مسئولان ظرفیت انتقاد پذیری ندارند/ قافیه را در رسانه به خارجی‌ها باخته‌ایم

خبرگزاری فارس-کرمانشاه-محسن نیک پی: انتشار کتاب «لزوم بازنگری در رسانه‌های ایران» بهانه خوبی شد که با «رسول مرادی» نویسنده این کتاب و یکی از روزنامه‌نگاران فعال کرمانشاه به گفت‌وگو بنشینیم. او در این کتاب از بازنگری جدی در برنامه ریزی خبری و تولید محتوا در رسانه‌ها سخن به میان آورده و با قلمی غیر متکلف، نقاط ضعف رسانه‌ها را برشمرده است. 

انتشار این کتاب هرچند در سکوت خبری رخ داد، اما نباید دست کم گرفته شود. هرچند نویسنده آن معتقد است که نسبت به او و کتابش کم لطفی شده و رسانه‌ها و مسئولان ذی ربط بی تفاوت از کنار آن گذشته‌اند. اینکه یک خبرنگار کرمانشاهی نسبت به آسیب شناسی رسانه‌ها حساسیت به خرج داده و در این فضا اقدام به انتشار کتاب کرده قطعاً کار شایسته‌ای است که باید مورد توجه بیش از پیش رسانه‌ها و مسئولان فرهنگی استان باشد.

آسیب شناسی رفتار رسانه‌ها و مسئله روزنامه‌نگاری تحقیقی، موضوع گفت‌وگوی ما با رسول مرادی است. آنچه می‌خوانید حاصل گفت‌وگوی صمیمی ما با این خبرنگار در یک ظهر دل انگیز پاییزی بود که در ادامه می‌آید.

فارس: به نظر شما بیشترین نقطه ضعف حال حاضر در رسانه‌ها چیست؟

مرادی: به نظر من بزرگترین ضعف حال حاضر رسانه‌ها این است که آن‌ها اثر گذاری خود را از دست داده‌اند. اثرگذاری مهمترین کارویژه رسانه است اما این مهم در ایران کم رنگ شده است. این وضعیت در همه اقسام رسانه یکسان نیست و بیشترین افت را رسانه‌ها مکتوب داشته‌اند.

این وضعیت دلایل متعددی دارد اما حقیقتاً گرانی کاغذ که به دلیل تحریم‌ها بوده و حضور پررنگ رسانه‌ها فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی از دلایل اصلی کم رنگ شدن تاثیرگذاری رسانه‌های مکتوب است.

طبق آماری که بنده در اختیار دارم تیراژ نشریات کاغذی کل کشور به زیر 500 هزار نسخه آمده است که حقیقتاً یک فاجعه است. در استان کرمانشاه تعداد زیادی از این نشریات  بنا به دلایل اقتصادی و به صرفه نبودن ادامه کار به طور کل تعطیل شدند که به این گونه تعطیلی مرگ خاموش گفته می شود. به طور مثال روزنامه باختر سال 1320در بعضی مواقع روزنامه 70 صفحه‌ای منتشر کرده که امروز به 8 صفحه تبدیل شده و ادامه کار هم هر روز سخت‌تر می‌شود.

فارس: صداوسیما و رسانه‌های برخط وضعیتشان چطور است؟

مرادی: مابقی رسانه‌ها مانند صدا و سیما و رسانه‌های برخط هم دچار ریزش مخاطب شده‌اند که این موضوع زنگ خطر جدی را به صدا درآورده است. به تعبیر حضرت آقا جنگ الان جنگ تبلیغات است. ابزار تبلیغات هم رسانه است. متاسفانه ما نتوانستیم این ابزار را مدیریت و حفظ کنیم و در حال از دست دادن آن هستیم. بنده در کتاب خود به صورت مختصر به این موضوع اشاره کردم و برخی پیشنهادات و تئوری‌ها برای اصلاح و بهبود این وضعیت ارائه داده‌ام.

فارس:چه چیزی در رسانه هست که احساس ضرورت کردید به آن بپردازید. چه مواردی الان ضعف جدی رسانه محسوب می‌شود؟

مرادی: در حوزه رسانه در حال پس رفت هستیم. رسانه‌ها سال قبل بهتر از رسانه امسال بودند و رسانه 2 سال قبل بهتر از رسانه سال گذشته. این راه کارهایی که عرض کردم و ضعف‌هایی که به نقد کشیده‌ام در حوزه‌های مختلفی است. به طور مثال ضعف در حوزه سواد رسانه‌ای، عدم تبیین گرایی در رسانه‌ها، ضعف تولید محتوای رسانه‌ای‌، ضعف رفتار‌های احساسی در حوزه رسانه که متاسفانه در سال اخیر به شدت با این موضوع مواجه بودیم.

کمرنگ بودن مردم در حوزه رسانه، کارشناس محور نبودن رسانه، عملکرد بسیار ضعیف در حوزه بحران و ضعف سیاست گذاری در رسانه به شدت مشهود است.

از طرفی بحث معیشتی رسانه مشکل دیگری است که ما داریم. خیلی از خبرنگاران امنیت شغلی ندارند و دستمزد کافی دریافت نمی‌کنند و بیمه نمی‌شوند.صنف های رسانه‌ای ما بسیار ضعیف هستند. قانون مطبوعات لایحه متناسب و به روزی نیست و نیاز دارد که اصلاح شود.انتظار می‌رود مسئولین این‌ها رو ببینند و قدمی در بازنگری و اصلاح اینگونه مسائل بردارند.

