به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، ویروس کرونا باعث شد تا برگزاری مراسم‌ها و آئین‌های تاریخی سوگواری اباعبدالله الحسین(ع) همچون شیرخوارگان، نخل‌گردانی کاشانی‌ها، چهل و یک منبر در شهرضا، نخل‌گردانی و جغجغه زنی در نطنز ممنوع شود؛ بر اساس اطلاعیه شورای اسلامی و دهیاری روستای قورتان، مراسم زار خاک نیز به جمع آئین‌هایی که امسال برگزار نمی‌شود، پیوست.
روستای قورتان در شرق استان، در حوالی شهر ورزنه و با فاصله حدود ۱۰۰ کیلومتری از شهر اصفهان قرار دارد؛ با پیداشدن چند کوزه در اطراف روستا، قدمتش را تا زمان هخامنشیان تخمین می‌زنند و گویش محلی مردم روستا که ریشه در زبان پهلوی دارد، بر تاریخ و قدمت آن صحه می‌گذارد.
هم در دل روستا و هم در فهرست آثار ملی ایران، ارگ پنج هکتاری قورتان با ۱۴ برج دیده‌بانی که یکی از آن‌ها به دلیل طغیان رودخانه تخریب شده به چشم می‌خورد؛ قلعه‌ای که گفته می‌شود به عصر دیلمیان و قرن چهارم بر می‌گردد و هزار سالی را محکم ایستاده تا از مهم‌ترین بناهای خشت و گلی ایران شود.
تا قبل از کرونا، ارگ قورتان یکی از دلایل حضور اتوبوس‌هایی بود که توریست‌های داخلی و خارجی مشتاق را برای بازدید به روستا می‌آورد؛ اما این این تنها دلیل حضور آن‌ها نبود.
میراث معنوی در درون میراث تاریخی
در روز تاسوعا جمعیت زیادی از شهرهای مختلف ایران و حتی توریست‌های خارجی در میراث تاریخی قورتان یعنی ارگ آن، جمع می‌شدند تا شاهد میراث معنوی این مردم یعنی «زار خاک» که سوگواری آن‌ها برای سیدالشهداء(ع) است باشند.
مراسمی که در آن با نوحه سرایی، دم گرفتن، نخل‌گردانی، به خاک افتادن، گرداندن خاص شال عزا و اشک و آه عزاداران از آنچه در عاشورا اتفاق خواهد افتاد همراه است.
اما امسال کووید ۱۹ باعث شده تا عاشقان حسینی در روستای قورتان و نیز روستای بلان که همجوار و همراه قورتانی‌ها در اجرای زار خاک‌اند، در حسرت برگزاری این مراسم بمانند؛ در همین راستا از رئیس شورای اسلامی روستای قورتان درباره عزاداری خاص این روستا و برنامه‌ای که برای امسال تدارک دیده‌اند جویا شدیم.
مراسم «زار» و «زار خاک» چیست؟
احمد محمدی امروز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس اظهار داشت: مراسم «زار» روستای قورتان از قدمت ۱۳۰ تا ۱۵۰ سال برخوردار است و علت نامگذاری آن، زار و ناله‌ای است که در ماه محرم سر می‌دهیم؛ در تعدادی از ابیاتی که در این مراسم ذکر می‌شود نیز کلمه زار به کار رفته است.
رئیس شورای اسلامی روستای قورتان در خصوص نحوه برگزاری این مراسم تشریح کرد: در دهه اول محرم، مردم هر روز ۴٠ تا ۵٠ دقیقه قبل از اذان مغرب در حسینیه روستا جمع می‌شوند، سادات یک بیت را قرائت می‌کنند و مردم عادی، پشت سر آن‌ها این بیت را تکرار می‌کنند؛ آنگاه با خروج از حسینیه در ۱۲ ایستگاه این ابیات خوانده می‌شود که برای سادات در هر ایستگاه متفاوت ولی برای سایر مردم همان بیت اول است.
