به گزارش خبرگزاری فارس از رازوجرگلان، هنر دست‌زنان ترکمن در تاریخ دنیا همیشه بر سر زبان‌ها بوده و هست. بافت زیبا، ماندگار و بر اساس نیاز زمانه بهترین نقش و نگارها را به دنیا ارائه داده است. قالی امروزِ ترکمن در زمان‌های قدیم از بافت پشتی و دیگر صنایع‌دستی شروع‌شده و به فرش دورو رسیده است.
امروزه کمتر فرشی یارای رقابت بافرش دوروی ابریشمی ترکمن را دارد؛ چراکه زنان ترکمن، تار محبت بر پود این قالی‌ها می‌گذارند و دوشادوش مردان گامی بلند در توسعه اقتصادی جامعه در سال‌هایی که در حوزه اقتصاد نام‌گذاری شده است برمی‌دارند.
فرش‌هایی که در سال‌های اخیر به همت زنان بافته‌شده، آوازه‌اش به همه جای دنیا رسیده و پای گردشگران و بازدیدکنندگان بسیاری را به این منطقه از خراسان شمالی بازکرده است.
تمام زندگی‌ام وقف فرش ترکمن شد
ابادان گزل چچی زاده، بانویی ترکمن که اولین فرش دوروی ترکمن استان خراسان شمالی را در روستای دویدخ بافته و آن را جهانی کرده است، اکنون ۷۸ سال از بهار عمرش می‌گذرد.
چچی‌زاده در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در رازوجرگلان اظهار کرد: سعی شده در حفظ اصالت فرهنگ ترکمن کوشا باشم و تمام زندگی‌ام را صرف قالی ترکمن کرده‌ام و از ۱۲ سالگی در کنار مادر، قالیبافی را آموخته‌ام.
وی گفت: به ۹ دختر، ۲ عروس، ۴۰ نفر از اهالی روستای دویدخ و دیگر بانوان جرگلانی آموزش داده و احساس شعف می‌کنم.
این بافنده فرش جرگلانی تصریح کرد: اولین بار مادرم در مشهد، فرش دورو را بافت و اکنون من در استان خراسان شمالی و جرگلان این هنر را حدود ۳۰ سال قبل آغاز کرده و هرسال ۲ الی ۳ قالی بافته‌شده است.
چچی‌زاده بابیان اینکه ۳۰۰ الی ۴۰۰ قالی بافته است افزود: ازآنجایی‌که قالیبافی خلق اثر هنری محسوب می‌شود انسان را سرحال و سرزنده می‌کند و با هر بار نقش زدن بر نخ‌ها لذت می‌برد.
وی اظهار کرد: ازجمله نقش‌هایی که کارکرده‌ام می‌توان به نقش چهارفصل، شکارگاه، انسی، نقش درختی، هریس تبریز و طرح‌های متعدد دیگری که برخی توسط تاجران و گردشگران سفارش داده‌شده است اشاره کرد.
این بانوی هنرمند از ابداع نقش اجم، که نام یکی از قالی‌هایش است یادکرد و افزود: نقش اجم یعنی طرح مادربزرگ که نوه‌هایم این نام را برایش انتخاب کرده‌اند.
وی اضافه کرد: در طرح قالی مذکور درختی بهشتی بافته‌شده که زیر آن نیز اژدهایی فریبنده با نماد شیطان طراحی‌شده است و طی چند سال اخیر در نمایشگاه فرش مشهد رتبه اول را کسب می‌کند.
چچی زاده بابیان اینکه تاجران مختلفی از هلند، آلمان و دیگر کشورها مشتری فرش‌های دورو بوده‌اند ادامه داد: بااینکه فرش دوروی ترکمن ظرفیت اشتغال و درآمدزایی بالایی دارد اما آن را به ارزش دست رنج بافنده نمی‌خرند و جالب اینجاست که بیشتر مشتری‌های این فرش گردشگران شهرها و کشور دیگرند و داخل خود استان استقبالی نمی‌شود.
وی در خصوص استفاده از رنگ سرخ در فرش‌ها تأکید کرد: اکثر ترکمن‌ها به رنگ قرمز علاقه شدیدی دارند و دلیل آن به چشم آمدن این رنگ در بین باقی رنگ‌ها است اما گاهی بیش از ۱۵۰ رنگ در یک قالی دورو به‌کاربرده می‌شود.
شال‌گردنی از جنس فرش
یک بافنده دیگر از روستای دویدخ که یکی از شاگردان حاج ابادان گزل چچی زاده است اظهار کرد: تاکنون با کمک مادر و خواهرانم فرش‌های زیادی بافته‌ایم که یکی از جالب‌ترین نقش‌ها نقش برج ایفل بود که به سفارش یک آلمانی بافته شد.
