست آمده در پژوهش حاضر بین سرمایه و بهزیستی معنوی و اعتماد بین فردی و تمایل به رفاه جمعی (دو مؤلفه سرمایه اجتماعی) خود حاکی از آن است که سرمایه معنوی پیوند ناگسستنی با دیگر انسان ها و اطرافیان دارد.
این وضعیت در دین اسلام بارها مورد تأکید قرار گرفته که معنویت بدون توجه و مراقبت از دیگر مخلوقات خداوند، به ویژه همنوعان، معنویتی کامل نخواهد بود (ابراهیمی دینانی، 1383، ص10). از طرف دیگر سرمایه و بهزیستی معنوی انسان و سرمایه اجتماعی می توانند دارای کارکردهای تقویت درون مدار برای یکدیگر باشند؛ به این معنا که بنابر احتمال بسیار جدی، با تقویت اعتماد بین فردی و تمایل به رفاه جمعی به عنوان مؤلفه های سرمایه اجتماعی، سطح سرمایه معنوی و بهزیستی معنوی بالا برود و برعکس. این یافته نشان از همسویی یافته های این پژوهش با نظرات و یافته های پژوهشگران دیگر دارد (Tibben, 2009, p.1-10؛ Welsh & Berry, 2009, p.1-32).
سازوکار اصلی پیوند میان سرمایه معنوی و بهزیستی معنوی با سرمایه اجتماعی، به این شکل است که اگر سرمایه و بهزیستی معنوی را بسان حالات معنوی برخاسته از پیوند با نیروی بسیط و بی پایان هستی و آفریدگار جهان بدانیم، بدون تردید می توان ادعا نمود که چنین پیوند و کسب فیضی، هستی را به جایگاه صلح، دوستی، کمک و نوع دوستی و به دنبال آن اعتماد که مؤلفه اصلی سرمایه اجتماعی محسوب می شوند، تبدیل خواهد کرد.
یافته بعدی اینکه، سرمایه معنوی فقط با جهت گیری به زندگی (به عنوان چهارمین مؤلفه سرمایه روان شناختی) و بهزیستی معنوی با هر چهار مؤلفه سرمایه روان شناختی (خودکارآمدی، امیدواری، تاب آوری و جهت گیری به زندگی) دارای رابطه مثبت و معناداری بودند. این یافته ها چند نکته احتمالی را مطرح می کند: در درجه اول اینکه، ممکن است سرمایه معنوی متغیری باشد که سبک تبیینی انسان - یعنی خوش بینی (جهت گیری به زندگی)- را تحت تأثیر قرار می دهد و در مقابل، نقش چندانی در سازه های شناختی و رفتاری توأمان (به خصوص خودکارآمدی، و در حد کمتری امیدواری و تاب آوری) ندارد.
احتمال دوم اینکه، با توجه به محتوای سؤالات مطرح شده برای فرم کوتاه سرمایه معنوی که مبتنی بر شرایط و جو کلی کار و تلاش، و نه تأکید بر احساس شخصی درباره میزان پیوند و کسب انرژی فردی بود (ر.ک به: پیوست شماره 1)، شاید بتوان گفت که مقیاس فرم کوتاه سرمایه معنوی این پژوهش دارای ماهیت زمینه گراست؛ به این معنا که سؤالات مطرح شده در آن با تأکید بر کرامت انسانی و اخلاقی افراد دیگر، همراه با نقش معنویت در کارها و امور جمعی- و نه فردی- از حالت کاملاً شخصی و درونی به حالتی جمعی و گروهی تبدیل شده است. چنین جهت گیری جمعی محتوایی آشکار در سؤالات می تواند باعث عدم پیوند بین سرمایه معنوی با خودکارآمدی، امیدواری و تاب آوری که ماهیتی شخصی دارند، شده باشد.
در حمایت از این تبیین، اگر به محتوای سؤالات بهزیستی معنوی توجه شود (ر.ک به: پیوست شماره 2)، ملاحظه می شود که محتوای آنها شخصی است؛ به همین دلیل نیز با هر چهار مؤلفه سرمایه روان شناختی رابطه معناداری برقرار کرده است؛ به خصوص اینکه، رابطه میان بهزیستی معنوی با خودکارآمدی و امیدواری نسبت به رابطه بهزیستی معنوی با تاب آوری و جهت گیری به زندگی نیرومند تر به نظر می رسد. به احتمال زیاد این یافته حاکی از آن است که حضور بهزیستی معنوی می تواند زمینه را برای تقویت سرمایه روان شناختی فراهم آورد. البته نباید به عکس این تبیین (یعنی نقش تقویت کننده سرمایه روان شناختی برای بهزیستی معنوی) نیز کم توجهی نمود.
