یک مدرسه متفاوت با حضوری متفاوت در کرونا؛ بخش دوم از تجربه مدرسه مصطفی (ص)

بخش دوم

عباد عیسوی   

قدم چهارم:

نیاز جدی فرزندان در دوران کرونا، کارهای گروهی، برنامه‌های جمعی، همگرایی و هم‌افزایی، بازی و با هم بودن بود.

نیاز اول و اولویت جدی فرزندان، جدول ضرب و محاسبه‌ی مساحت و حفظ فلان و بهمان نبوده و نیست. نیاز فرزندان ما در این دوران، تجربه‌های اجتماعی و احساس فضای فرح‌بخش در مدرسه است.

از این رو برنامه‌های متنوعی از این دست در مدرسه تدارک و اجرا شد:

پروژه زیتون یکی از این برنامه‌های آموزنده و جذاب بود.

برداشت زیتون درخت مدرسه، اخذ دستور تلخ‌زدایی آن و تحویل مقداری زیتون تازه جهت انجام پروژه تلخ‌زدایی در منزل، بخشی از این برنامه بود. بعدها خروجی این پروژه در قالب «نمایشگاه زیتون» در مدرسه به نمایش درآمد. روزنامه دیواری، آلبوم عکس، تحقیق و پژوهش‌های دانش‌آموز بسیار زیبا و ارزشمندی در این نمایشگاه، ظهور و بروز یافت.

یکی دیگر از برنامه‌های با موضوع زیتون، هرس درخت در پاییز بود که با اشتیاق و دست به کار شدن فرزندان مصطفی تحقق یافت.

کلاس شاهنامه‌خوانی جزء برنامه‌های رسمی طی سه سال حیات مدرسه بوده است که امسال نیز با وجود محدودیت‌ها، برگزار شد.

هفته‌ای یک جلسه یک ساعته با انجام بازی‌های متنوع و خلاقانه، فوتبال سالنی و داستان‌های اسطوره‌ای شاهنامه که آن را به یکی از جذاب‌ترین کلاس‌های مدرسه تبدیل کرده است.

میز‌های جدید مدرسه که آمد، برخی از آنها اشکالاتی داشتند. فرزندان خود پیشنهاد مرمت میزها را دادند و یک پنجشنبه با دریل و میخ و چکش به سراغ میز‌های معیوب رفتند و یک روز خاطره‌انگیز و یک مشارکت جدی و واقعی را با چاشنی مهارت‌آموزی در مدرسه رقم زدند.

این اتفاق یک کار مهم و مؤثر و اعتمادساز در میان فرزندان پایه دومی مدرسه بود.

به دلیل محدودیت‌های کرونایی و عدم دسترسی به باغ استیجاری مدرسه، فرزندان با رنگ کردن لاستیک‌ها و جایگذاری آن در حیاط مدرسه، به باغچه‌های کوچک و پیگیری موضوع باغبانی در اندازه‌ای کوچکتر روی آوردند.

این روزها خیار و گوجه‌فرنگی در همین محیط‌های کوچک در حال نشو و نماست.

دیگر پروژه مطالعاتی و اجرایی فرزندان، ساخت آلاچیق در حیاط مدرسه است. فرزندان پایه چهارمی مدرسه مطالعات و طراحی آن را انجام دادند و با پالت‌های موجود در مدرسه به سراغ ساخت آلاچیق رفتند.

هرچند این پروژه جامع هنوز به اتمام نرسیده ولی یکی از دغدغه‌های جدی فرزندان است که پایان آن یک حرکت و خاطره‌ی ماندگار و کاربردی در اذهان آنان خواهد بود.

تمام این طرح و برنامه‌ها یعنی مدرسه، منحصر در درس مصطلح و متداول و کتابی نیست و در سخت‌ترین شرایط، برنامه‌های فرابرنامه به دور از مجاز و در فضایی واقعی و حقیقی برقرار است.