دختر این بانوی هنرمند در ادامه گفت: بیشتر اوقات در کنار مادر و خواهرانم مشغول بافت فرش دورو بوده و از میهمانان و بازدیدکنندگان بسیاری نیز پذیرایی می‌کنیم.
وی افزود: من و اعضای خانواده‌ام بافت یک جفت شال از جنس فرش در اندازه‌های ۳۰ در ۱۸۰ را شروع کرده و نقش «ترکمن گول» را با استفاده از ۷ رنگ به کاربردیم.
این بافنده جرگلانی گفت : برای این دو شال‌گردن حدود ۳ کیلوگرم مواد اولیه به‌کاررفته و قیمت هر کیلوی مواد ابریشمی یک ونیم میلیون تومان است که بافت این شال‌ها نیز ۶ ماه به طول انجامید.
بانوی هنرمند ترکمن اضافه کرد: تمام مواد به‌کاررفته در این شال‌ها، ابریشمی است که لطیف،نرم و قابل‌استفاده است و در حال حاضر یک قالیچه با عرض ۱۴۰ در ۲ متر از تهران را سفارش گرفته و در حال بافت آن هستیم.
فرش دورو نقطه قوت رازوجرگلان
سید اسماعیل هاشمی مسؤول اتحادیه پوشاک و بافندگان فرش شهرستان رازوجرگلان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در این شهرستان اظهار کرد: صنعت فرش دستباف یکی از باارزش‌ترین مشاغلی است که صددرصدی برای کشور مولد است و ازلحاظ تهیه مواد اولیه و نهادهای تولید وابستگی به خارج کشور ندارد.
هاشمی افزود : اغلب فروش این محصولات که سهم به سزایی در اشتغال جوانان و بانوان این شهرستان دارد به استان‌های خراسان رضوی، جنوبی، گلستان، تهران و سمنان ارسال و فروخته می‌شود و سفارش‌هایی مستقیم از کشورهای اروپایی و آسیایی به بافنده‌ها داده‌شده که هم‌اکنون در حال تولید هستند.
وی گفت: از نقاط قوت این صنعت بی‌نظیر در شهرستان رازوجرگلان ارزآوری آن از طریق صادرات به کشورهای اروپایی است.
وی ادامه داد : حدود ۴ هزار بافنده فرش در شهرستان رازوجرگلان وجود دارد که از این تعداد حدود ۵٠٠ بافنده فرش دورو در روستاهای دویدوخ، تگلک خوز، آتالی، بش دره و گرکز مشغول به کار هستند و ماحصل آن تولید ۳هزار مترمربع فرش در سال است.
مسؤول اتحادیه پوشاک تصریح کرد: سایر بافنده‌های این شهرستان هم حدود ۲۹ هزار مترمربع ازجمله تولیدات فرش پشمی، گلیم، پشتی و پادری، آویز درب و سایر محصولات دستباف رادارند.
وی با اشاره به اینکه فرش دوروی جرگلان ثبت جهانی شده است بیان کرد: هاشمی اظهار کرد: مهم‌ترین خواسته بافندگان از مسؤولین استانی و کشوری در خصوص این صنعت استراتژیک، سودآور و ارزآور برای کشور با توجه به شعار سال ۱۴٠٠ که توسط مقام معظم رهبری تعیین‌شده به معنای واقعی کلمه حمایت از تولیدکننده را خواهان هستیم.
فرش دوروی ترکمن در انتظار بازارچه صنایع‌دستی
عقیل مجردی رئیس میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری رازوجرگلان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در رازوجرگلان اظهار کرد: معرفی، بازار فروش و همچنین حفظ اصالت فرش دورو در اولویت است که بازارچه سوغات صنایع‌دستی نیز به همین منظور در حال احداث است.
وی گفت: در یک ماه اخیر در قسمت شرق میدان اسب‌دوانی جرگلان احداث این بازارچه کلنگ زنی شد و در صورت راه‌اندازی این بازارچه کمک زیادی به فروش صنایع‌دستی ازجمله فرش دورو خواهد شد.
مجردی تصریح کرد: مجتمع فرش دورو در روستای دویدخ نیز در حال ساخت است که از ۶ ماه قبل کلنگ زنی شده و هم‌اکنون در مرحله اجرای سقف قرار دارد.
وی افزود: این مجتمع در سه‌طبقه و هر طبقه ۸۰۰ متر دارد که طبقه اول آن یک سالن به‌منظور نمایشگاه دائمی فرش دورو بوده و طبقه دوم و سوم نیز با گنجایش۱۶۰ بافنده فعالیت خواهد کرد.