نتیجه
نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد مقیاس فرم کوتاه سرمایه معنوی همسو با تعاریف ارائه شده از سرمایه معنوی در پارادیم های مختلف، به خصوص در پارادیم سرمایه معنوی به عنوان دل بستگی و پیوند با خدای متعال و پایبندی به شعائر و باورهای دینی، متشکل از سؤالاتی مبتنی بر ارزش گذاری انسانی و تداوم و تقویت پیوند با خدای بی همتا و فعالیت خداپسندانه می باشد. با وجود اینکه مقیاس های فرم کوتاه سرمایه معنوی و بهزیستی معنوی برای اولین بار در ایران در این پژوهش ساخت و ارائه شد، ولی همخوانی محتوایی بالایی با نظریات مطرح در عرصه معنویت دارند (Shomali, 2010, p.15-33؛ Yusuf, 2011, p.23-40).
از طرف دیگر نتایج حاصل از این پژوهش، به عنوان شواهدی از روایی سازه (همگرا) نشان داد که سرمایه معنوی و بهزیستی معنوی با مؤلفه های سرمایه اجتماعی و در درجه بعدی با مؤلفه های سرمایه روان شناختی دارای رابطه مثبت هستند. به مفهومی کاملاً ساده و روشن، این بخش از نتایج نشان می دهد که به خصوص سرمایه معنوی در کنار سرمایه اجتماعی و سرمایه روان شناختی می تواند یک منبع یکپارچه سرمایه ای (سرمایه معنوی- اجتماعی- روانی) را برای انسان فراهم آورند. مقیاس ها و نتایج حاصل از پژوهش حاضر در سایه توجه به پیشنهادهای کاربردی و پژوهشی و محدودیت های پژوهش که در زیر ارائه شده اند، قابلیت بسط و گسترش دانش کنونی بشری را فراهم می آورند.
کاربرد اول اینکه، مقیاس های ساخت و اعتباریابی شده در پژوهش حاضر را می توان در محیط های کاری مختلف (حتی در محیط های اجتماعی دیگر) به منظور بررسی سطح سرمایه معنوی و بهزیستی معنوی استفاده و نسبت به وضعیت سرمایه و بهزیستی معنوی دانش، بینش و اطلاعات لازم را کسب کرد. حوزه دوم برای کاربست پرسش نامه ساخت و معرفی شده در این پژوهش، به طراحی و اجرای پژوهش هایی برای تعیین متغیرهای هم بسته با سرمایه و بهزیستی معنوی مربوط می شود.
بر همین اساس به پژوهشگران علاقه مند توصیه می کنیم که متغیرهای شخصیتی و موقعیتی که می توانند شکل گیری سرمایه معنوی و ایجاد بهزیستی معنوی را تحت تأثیر قرار دهند، در قالب الگوهای ساختاری چندسطحی مورد بررسی قرار دهند. علاوه بر این لازم است پیامدهای رفتاری متعدد را با سرمایه معنوی مورد پژوهش قرار دهند تا از این طریق مشخص گردد که سرمایه معنوی با چه پیامدهای رفتاری دارای همبستگی است.
در پایان نیز لازم است در تفسیر و تعمیم نتایج حاصل از این پژوهش به محدودیت های آن توجه لازم و کافی شود. محدودیت اول اینکه، این پژوهش در گروه افراد بزرگ سال انجام شده است؛ از این رو در تعمیم آن به سایر گروه های سنی (مانند نوجوانان و کودکان) با ید احتیاط شود. همچنین ازآنجاکه بیشتر نمونه پژوهش حاضر را مردان تشکیل دادند، در تعمیم نتایج به زنان باید احتیاط شود.
