خبرگزاری فارس ـ گروه تئاتر(زهره سعیدی) : قدمت محلۀ سنگلج به دورۀ قاجاریه باز می‌گردد. این محله در شمال غرب و غرب تهران قدیم قرار می‌گرفت. در تهران امروز، سنگلج به حد فاصل پارک شهر، خیابان‌های خیام، مولوی و وحدت اسلامی اطلاق می‌شود. تماشاخانۀ سنگلج در همین محله واقع است و قدیمی‌ترین تماشاخانۀ فعال تهران است. این تئاتر در سال ۱۳۴۴ خورشیدی و به منظور اجرای نمایش‌های ایرانی تأسیس شد.
کار ساخت تماشاخانۀ سنگلج اوایل دهۀ ۱۳۴۰ در کنار باغ قدیمی سنگلج که امروز آن را با نام پارک شهر می‌شناسیم، آغاز شد. زمین این مجموعه به مساحت ۱۰۳۴ متر مربع، توسط یک بانوی نیک‌خواه و به منظور ساخت تئاتر به شهرداری تهران اهدا شده بود. ساخت بنا توسط آرشاویر بابائیان انجام گرفت و پس از تکمیل به وزارت فرهنگ و هنر واگذار شد. این مجموعه با نام «تالار ۲۵ شهریور» از ۱۸ مهر ماه ۱۳۴۴ همزمان با آغاز نخستین جشنوارۀ نمایش‌های ایرانی افتتاح شد و کار خود را رسماً آغاز کرد.
اجرای برنامه‌های نمایشی با استقرار گروه اول هنر ملی به سرپرستی عباس جوانمرد آغاز شد. سپس طی سال‌های بعد، شش گروه دیگر نیز در تالار ۲۵ شهریور کارهای خود را به روی صحنه بردند؛ گروه دوم هنر ملی به سرپرستی بهرام بیضایی، گروه تئاتر مردم به سرپرستی علی نصیریان، گروه تئاتر امروز به سرپرستی داود رشیدی، گروه تئاتر شهر به سرپرستی جعفر والی، گروه تئاتر میترا به سرپرستی خلیل موحد دیلمقانی و گروه تئاتر جوان به سرپرستی اسماعیل شنگله.
دهۀ ۱۳۵۰ تغییراتی در وضعیت تالار ۲۵ شهریور ایجاد کرد و نظم و رونق اولیه را از دست داد. برای اولین بار نمایشی خارجی با عنوان «بازرس» اثر نیکلای گوگول و به کارگردانی عزت‌الله انتظامی به روی صحنه رفت. بعد از انقلاب، ادارۀ این تئاتر بر عهدۀ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود و نام آن به «سنگلج» تغییر کرد. در این زمان مردم به دیگر تالارها و تماشاخانه‌های تازه تأسیس تهران توجه بیشتری نشان دادند و رفته رفته تئاتر سنگلج از رونق افتاد و مکانی شد برای اجرای نمایش‌های روحوضی و سنتی تا آنجا که در سال ۱۳۸۶، تماشاخانۀ سنگلج به مدت شش ماه تعطیل شد و مورد بازسازی اساسی قرار گرفت و در ۱۶ بهمن همان سال با شکل و شمایلی جدید بازگشایی شد.
از ابتدای تأسیس تماشاخانه سنگلج، اجرای نمایش‌های ایرانی در آن باعث شد تا از این تماشاخانه به عنوان پایگاه رشد تئاتر ایرانی یاد شود. سنگلج شاهد تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی متعددی در طول عمر ۴۶ سالۀ خود بوده است. طی این سال‌ها مردم بسیاری برای دیدن آثار برجسته ایرانی به سنگلج آمده و رفته‌اند، هنرمندان زیادی نیز سال‌هایی از عمر خود را بر روی صحنۀ سنگلج با مردم چهره به چهره شده‌اند که برخی هم دیگر در میان ما نیستند، اما سنگلج همچنان با خاطرۀ آنها پابرجا مانده تا مأمنی باشد برای دوستداران تئاتر ایرانی.
در حال حاضر پریسا مقتدی، بازیگر و کارگردان تئاتر ، مدیر اسبق مجموعه تئاتر شهر، مدیریت تماشاخانه سنگلج را از خرداد ماه سال 97 برعهده دارد ، پیش از او علی عابدی مدیریت این تماشاخانه را برعهده داشت.