قدم پنجم:

کرونا نتوانست توقفی ایجاد کند، وقتی انگیزه برای رفتن و طی طریق باشد و عزم جدی موجود باشد، سختی‌ها و موانع، پیچ و خم جاده‌اند نه عامل توقف و ایستایی.

در همان مهرماه و در زمانی که هنوز آموزش و پرورش برای انجمن اولیاء و مربیان برنامه‌ای نچیده بود، انتخابات   انجمن اولیاء و مربیان مدرسه به شکل مجازی برگزار  شد.

کاندیدا‌ها فایل معرفی خود را فرستادند، برگه‌های رأی به منازل ارسال شد و انتخابات برگزار شد و شاید اولین انجمن اولیاء و مربیان مدارس در مصطفی تحقق یافت.

چندی بعد انجمن دانش‌آموزی مدرسه نیز طبق و طی فرآیند تعریف شده، انجام و اعضای شورای دانش‌آموزی مدرسه نیز تعیین شدند.

جلسات گزارش عملکرد برنامه‌های آتی مربیان و خانواده‌ها هم طبق برنامه از قبل تعیین شده و به شکل ماهانه و با رعایت پروتکل‌ها و فاصله‌گذاری و به شکل اختیاری برگزار گردید و حتی در شرایط قرمز این جلسات به شکل مجازی برقرار گردید.

برنامه‌های بازدید از مدرسه و ارائه گزارش عملکرد مدرسه و تبیین رویکردها به مسئولان شهری، دلسوزان و چهره‌های فرهنگی شهر، خیرین و ... نیز در این ایام به شکل مدون شده و طبق برنامه و دعوت، انجام و تلاش گردید هیچ برنامه‌ای تعطیل نگردد. برگزاری قریب به ۱۰ جلسه از این جنس با نماینده مردم شریف آمل در مجلس شورای اسلامی، شهردار محترم، ریاست اداره‌ی اوقاف و دیگر عزیزان شاهدی بر این مدعاست که حرکت در مدرسه و اهداف و برنامه‌ها باقی و برقرار است.

قدم ششم:

علاوه بر پیگیری جدی مباحث علمی آموزشی مدرسه، دیگر مباحث اصلی و اولویت‌دار مدرسه اعم از حوزه‌های تربیتی و مهارتی، تعطیل شدنی نیستند.

کرونا نمی‌توانست مجموعه را محصور در آموزش کند، مدرسه و اقبال خانواده‌ها به آن و رویکرد کلی مدرسه، موضوعات مهم‌تری مانند مهارت و تربیت بود که باید شعله‌اش روشن می‌ماند. در سالی که همه چیز در دیگر مدارس تعطیل شده بود و آموزش هم به نحوی رفع تکلیف می‌نمود، وظیفه‌ی خطیری بر عَهد و عُهده‌ی مدرسه بود.

یکی از برنامه‌های هفته مدرسه، مراسم پرچم است. صبح شنبه طی مراسمی در حیاط مدرسه و با خوانش جمعی سرود ملی، پرچم کشورمان برافراشته و در چهارشنبه یا پنجشنبه آخر هفته طی مراسمی پرچم پایین می‌آید.

یکی از برنامه‌های سال، روز بدون کادر در مدرسه است، روزی که اداره‌ی مدرسه به دست فرزندان سپرده می‌شود. تمرین مدیریت، پیگیری امور جاری در مدرسه، مسئولیت‌پذیری و ایجاد حس مالکیت نسبت به مجموعه‌ای که متعلق به فرزندان است، صحنه‌های جالبی را رقم می‌زند.

توجه به کار گروهی و دادن فرصت به فرزندان از مهمات برنامه‌های مدرسه است. برگزاری خودجوش و تشکیل گروه حفظ قرآن از کارهای خلاقانه‌ی جمعی از فرزندان پایه دوم مدرسه بود که همچنان باقی و برقرار است.