فارس: پیشنهاد شما برای بهبود این وضعیت چیست؟

مرادی: یکی از مشکلات جدی ما در حوزه رسانه مربوط به مدیریت مالی و اقتصادی است. واقعیت آن است اگر رسانه‌ای میخواهد اثرگذاری داشته باشد باید بتواند جنبه‌های مالی خود را تقویت کند. اما عموم مدیران رسانه‌ای ما چیزی به اسم مدیریت اقتصادی رسانه را نمی شناسند. رسانه‌های عموماً وابستگی بسیار زیادی به منابع مالی دولتی و رانتی دارند که موجب محدودیت‌های جدی در حوزه تولید و اثرگذاری می‌شود.

طبق تحقیقی که من انجام داده‌ام عموم خبرنگاران ما در کشور دستمزدی زیر یک میلیون تومان دریافت می‌کنند و شرایط کاری و استخدامی آن‌ها هم بسیار بی ثبات است. این در حالی است که در BBC و CNN قرارداد‌ها  یکساله و دستمزد سالانه آنها بین 200 هزار تا 2 میلیون و 200 هزار دلار در سال است. این وضعیت در رسانه‌های مکتوب هم به همین شکل است و دریافتی‌ها بسیار مطلوب است.

این درد بزرگی است. نتیجه این بی ثباتی در حوزه اقتصاد رسانه باعث کاهش انگیزه برای تولید مناسب، فراری شدن رسانه‌ها، رسانه فروشی و مسائل از این دست می‌شود. «خبرنگار پاکتی» متولد شده همین فضای بی ثبات مالی و اقتصادی است. 

فارس: این وضعیت چه تاثیری روی مخاطب خواهد گذاشت؟

مرادی: واقعیت این است که ما در کشورمان سواد رسانه‌ای پایینی داریم. این در حالی است که مردم ما بسیار در فضای مجازی فعال هستند. طبق آمارها ایران 40 میلیون کاربر فضای مجازی دارد و روزانه در «تلگرام» 3 میلیون مطلب تولید می‌شود. سهم رسانه‌های اصلی و مهم کشور در این تولید محتوا چقدر است؟

سهم اندکی از این تولید به رسانه‌های خبری تعلق می‌گیرد. همین مسئله موجب می‌شود که اخبار کذب به سرعت در این فضا پخش شود و به راحتی روی مخاطب تاثیر بگذارند. متاسفانه مدیران ما یا این موضوع را درک نکردند یا اگر درک کردند اقدامی برای آن انجام نداده‌اند.

فارس: مسئولان به کشور نگاه سرمایه گذاری روی این بخش ندارند. آیا این یک آسیب است؟

مرادی: بله. قطعا آسیب است. هزینه کردن برای رسانه سرمایه گذاری پرسودی است. کشورهای مختلفی در دنیا این سرمایه‌گذاری را انجام دادند و نتیجه مثبت آن را دیده‌اند. طبیعی است که هر کشوری رسانه قوی‌تری داشته باشد قدرت و حرف بیشتری برای گفتن دارد.

آیا ما در عرصه بین الملل با این مشکل مواجه نیستیم؟ انقلاب ما انقلاب آرمانگرا بود. حرف‌های ما جهانی بود. متاسفانه رسانه‌ی ما نتوانست متناسب با این آرمان‌ها پیش رود. یعنی ما نتوانستیم اهداف انقلاب اسلامی را به گوش جهانیان برسانیم و قافیه را در حوزه رسانه باختیم. حتی در داخل کشور هم نتوانستیم کار را انجام دهیم. متاسفانه مسئولین ما دانش رسانه ندارند. اگر دانش نباشد عملیات و تحلیل و... نمیتوانیم انجام دهیم.

فارس: گویا گلایه مند هستید که مسئولان استان به کتاب شما بی توجه هستند؟

مرادی: بله. از آقایان و مسئولان گلایه داریم. من نیازی به قدردانی ندارم. بهترین قدردانی این است که از این گونه کتاب‌ها حمایت کنند. با خواندن این گونه کتاب‌ها ممکن است طرز تفکر ما عوض شده و راهکارهای جدیدی برای بهبود وضعیت رسانه‌ای چه در استان و چه در کشور ارائه دهیم. مسئولین ما در حوزه رسانه وظیفه نظارتی، دوم حمایتی و سوم هدایتی دارند که متاسفانه به هیچ یک به درستی عمل نکرده و نمی‌کنند.

فارس:ضعف ایران در روزنامه نگاری تحقیقی چیست و چرا بعد از انتشار اخبار تحقیقی مردم و نهادهای ذیربط واکنش و پیگیری‌های لازم رو انجام نمی‌دهند؟

مرادی: متاسفانه افرادی که باید کارهای تحقیقی را انجام دهند؛ انگیزه را از آنها گرفتند و از آنها حمایت نشده است. این موضوع در کرمانشاه بیشتر از شهرهای دیگر به چشم می خورد. متاسفانه ما با ساختار غلطی در تمامی ارگان‌ها مواجه هستیم که مسئولین به مسائل پاسخگو نیستند.

مشکل بعدی که وجود دارد سطح مطالبه‌گری مردم از مسئولین سطح پایینی دارد. اگر مردم مسئولی را انتخاب می‌کنند باید به عملکرد آن توجه داشته باشند و در آینده خواستار ارائه برنامه دقیق از فعالیت‌های آن مسئول باشند. در اینجا رسانه‌ها وظیفه دارند که از صدای مردم پشتیبانی و مسئول را وادار به ارائه کارنامه خود کنند.

متاسفانه مسئولین ما ظرفیت انتقاد پذیری ندارند و اگر کسی از آنها انتقاد کند به چشم یک دشمن به او نگاه می‌کنند. امیدوارم  چه مردم و چه مسئولین در خصوص رفتارها و عملکردهایشان بازنگری کنند که گوشه‌ای از مشکلات ما حل شود.

انتهای پیام/ح