درباره رویکردها و برنامه‌های این تماشاخانه با پریسا مقتدی به گفت‌وگو نشستیم. مقتدی نخستین زنی است که مدیریت مجموعه تئاتر شهر را برعهده داشت. وی در گذشته ریاست فرهنگسرای سرو، مدیر هنری فرهنگسرای سرو (بانو) و مسئول انجمن نمایش فرهنگسرا، مدیر هنری تالار هنر، عضو هیئت مؤسس انجمن تئاتر کودک و نوجوان خانه تئاتر، سرپرست مجموعه تئاتر شهر (از ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۰) را برعهده داشته است.
*خانم مقتدی لطفا برای سوال نخست بفرمایید که نگاه شما به تماشاخانه سنگلج چه نوع نگاهی است، آیا رویکردتان این است که این تماشاخانه را صرفا برای نمایش‌های سنتی اختصاص دهید یا اینکه دست هنرمندان را برای اجرای دیگر نوع کارها نیز باز می‌گذارید؟
-یک اتفاقی در دوره مدیریت آقای عابدی در تماشاخانه سنگلج کلید خورد، البته من هم با آن موافق بودم و به همان شیوه کار را ادامه دادم، آن هم این بود که تماشاخانه سنگلج تنها برای اجرای نمایش‌های آیینی سنتی نیست، بلکه تمام نمایش‌های ایرانی را می‌توان در این تماشاخانه اجرا کرد که یکی از گونه‌های نمایش‌های ایرانی، نمایش‌های آیینی ـ سنتی است. بنابراین گستره وسیع تری از آنچه خیلی‌ها تصور می‌کنند را این تماشاخانه پوشش می‌دهد.
خوشبختانه مخاطبان تماشاخانه هم در طول این مدت با این نگاه آشنا شدند، منتها چیزی که کماکان در سنگلج وجود دارد، این است که هنوز مخاطبان انتظار صرف اجراهای طنز و کمدی را از این تماشاخانه دارند و دوست دارند که این نوع کارها را ببینند، یعنی تئاتر ایرانی جدی هنوز هم در این تماشاخانه خیلی جایگاه ندارد و تماشاچی با آن ارتباط برقرار نمی‌کند.
بنابراین شاید نیاز به زمان بیشتری باشد تا تماشاچی با این فضا آشنا شود اما بهرحال ما قدم اول را در این زمینه خوب برداشتیم. جشنواره نمایش‌های آیینی ـ سنتی هم یک سال در میان در این تماشاخانه برگزار می‌شود و این خودش یک اتفاق خوب است امسال هم دوره برگزاری آن بود و بستر خوبی برای تماشاگران کارها فراهم کرد.
*به نظر می‌رسد که به لحاظ دانشگاهی جایگاه خوبی برای نمایش‌های ایرانی هنوز فراهم نشده است؟
بله همینطور است متأسفانه این مشکل خیلی هم جدی است، به نظر من جایگاه دانشگاهی نمیش‌های آیینی سنتی و ایرانی خیلی ضعیف است. ما در حوزه نمایش‌های عروسکی ، گرایش عروسکی در دانشگاه‌ها داریم به همین نسبت دانشجویان در انتخاب این رشته آموزش آکادمیک می‌بینند و بعد وارد فضای تجربی می‌شوند و تجربه در کنار دانششان قرار میگیرد اما هنوز این اتفاق در حوزه تئاتر کودک و گونه‌های مختلف نمایش‌های آیینی ـ سنتی در دانشگاه‌ها نیافتاده است.
همین باعث شده که پایه دانش بنیان نمایش‌های آیینی ـ سنتی رشد نکند، بعضا حتی در جاهایی ضعیف هم باشد چرا که تکیه اصلی تنها بر تجربه می‌شود و بخش آکادمیک و علمی سست است، همین به نظر من ضعفی است که به چشم میخورد. امیدوارم این نگاه از سوی جامعه دانشگاهی ایجاد شود تا هر دو سمت ماجرا همسان با هم رشد کنند. در حال حاضر بچه‌های تئاتر ایرانی در حوزه تجربه خوب هستند، کارهای خوبی هم ارائه میدهند که قابل تحسین است اما در بخش دیگر نیز می‌بایست قوی شوند.
*در حال حاضر بیشتر درخواست‌های اجرایی که برای تماشاخانه دارید از سوی چه اقشاری است ، مثلا بیشتر هنرمندان تئاتر پیشکسوت یا جوانان؟
واقعیتش این است که ما با حجم قابل توجهی از نیروهای جوان که فارغ التحصیل دانشگاه هستند ، روبرو هستیم، بعضا هم علاقه مندان این حوزه هستند که در همه سالن‌های نمایشی و سنگلج هم از این امر مبرا نیستند. خیلی از اینها بدنه جوان هنرمندان هستند که تعدادشان هم کم نیست. حوزه پیشکسوتان هم گاها فعال هستند که آنها هم در سنگلج اجرا می‌روند.