این مقام مسؤول گفت: یکی از اهداف مهم آموزش بافت فرش در جرگلان بوده و با همکاری دانشجویان در رشته‌های مرتبط و مراکز پژوهشی کارهای تحقیقاتی بیشتری انجام شود.
وی تأکید کرد : در فرش‌های دوروی ترکمن مواد اولیه از جنس ابریشم بوده و از پیله‌ی تولیدشده توسط نوغانداران جرگلانی به دست می‌آید.
مجردی بیان کرد: رنگرزی توسط خود بافندگان در روستای دویدخ انجام‌شده و در حال حاضر بافندگان فرش دورو نقش‌هایی ازجمله گل انسی، چهارفصل، درخت توبا و خشتی را در طرح‌های خود می‌زنند.
حوه بافت فرش دورو ابریشم بدین گونه است که به‌طورمعمول در بافت آن‌ها از دو نقشه متمایز استفاده می‌شود که از گره‌های مساوی در طول و عرض برخوردار هستند در برخی از موارد نیز در بافت فرش دورو از یک نقشه با رنگ‌بندی‌های متفاوت استفاده می‌شود. اگر از دو نقشه متفاوت در بافت فرش دورو ابریشم استفاده شود که اندازه آن‌ها ازلحاظ گره یکسان نیست در نقشه‌ای که کوچک‌تر است ساده بافی انجام می‌پذیرد.
نحوه بافت فرش دورو
نحوه بافت فرش دورو ابریشم بدین گونه است که به‌طورمعمول در بافت آن‌ها از دو نقشه متمایز استفاده می‌شود که از گره‌های مساوی در طول و عرض برخوردار هستند در برخی از موارد نیز در بافت فرش دورو از یک نقشه با رنگ‌بندی‌های متفاوت استفاده می‌شود. اگر از دو نقشه متفاوت در بافت فرش دورو ابریشم استفاده شود که اندازه آن‌ها ازلحاظ گره یکسان نیست در نقشه‌ای که کوچک‌تر است ساده بافی انجام می‌پذیرد.
اگر طرحی که بر روی بافت قرار دارد گل باشد و پشت آن درخت باشد در این صورت می‌توان از دو قالیباف به‌صورت هم‌زمان استفاده کرد تا یکی از آن‌ها طرح رویی و دیگر طرح پشت را ببافند. می‌توان بافت را این‌طوری شروع کرد که در شروع کار یکی گل را ببافد و سپس دیگری هم در پشت‌دار درخت را ببافد.
پس‌ازاین که یک رج بافته‌شده یک پود کلفت و نازک زده می‌شود، برای اینکه قالی استحکام بالایی داشته باشد پس‌ازاین که بافت رویی انجام شد یک پود نازک زده می‌شود و شروع به بافت پشتی می‌کنند که پود کلفت و نازک زده می‌شود. دارهایی که این‌چنین هستند ضروری است که پایه داشته باشند برای شروع رج دوم هم باید در طرفی که روی بافت است بافت را شروع کنیم و پس‌ازآن پشت فرش بافته می‌شود. به همین روش تا انتهای کار بافت انجام می‌پذیرد و سوف و زنجیر زده می‌شود و در آخر فرش از دار جدا می‌شود.
فرش دورو علاوه بر اینکه از مهم‌ترین فرش‌های صادراتی است بسیار موردتوجه گردشگران خارجی نیز است. بسیاری از گردشگرانی که به ایران می‌آیند و در استان خراسان شمالی حضور پیدا می‌کنند برای بازدید از فرش دورو به روستای دویدوخ و سایر مناطق می‌روند و حتی برخی از گردشگران برای خرید فرش اقدام می‌کنند.
حرکت لاکپشتی در شناساندن این محصول فاخر
اما سؤالی که وجود دارد چرا این نوع فرش گران‌قیمت که می‌تواند یکی از پایه‌های اقتصاد استان باشد، هم‌اکنون با سرعت لاکپشتی و چراغ خاموش دوخته و فروخته می‌شود.
آیا ایجاد زمینه صادرات، برند سازی، صنایع بالادست و پایین‌دست که هم می‌تواند باعث شناساندن نام خراسان شمالی با قالی دورو و هم باعث رونق صنعت گردشگری می‌شود در تصمیم‌گیری مدیران استانی جایی دارد و یا مسئولین به دنبال ایجاد هزینه‌هایی برای میانبر زدن در ایجاد شهرت خراسان شمالی هستند!
گزارشی از صاحب‌جمال رحیمی
انتهای پیام/س
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