بسیج دانش‌آموزی از برنامه‌های جذاب برای فرزندان است. با اینکه این برنامه، عصر‌ها برگزار می‌شد ولی عده قابل توجهی از فرزندان هر کلاس با لباس نظامی و با انگیزه به مدرسه می‌آیند تا نظام‌جمع را تمرین کنند و در پایان با فرمانده که اتفاقاً مدیر مدرسه نیز است، فوتبالی بازی کنند.

بعدها که اسلحه واقعی را هم ببینند و بی‌سیم را تجربه کنند و احتمالاً به برنامه‌های اردویی پرداخته شود، روحیه و انگیزه‌ی بسیجی ماندن در آنان قوی‌تر خواهد شد.

یکی از برنامه‌های جدی در سال کرونایی، تعمیق موضوع کتابخوانی در فرزندان بود. اختصاص ساعتی به موضوع کتابخوانی در مدرسه و اشتغال به آن توسط مربی و فرزندان، فرهنگ کتاب و کتابخوانی را در فرزندان بیدار و مستدام کرد. بعدها این فرهنگ به خانه‌ها نیز کشیده شد و از خانواده‌ها خواسته شد تا به این کمپین بپیوندند و عکس‌های ساعات مطالعه خود را ارسال نمایند.

فرزندان مصطفی از کتابخوان‌ترین فرزندان در حد خویش می‌باشند.

یکی از اثرات زیانبار کرونا، آسیب‌های روانی و روحی به خانواده‌ها و فرزندان بوده است، تبعات این آسیب‌ها آغاز شده و تا سال‌ها گریبان برخی را خواهد گرفت. استقرار تیم مشاوره‌ای مدرسه از اسفند ۹۹ و تداوم این حضور و پیگیری مباحث و مشکلات و مشاوره به خانواده‌ها و سنجش‌های دانش‌آموزی منجر به پیگیری و حل برخی مشکلات و ارائه راهکار رفع برخی از این کمبودها و آسیب‌ها می‌تواند باشد.

یکی از اقدامات سازنده و پیش‌برنده در مدرسه در جهت تحقق رویکرد اکتشافی، راه‌اندازی کارگاه و آزمایشگاه «شهید دکتر فخری‌زاده» مدرسه در اسفندماه برای بسترسازی کشف و خلاقیت و مهارت‌آموزی بود.

تجهیز آزمایشگاه با اقلام حداقلی برای انجام آزمایشات مرسومی که لازم است یکی از نیازهای مدرسه بود که بالاخره با همت مجموعه محقق شد. از این پس برخی از فرزندان علاقه‌مند، اوقات خود را در آن خواهند گذراند.

از کارهای خودجوش و خلاقانه، تشکیل کانال‌های کسب‌وکار توسط برخی کلاس‌های مدرسه بود. فروش اقلام محلی، محصولات دست‌ساز و بسته‌بندی برخی محصولات از تلاش‌های فرزندان برای جذب و جلب مشتری بود. اوج فروش این فروشگاه‌ها و بازار، در پایان اسفند و فروش عیدانه‌ی آنان بود.
بازدید از نانوایی توسط فرزندان پایه دومی مدرسه یکی از خاطرات ماندگار سالی بود که بازدید و اردو در آن به سمت صفر میل می‌کرد.

با رعایت قواعد بهداشتی این بازدید جذاب انجام شد، هرچند بازدید بعدی به دلیل قرمز شدن اوضاع در آمل، لغو گردید.

یکی از برنامه‌های اردوی که با حضور خانواده‌ها تشکیل و برقرار گردید، برنامه درختکاری در ۱۵ اسفند در یکی از روستاهای اطراف آمل بود. این برنامه که با استقبال خوب خانواده‌ها و حضور شاداب و پرانرژی فرزندان برگزار شد، نزدیک به ۴۰ اصله نهال جنگلی با ارزش جنگل‌های هیرکانی در محوطه‌ی آرامگاه روستای سورک کاشته شد که علاوه بر احیای سنت حسنه‌ی کاشت درخت، درختان اصیل جنگلی، مشارکت والدین و از همه مهم‌تر، پیگیری رشد آنهاست که بدل به خاطره‌ای ماندگار شد.