ما سعی می‌کنیم معمولا در هر فصل ترکیبی از یک پیشکسوت و یک گروه جوان را در اجراها داشته باشیم.
*الان با این وضعیت محدود شدن مخاطبان تئاتر و سینما، وضعیت سنگلج به چه صورتی است آیا این شرایط به مخاطبان سنگلج هم تأثیر گذاشته است؟
بله به طور عموم می‌توان گفت که در سنگلج هم این اتفاق افتاده است بهرحال وضعیت اقتصادی جامعه تأثیر بر دیدن تئاتر و سینمای خانواده‌ها گذاشته است. معمولا تئاتر و سینما هم فعالیت‌های گروهی هستند نه فردی، یک خانواده سه ـ چهار نفره که تصمیم میگیرد به دیدن تئاتری برود ، هر چند بلیت تئاتر سی یا چهل هزار تومان هزینه بالایی نیست اما این خانواده به خوردن شام یا تنقلات در مسیر و کرایه ماشینشان نیز فکر می‌کنند. این تئاتر دیدن در یک پکیج دیده می‌شود که بهرحال در شرایط فعلی شاید برای خانواده‌ها دشوار باشد.
علاوه بر وضعیت اقتصادی، شرایط آب و هوا، آلودگی‌ها و مرکز شهر در تهران نیز همه بر مخاطب تئاتر و سینما اثرگذار است. سنگلج هم بی تأثیر از این وضعیت نیست با تمام این احوال من معتقد هستم تئاتری که با کیفیت باشد ارتباط خود را با تماشاچی برقرار می‌کندف در همین شرایط هم استقبال خود را دارد اما در کل این اتفاق برای تئاتر افتاده و سنگلج هم شامل حال این وضعیت شده است.
*به نظر شما به استثنای مسائل اقتصادی که به شرایط فعلی کشور باز می‌گردد، چطور می‌توان مردم را به سمت فرهنگ از سینما و تئاتر تا دیگر هنرها سوق داد و این روحیه را دو مرتبه در آنها تقویت کرد؟
به نظر من اصلا نباید این فکر کنیم که شرایط را به گذشته بازگردیم چرا که گذشته هم اتفاق خوبی در مقیاس جمعیت شهر تهران و تماشاچی‌هایی که بودند، نبوده است و اصلا رقم غیرقابل طرحی است. ما باید به افق آینده فکر کنیم.
بنابراین نگاه تصمیم گیرندگان کلان کشور در حوزه تبلیغات و کارهای فرهنگی چون تئاتر می‌بایست قدری تغییر کند مثلا تئاتر باید تبلیغات صدا و سیما و شهرداری ، بیلبردها و بنرهای شهری را داشته باشد که ندارد! حتی این پیامک‌های شهری که برای هر مغازه و دکان و فروشگاهی برایمان روزانه می‌آید نیز می‌بایست بخشی به تئاتر و سینما اختصاص پیدا کند.
متأسفانه تئاتری‌ها امکان اینکه تبلیغات تئاترشان را برای مردم انجام بدهند، ندارند ، حال چه توقعی است که مردم اطلاع داشته باشند چه کارهایی این روزها روی صحنه است؟
این راهکارها هم می‌توانند در اختیار تئاتر باشد که متأسفانه نیست، تبلیغات تئاتر در صدا و سیما و شهرداری خیلی ضعیف است همه وظیفه دارند در این زمینه جدی باشند . متأسفانه تئاتری‌ها امکان اینکه تبلیغات تئاترشان را برای مردم انجام بدهند، ندارند ، حال چه توقعی است که مردم اطلاع داشته باشند چه کارهایی این روزها روی صحنه است و چه بازیگرانی با چه محتوایی کار می‌کنند؟!
فرض کنید ما کاری روی صحنه داریم که برای آن تبلیغات میلیونی کرده‌ایم، طبیعتا همین باعث می‌شود که سالن ما پر شود، عده‌ای که نمایش‌های ایینی ـ سنتی دوست دارند و عده‌ای که درام دوست دارند از این کارها استقبال می‌کنند دیگر عدد 237 نفر ظرفیت سالن سنگلج که چیزی نیست! به طور کلی همه اینها به نظر من حلقه‌های گمشده تئاتر هستند.
نکته دیگر هم این است که خود تئاتری‌ها هم باید در این زمینه تلاش کنند تا ارتباط بهتری با عرضه نمایش‌های با کیفیت با تماشاگر تئاتر برقرار کنند و تماشاگر بتواند با کار همذات پنداری کند، همه این اتفاقات دو سویه است اما بخش اول جای خالی‌اش خیلی احساس می‌شود.
