ماجرای اشغال سفارت در لندن

رخدادهای 12 اردیبهشت 1359

چکیده

• امام خمینی امروز فرماندهان سپاه در سراسر کشور را به حضور پذیرفته و طی سخنانی در جمع آنان خطاب به آمریکا اظهار داشتند : شما هم آخر کارتان این است که بیایید همه ما را بکشید. همانی که جوانهای ما کراراً از من خواستند که شما دعا کنید ما شهید بشویم. کسی که می‎گوید دعا کنید شهید بشویم، دیگر نمی‎ترسد از اینکه آقای کارتر بفرستند اینها را به شهادت برسانند.
• دو تن از عوامل حوادث دانشگاه اهواز سحرگاه امروز اعدام شدند .
• آیت الله خامنه ای در خطبه های این هفته نماز جمعه تهران اظهار داشتند :هیچ ملتی به اندازه ملت ایران با آمریکا نمی جنگد ، ای کسانیکه ادعا می کنید طرفدار خلق¬ها و طرفدار مبارزه با امپریالیست ها هستید ، به این خط بیائید ، بیائید خودتان را با این ملت بزرگ هماهنگ کنید.
• عصر امروز روحانیون مسلح و نیز رانندگان تاکسی که از قم به تهران آمده بودند از برابر اقامتگاه امام رژه رفتند .
• حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی عضو شورای انقلاب طی سخنانی در جمع مردم اهواز و در مورد حمله به سفارت ایران در لندن اظهار داشت : ما در شورای انقلاب تصمیم گرفتیم که هیچ کدام از خواسته های کسانی که سفارت ایران را در انگلیس اشغال کرده اند را برآورده نکنیم .

امام خمینی امروز فرماندهان سپاه در سراسر کشور را به حضور پذیرفته و طی سخنانی در جمع آنان اظهار داشتند : این آقایی که هی فریاد می‎زند که شما نقض قراردادهای اجتماعی و بین‎المللی را کردید، خودش همین ... قرارداد بین‎المللی را نقض کرده است که به یک کشور مستقل نظامی وارد کرده است . ایشان تاکید کردند :  شما هم آخر کارتان این است که بیایید همه ما را بکشید. همانی که جوانهای ما کراراً از من خواستند که شما دعا کنید ما شهید بشویم. کسی که می‎گوید دعا کنید شهید بشویم، دیگر نمی‎ترسد از اینکه آقای کارتر بفرستند اینها را به شهادت برسانند. بنابراین، ابداً خوفی از این مسائل نیست. قوی باشید. قدرتمند باشید.(1)

از طرف دادستان انقلاب اسلامی خوزستان اطلاعیه ای صادر و تاکید شد : دادگاه انقلاب اهواز پس از رسیدگی به پرونده دو تن از عاملین حوادث دانشگاه جندی شاپور که در بیشتر تحصن ها ، اعتصابات و اقدامات علیه نظام اسلامی در شهرهای مختلف استان خوزستان نقش رهبری داشته اند  آنان را از جهت شرکت در توطئه دانشگاه جندی شاپور و تحریک افراد ناآگاه و دخالت مستقیم در قضیه که منجر به چند فقره قتل و مجروح شدن تعداد زیادی از افراد گردید به اتهام قیام علیه جمهوری اسلامی محکوم به اعدام کرد . (2)

تجربه بزرگ و پرهیجان تاریخ بشر ؛ ظهور و سقوط تمدن ها

در خطبه اول نماز جمعه امروز تهران آیت الله خامنه ای اظهار داشتند : تجربه بزرگ و پر هیجانی که در تاریخ بشریت بارها و بارها تکرار شده است پیدایش ، رشد و سپس افول تمدنها است ، تمدنی بر مبنای یک فکر و اندیشه و بر پایه مقدماتی در مقطعی از تاریخ به وجود میاید و سپس در طول زمان رشد و بالندگی پیدا می کند و بالاخره این تمدن با وسایل و ابزاری رو به افول و نابودی می رود . ایشان ادامه دادند : یک قدرت و حکومت اگر ظلم را پیشه کند مانند کاخی است که یک سیل بر پی های آن مسلط شود ، امکان بقا و دوام را از آن می گیرد .