پیوست ها
| ردیف |
سؤالات چقدر در محل کارتان.................. |
در حد بسیار کم | در حد کمی | در حد متوسط | در حد زیادی | در حد بسیار زیاد |
| 1 | ............. همکاران برای دیگران به عنوان مخلوقات خداوند ارزش قائل هستند؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 2 | ......... سرپرستان برای کارکنان به عنوان مخلوقات خداوند ارزش قائل هستند؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 3 | ................... کارها و امور با اتکا بر باور های دینی و معنوی انجام می شوند؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 4 | ............. تلاش می کنید تا با رفتار های خود برای دیگران الگوی یک انسان خدا ترس باشید؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 5 | ................... خداترس بودن ملاک اصلی برای اعتماد متقابل است؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 6 | .............. افراد سعی می کنند تا با اعمال درست کارانه بر دیگران تأثیر بگذارند؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 7 | ................... برای درست کاری خداپسندانه ارزش قائل هستند؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 8 | ................... توجه به ارزش های معنوی در امور و کارها مورد تأکید است؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 9 | ................... باور های دینی و معنوی در انجام امور و کارها تأثیر دارند؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 10 | ................ سبک کاری افراد متأثر از توجه به ارزش های دینی و معنوی است؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
پیوست شماره 2- پرسش نامه فرم کوتاه بهزیستی معنوی
| ردیف | سؤالات | بسیار کم | کم | متوسط | زیاد | بسیار زیاد |
| 1 | چقدر از راز و نیاز در خلوت با خدا درباره امور و کارها احساس رضایت می کنید؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 2 | چقدر احساس می کنید تجارب روزمره کاری تان، تجربه معنوی مثبت و مفیدی است؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 3 | چقدر احساس می کنید جهت گیری معنوی صحیحی در امور دارید؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 4 | چقدر در کارها و امورتان احساس نشاط معنوی می کنید؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 5 | چقدر از کارها و اموری که به طور روزمره انجام می دهید، احساس رضایت معنوی می کنید؟ | 1 | 2 | 3 | 3 | 5 |
| 6 | چقدر وقتی در حال انجام امور یا کاری هستید، به خدا احساس نزدیکی می کنید؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 7 | چقدر احساس می کنید خداوند متعال به شما هر آن و هر لحظه توجه دارد؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 8 | چقدر احساس می کنید رابطه با خداوند در بهزیستی و سلامت شما نقش دارد؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 9 | چقدر نسبت به آینده خودتان احساس آرامش معنوی می کنید؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 10 | چقدر در کارها و امورتان رابطه معنوی آرامش بخشی با خداوند متعال دارید؟ | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
مراجع
-ابراهیمی دینانی، غلامحسین، عقلانیت و معنویت در اسلام، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، 1383.
-حسن زاده، رمضان، روش های تحقیق در علوم رفتاری، تهران: ساوالان، 1381.
-گل پرور، محسن و مائده عابدینی، ساخت و اعتبار یابی پرسش نامه فرم کوتاه سرمایه اجتماعی، پژوهش منتشرنشده، دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان، 1391.
-محمدرضایی، محمد، «فلسفه اخلاق از دیدگاه استاد شهید مطهری(ره)»، قبسات، شماره31-30، 1382.
-Avey, J.B, F. Luthans, R.M. Smith& et al, “Impact of positive psychological capital on employee well-being over time”, Journal of Occupational Health Psychology, Vol 15, No 1, 2010.
-Bay, P.S, S.S. Ivy & C.L. Terry, “The effect of spiritual retreat on nurses ‘spirituality: A randomized controlled study”, Holistic Nursing Practice, Vol 24, 2010.
-Campbell, J.D, D.P. Yoon, & B. Johnstone, “Determining relationships between physical health and spiritual experience, religious practices, and congregational support in a heterogeneous medical sample”, Journal of Religion and Health, Vol 49, 2010.
-Duffy, R, “Spirituality, religion, and work values”, Journal of Psychological Theology, Vol 38, 2010.
-Ellison, C.G, & D. Fan, “Daily spiritual experiences and psychological well-being among US adults”, Social Indicators Research, Vol 88, 2008.
-Farooqi, A.H, “Islamic social capital and networking”, Journal of Humanities, Vol 22(2), 2006.
-Fernando, M. & R. Chowdhury, “The relationship between spiritual well-being and ethical orientations in decision making: an empirical study with business executives in Australia”, Journal of Business Ethics, Vol 95, No 2, 2010.
-Fisher, J, “Item response theory analysis of the spiritual well-being questionnaire”, Religions, V ol 1, 2010.
-ـــــــــــــــــ, “The four domains model: Connecting spirituality, health and well-being”, Religions,Vol 2, 2011.