*شما از خرداد ماه سال گذشته فعالیت‌تان را در تماشاخانه سنگلج آغاز کردید، آیا از حضورتان در این مجموعه رضایت دارید و اتفاقاتی که برایش برنامه ریزی داشتید چه اندازه محقق شده است؟
البته هیچوقت نبوده که من از جایی که هستم رضایت داشته باشم،همیشه کسری‌ها و کاستی‌هایی است که باعث نارضایتی‌ام می‌شود، اینجا هم همینطور است یک دست بستگی‌هایی با آن روبرو هستم که در برخی اوقات بیشتر و در برخی زمان‌ها کمتر می‌شود و این اجازه نمی‌دهد که دقیقا به آن چیزی که می‌خواهیم نزدیک شویم. همین نزدیک و دور شدن‌ها رضایت ما را مشخص می‌کند وگرنه حتما همه بهترین مطلوب‌هایی که می‌خواهیم نمیرسیم.
من هم فکر می‌کنم در این مدت یکی ـ دو قدم جلوتر از گذشته رفته‌ام ولی هنوز تا جایی که باید برسم خیلی فاصله دارم. امیدوارم بتوانم جلوتر از اینها هم حرکت کنم.
*الان به لحاظ امکاناتی تماشاخانه سنگلج در چه سطحی است؟
خوشبختانه سنگلج از سال‌ها پیش که اتابک نادری و علی عابدی در آن بودند، بازسازی‌اش شروع شد و الان شرایط خوبی دارد ، البته در دوره من هم کارهایی مثل اضافه شدن سیستم صوتی و تجهیز آن و بازسازی نمای تماشاخانه صورت گرفته و اساس سیستم فنی خوب و در حد قابل قبول است یعنی تقریبا استاندارد کامل را دارد و از این لحاظ‌ها دچار مشکل نیست.
ولی یک خرده کارهایی هم وجود دارد که از نظر من شاید جزو اولویت‌هایی ما هنوز قرار نگرفته بوده، چرا که من از لحاظ شروع فعالیتم اینجا می‌بایست اولویت‌هایی که از قبل وجود داشته را مهیا کنم و نتوانستم تغییرات زیادی اعمال کنم.
این تماشاخانه به لحاظ بودجه‌ای هم زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار دارد ، کارمندان هم از سوی وزارت ارشاد تعیین می‌شود، بنابراین ما زیرمجموعه اداره کل و در واقعوزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستیم.
*تا انتهای سال قرار است چند نمایش دیگر در این تماشاخانه به صحنه برود؟
الان که یک نمایش روی صحنه است، صحبت‌ها و هماهنگی‌هایی برای اجرای یک نمایش مناسبتی به مناسبت ایام فاطمیه انجام دادیم که اواخر دی و اوایل بهمن ماه به صحنه برود، بعد از آن هم خودمان را برای جشنواره فجر آماده خواهیم کرد چرا که این تماشاخانه هر سال در فجر حضور فعال دارد.
برای تا انتهای سال هم تصمیم داریم دو اجرای دو نوبته را هماهنگ کنیم.
*اولویت‌هایتان برای سال آینده به چه صورت است؟
بیشتر تلاش ما این است که بتوانیم یک ترکیبی از مؤثرترین پیشکسوتان را در سال آینده برای اجراها در سنگلج ترتیب دهیم، چرا که بخشی از دوستان ما به دلائلی دیگر در این حوزه فعال نیستند تلاش داریم آنها را ترغیب کنیم که به فعالیت در سنگلج بپردازند.
به همان نسبت هم امیدوار هستیم که بتوانیم فضایی بهتر به لحاظ سرویس دهی در اختیار مردم قرار دهیم. یک چیزهایی را امسال برای بازسازی در ذهن داشتم مثل سرویس‌های بهداشتی که خیلی برایم مهم بود ، اما هنوز نتوانستیم کاری بکنیم این جزو اولویت‌ها نبود اما برای خودم حساسیت داشت ما باید مخاطبمان را در همه شرایط امکاناتی در تماشاخانه در نظر بگیریم از صندلی که روی آن می‌نشیند تا سالن نمایشی، کیفیت آثار و از سوی دیگر هم سالن انتظار و سرویس‌های بهداشتی.
اینها همه با هم یک پکیج است که می‌بایست برای آن برنامه ریزی داشته باشیم. نمی‌شود فقط به یک اثری که روی صحنه می‌رود توجه کرد و مسائل دیگر را در نظر نگرفت.
ممنون از وقتی که در اختیارمان گذاشتید. موفق باشید.
انتهای پیام/