از دیگر برنامه‌هایی که در طول سال با توجه به شرایط خاص اجتماعی و اقتصادی، چندین مرتبه در محله‌ی استقرار مدرسه انجام شد، تهیه‌ی بسته‌های معیشتی و توزیع آن میان خانواده‌های نیازمند بوده است. این بسته‌ها با مشارکت فرزندان مصطفی در مسجد محله، تدارک و تهیه و با شناخت هیئت امنای مسجد و به شکل ماهیانه انجام می‌شود.

تشکیل مرکز نیکوکاری و جهادی مصطفی از جمله اقدامات سال ۱۳۹۹ بود، پیگیری و عضویت مربیان و کادر اجرایی مدرسه در این گروه و پیگیری و اجرای برخی پروژه‌های ساختمانی و محرومیت‌زدایی در قالب حداقل 5 طرح در مناطق مختلف استان به ارزش نزدیک به ۱۵۰ میلیون تومان، اقدامی در خور توجه بود که در ادامه با مشارکت و پیگیری فرزندان، می‌تواند یکی از فرصت‌های سازندگی و مهم در رشد توانمندی‌های اجتماعی و اخلاقی فرزندان باشد.

یکی از اقدامات در سال ۹۹، مصاحبه تلفنی و بررسی عملکرد مدرسه در سطوح مختلف بود. تعیین سطح انتظارات خانواده‌ها، عملکرد مدرسه، مربی، مدیریت و برنامه‌های مدرسه که پس از ثبت و ضبط این مصاحبه‌ها، برخی نقاط ضعف و قوت شناسایی و جهت رفع آنها و ارتقاء برخی دیگر برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفت.

به نظر می‌رسد تحلیل محتوای چنین مصاحبه‌هایی، خود چراغ راه برنامه‌ریزی‌های آتی هر مجموعه‌ای می‌تواند باشد.

دیگر اقدام سازنده در سال ۹۹، تشکیل صندوق قرض‌الحسنه‌ی «مهر مصطفی» بود. صندوقی که با مشارکت دانش‌آموزان و در قالب سرمایه‌گذاری و قرض‌الحسنه جهت تأمین مالی موضوع کسب‌وکار طراحی شد.

در قالب این صندوق علاوه بر توسعه و فرهنگ‌سازی سنت ارزشمند قرض‌الحسنه، سرمایه‌گذاری، به کارگیری سرمایه‌های خرد در کسب‌وکار و روحیه‌ی تعاون و همکاری  و ... با چاشنی تخفیفات شهریه‌ی مدرسه مورد هدف قرار گرفت که استقبال نسبی از این طرح گردید، هرچند شرایط کرونایی مانع جدی تحقق موضوع مشارکت فرزندان در کسب درآمد از این سرمایه‌گذاری گردید.

حضور پلیس راهور نیز از دیگر برنامه‌هایی بود که با وجود محدودیت‌ها و ... به دلیل علاقه‌مندی اغلب فرزندان به این شغل و جذابیت لباس و مسئولیت پلیس و مواجهه با آنها مورد توجه قرار گرفت، هرچند دیگر برنامه‌ی جذاب برای فرزندان در سنوات گذشته، حضور کارکنان خدوم آتش‌نشانی و اجرای عملیات خاموش کردن آتش در مدرسه بود.