-ـــــــــــــــــ, “Staff’s and family members’ spiritual well-being in relation to help for residents with dementia”, Journal of Nursing Education and Practice, , Vol. 2, No. 4, November 2012.
-Gracia, C, “Spiritual capital: The new border to cross”, Ramon Llull Journal of Applied Ethics, Vol. 3, No. 3, 2012.
-Han. J, & V. Richardson, “The relationship between depression and loneliness among homebound older persons: Does spirituality moderate this relationship?”, Journal of Religion and Spirituality in Social Work, Vol 29, 2010.
-Hill, P C & K. Pargament, “Advances in the conceptualization and measurement of religion and spirituality: Implications for physical and mental health research”, Psychology of Religion and Spirituality, Vol S, No 1, 2008.
-Kelso-Wright, P, “Spiritual history assessment and occupational therapy: Students using the FICA”, Washington, University of Puget Sound, Unpublished Master Thesis in Occupational Therapy, 2012
-Mac Gee, E.A, “An examination of the stability of positive psychological capital using frequency-based measurement”, PhD Dissertation, University of Tennessee, http:// trace.tennesee.edulatk-graddiss/999, 2011.
-Middlebrooks, A & A. Noghiu, “Leadership and spiritual capital: Exploring the link between individual service disposition and organizational value”, International Journal of Leadership Studies, Vol 6, No 1, 2010.
-O'Connell, K.A & S.M. Skevington, “Spiritual, religious and personal beliefs are important and distinctive to assessing quality of life in health: A comparison of theoretical models”, British Journal of Health Psychology, Vol 15, No 4, 2010 .
-Riolli, L, V. Savicki & J. Richards, “Psychological capital as a buffer to student stress”, Psychology, Vol 3, 2012.
-Shomali, M. A, “Key concepts in Islamic spirituality: Love, thankfulness and humbleness”, Message of Thaqalayn, Vol 11, No 2, 2010.
-Smith, L, R. Webber & J, DeFrain, “Spiritual well-being and its relationship to resilience in young people: A mixed methods case study”, SAGE Open, Vol 3, No 2, 2013.
-Steward, C, & G.F. Koeske, “A preliminary construct validation of the multidimensional measurement of religiousness/spirituality instrument: A study of Southern USA”, International Journal of Psychology and Religion, Vol 16, 2009.
-Tibben, W. J, “Revisiting the question of social capital in public policy: exploring new directions for community informatics research”, (Eds.), CIRN: Empowering communities: learning from communityinformatics practice, Melbourne, Australia: Centre for Community Networking Research, Caulfield School of IT, Monash University, 2009.
-Trevino, K.M, K.I. Pargament, S. Cotton & et al,“Religious coping and physiological, psychological, social, and spiritual outcomes in patients with HIV/AIDS: cross-sectional and longitudinal findings”, AIDS Behavior, Vol 14, 2010.
-Underwood, L.G, “The daily spiritual experience scale: Overview and results”, Religions, Vol 2, 2011.
-Waetford, C. M. R, “A literature review of spiritual capital, developments of spirituality in the workplace, and contributions from a Māori perspective”, New Zealand, University of Auckland, Unpublished Bachelor Dissertation in Management and Employment Relations, 2007.
-Welsh , J. A & H. L. Berry, “Social capital and mental health and well-being”, Paper presented at the Biennial HILDA Survey Research Conference 16-17, July 2009.
-Williams, B, T. Brown & A. Onsman, “Exploratory factor analysis: A five-step guide for novices”, Journal ofEmergency Primary Health Care, Vol 8, No 3, 2010.
-Williams, K, & J.C. Durrance, “Social networks and social capital: Rethinking theory in community informatics”, The Journal of Community Informatics, Vol 4, No 3, 2008.
-Woodberry, R.D,"Researching spiritual capital: Promises and pitfalls", Unpublished Document prepared for the Spiritual Capital Planning Meeting , 9-11 October 2003.
-Yusuf, M.B," Effects of spiritual capital on Muslim economy: The case of Malaysia", Research on Humanities and Social Science, Vol 1, No 2, 2011.
نویسندگان:
محسن گل پرور: دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان
نفیسه دارایی: کارشناس ارشد روان شناسی صنعتی و سازمانی دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان
فلور خیاطان: استادیار دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان
دو فصلنامه انسان پژوهی دینی شماره 32
انتهای متن/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