وی افزود: بعد از آن مردم مجدداً وارد حسینیه می‌شوند و سادات در وسط و مردم عادی دور تا دور حسینیه یک دایره تشکیل می‌دهند؛ هر کدام دم و نوحه‌ای را سر می‌دهند که برای مردم عادی ثابت است ولی برای سادات هر بار تغییر می‌کند و تمام افراد حین خواندن این ابیات، شال عزای خود را به شیوه‌ای خاص می‌گردانند.
محمدی با ذکر این نکته که مراسم «زار خاک» روستای قورتان در روز تاسوعا در فهرست میراث معنوی به ثبت رسیده‌است، اجرای آن را اینگونه توصیف کرد: یک ساعت و نیم قبل از اذان مغرب شروع می‌شود و به این شکل است که در جلوی جمعیت نخل، پس از آن طبالان و سنج زنان، سپس سادات و بعد از آن مردم معمولی که عام نامیده می‌شوند قرار می‌گیرند.
رئیس شورای اسلامی روستای قورتان ادامه داد: ذکر کسانی که نخل را می‌گردانند «یا حسین، شاه حسین» است و هماهنگ با ضرب‌آهنگ طبل و سنج، نخل را به چپ و راست حرکت داده و به پیش می‌روند.
وی اضافه کرد: سادات در این مراسم برای خود نوحه و دم‌هایی را دارند که بیت اول آن توسط خودشان سروده شده ولی ابیات دیگر را از محتشم کاشانی وام گرفته‌اند؛ این ابیات و نوحه‌های سادات تا پایان مراسم مدام تغییر می‌کند.
محمدی درباره مردم عام که در پشت سر سادات قرار می‌گیرند بیان داشت: این دسته سر به «خاک» می‌گذارند، سپس می‌نشینند و می‌گویند: «بهر حسین امشب ملامت می‌شود/ این شام را، صبحش مباد، فردا قیامت می‌شود»؛ آنگاه بلند می‌شوند و با ذکر یا حسین، شاه حسین بر سینه می‌کوبند و به راه ادامه می‌دهند تا در ایستگاه بعدی دوباره به خاک بیافتند.
رئیس شورای اسلامی روستای قورتان تأکید کرد که بنیانگذار و مؤسس این مراسم بزرگان و عالمان سادات روستا هستند اما آن‌ها مراسم را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرده‌اند که تمام اعضای روستا در نحوه اجرای آن دخیل باشند؛ مثلاً در خصوص نخل‌گردانی، اگرچه با کثرت جمعیت افراد مختلف در زیر نخل قرار می‌گیرند اما همواره بلند کردن و گرداندن آن بر عهده چند خاندان خاص است.
وی اشاره کرد که دیگر بخش‌های اجرایی مراسم مثل طبل‌زنی، سنج‌زنی، علمداری و حتی ریختن کاه بر روی زمین در مراسم «زار خاک» در روز تاسوعا، بر عهده یکی از طوایف روستاست و خانواده‌های دیگر نمی‌توانند در امور آنان مداخله کنند.
آئین زار و زار خاک برگزار نمی‌شود اما شعائر حسینی را بر پا می‌داریم
محمدی در رابطه با اجرای مراسم زار در دهه اول محرم و زار خاک در روز تاسوعا با وجود ویروس کرونا ابراز داشت: با توجه به مصوبه ستاد ملی کرونا مبنی بر ممنوعیت برگزاری مراسم‌های خاص همچون یوم‌العباس زنجان، نخل‌گردانی یزد، شیرخوارگان و... برگزاری مراسم زار با ابلاغیه استان و بخش و نیز به علت تراکم جمعیت و احتمال انتقال ویروس لغو شد.
رئیس شورای اسلامی روستای قورتان خاطرنشان کرد: با جلساتی که با بزرگان روستا، سادات، جوانان و هیأت امنای مساجد و تکایا برگزار کردیم مصوب شد که امسال پخش غذای نذری که هر ساله انجام می‌گرفت حذف شود و از ساعت ۲۱ در حسینیه روستا به مدت یک ساعت تا یک ساعت و نیم، سخنرانی، مداحی و سینه زنی، با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی صورت پذیرد تا هم سلامت عزاداران حفظ شود و هم شعائر حسینی بر پا شود.
انتهای پیام/۶۳۰۵۸/ص۳۰/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