قدم مجازی و آخر:

همانطور که در مقدمه این روایت کوتاه تقدیم شد، اثربخشی فضای مجازی در آموزش فرزندان 8-7 ساله جای تأمل و بحث بسیار دارد. ولی از جهت آگاهی بخشی به خانواده‌ها و ارائه‌ی برخی خدمات آموزشی اورژانسی در پیام‌رسان ایتا، گروه‌های کلاسی تشکیل گردید، بعدها این گروه‌ها در پیام‌رسان رسمی آموزش و پرورش (شاد) نیز تشکیل شد.

یکی از برنامه‌های مجازی جذاب و مورد علاقه فرزندان، مشاهده و مباحثه‌ی مجازی در قالب برنامه ایرانی «قرار» بود که بسیاری از قرارهای دانش‌آموزی مدرسه در آن برقرار گردید که عملکرد خوب و اثربخشیِ قابل توجهی را به همراه داشت.

در قرار، فرزندان با دیدن یکدیگر، صحبت‌های گروهی و تعاملات اجتماعی با کاهش غلظت مباحث آموزشی در آن، یکی از فرصت‌های جذاب مجازی برای فرزندان مدرسه بود.

اطلاع‌رسانی عملکرد‌های مدرسه با چاشنی پیام‌های فرهنگی، تربیتی و ارتقاء دانشی و مهارتی مخاطبان در کانال مدرسه نیز همچون گذشته انجام می‌شود.

دیگر برنامه‌ی مجازی جذاب در محرم انجام شد. طرح «هر  خانه یک حسینیه» که در آن مقرر گردید تا در هر خانه، مجلس عزاداری خانگی با حضور اعضای خانواده و با محوریت فرزندان تشکیل گردد و در یک دهه و در کانال مدرسه تأمین محتوا اعم از سخنرانی، مداحی و ... انجام شد و مشارکت در این جلسات نیز در کانال‌های مختلف مدرسه منعکس گردید.

یکی از اثربخش‌ترین و مهم‌ترین ویژگی‌های مدل مدرسه‌ی مصطفی در این سال که سال سختی بود، اجرایی نمودن طرح همراهی مربی با فرزندان در پایه‌های مختلف است. این ویژگی مدرسه باعث شد جز در پایه اول، در سایر پایه‌ها به دلیل همراهی مربی و فرزندان در سال‌های گذشته شکل مرسوم و متداول مدارس در این سال که همان عدم ارتباط مؤثر مربی و متربّی بود، در مدرسه‌ی مصطفی محلی از اعراب نداشته باشد.

شناخت حداقل یکساله مربی و فرزندان به طور متقابل و حتی خانواده‌ها و مربیان، نکته‌ی برجسته‌ی مثبتی بود که بسیاری از تنگناهای شناختی و عاطفی را به نقطه‌ی حداقل رساند.

به هر روی، سال تحصیلی ۹۹ و آخرین سال قرن، با وجود سختی‌های بسیار و استرس و اضطراب کرونا که بر جان جهانیان انداخته بود و مسئولیت سنگین و سخت صیانت از سلامت فرزندان در مدرسه‌ی مصطفی با تدابیر متخذه با کسب تجربه‌ای متفاوت به پایان آمد.

مدرسه تمام سعی و تلاش خود را با امکانات محدود، جهت به حداقل رساندن آسیب‌های کرونا به‌کاربست و با وجود همه‌ی این محدودیت‌ها و مشکلات و انسدادها، توفیقات خوبی به دست آورد. این عملکرد و بضاعت مدرسه در قالب این سطور تدوین شد تا بماند و شاید به عنوان تجربه‌ای هرچند اندک، برای سایر مدارس و علاقه‌مندان عرصه‌ی تعلیم و تربیت به کار آید. ان‌شاءالله.

انتهای پیام/

از شما صاحبنظر گرامی در حوزه تعلیم و تربیت هم دعوت می کنیم، از نویسندگان، ممیزان و اعضای هیئت تحریریه پنجره تربیت باشید. برای ارسال مطالب و عضویت در هیئت تحریریه، از طریق ایمیل FarsPanjarehTarbiat@gmail.com مکاتبه فرمائید.