آمریکا همانند انگلیس سقوط خواهد کرد

ایشان با اشاره به آیات قرآن تاکید کردند : ای مردم نگوئید آمریکا قدرت عظیمی است و چگونه یک ملت می تواند یک قدرت را از پای درآورد ، این کار بارها و بارها در تاریخ تکرار شده است و خداوند می فرمایند «ما ای بسا تمدنها ، شهرها و امپراتوری ها را که در هم شکستیم و پس از آنها مردم دیگری را روی کارآورده ایم .» یک روز قدرتی را که اینک آمریکا در صحنه جهانی دارا است بریتانیا داشت ، بر سراسر شرق و خاورمیانه و بسیاری از کشورهای زرخیز آفریقا حکومت می کرد و امروز تابع سیاست دیگران است که اگر در صحن سیاست جهانی به انگلیس کمک نشود خودش نمی تواند وضع اقتصادی خود را آن چنان که می خواهد اداره کند و اینک هیچ اقتداری در سطح جهان بین المللی ندارد .

آیت الله خامنه ای افزودند: کدام دست قدرتمند بود که انگلیس را از برج امپراتوری و قدرت سیاسی و اقتصادی پائین کشید ؟ همان قدرت و نیرو نیز می تواند امروز آمریکا را به زیر بکشد.

سراسر خاورمیانه مدفن نیروهای آمریکا خواهد شد

ایشان ادامه دادند : همچنان که صحرای طبس مدفن پیل های فولادین آمریکا شد سراسر منطقه خاورمیانه هم مدفن ماشین های جنگی عظیم محیرالعقول آمریکا خواهد شد ، شرطش این است که حق در مقابل باطل بایستد و شما مردم تا امروز ایستاده اید .

آیت الله خامنه ای در خطبه دوم با بر شمردن وظایف ملت انقلابی ایران تاکید کردند : امروز در دنیا هیچ دولتی به اندازه دولت ایران و هیچ ملتی به اندازه ملت ایران با آمریکا نمی جنگد ، ای کسانیکه ادعا می کنید طرفدار خلق¬ها و طرفدار مبارزه با امپریالیست¬ها هستید ، به این خط بیائید ، بیائید خودتان را با این ملت بزرگ هماهنگ کنید . (3)

رژه روحانیون مسلح برابر امام

عصر امروز روحانیون مسلح و نیز رانندگان تاکسی که از قم به تهران آمده بودند از برابر اقامتگاه امام رژه رفتند . این مراسم به مناسبت سالروز شهادت استاد آیت الله مطهری برگزار شد . (4)

حاضریم سفارت منفجر شود ولی خرابکاران آزاد نشوند

حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی عضو شورای انقلاب طی سخنانی در جمع مردم اهواز و در مورد حمله به سفارت ایران در لندن اظهار داشت : ما در شورای انقلاب تصمیم گرفتیم که هیچ کدام از خواسته های کسانی¬که سفارت ایران را در انگلیس اشغال کرده اند را برآورده نکنیم . (5)

وی ادامه داد : دانشجویان ما در مقابل سفارت ایران در انگلیس حماسه آفریدند و با پوشیدن کفن آمادگی خود را برای شهادت و همچنین تعویض خود را با کاردار سفارت اعلام کردند ، دیشب از سفارت ایران در لندن به ما پیغام دادند که مبادا تسلیم خواسته¬های کسانی¬که سفارت را تصرف کرده اند بشوید و به خواست های آنان جواب مثبت بدهید ما برای شهادت و مرگ و اینکه سفارت را منفجر کنند حاضر هستیم ولی حاضر نیستیم دولت ایران خرابکاران را آزاد کند . (6)

پی نوشت :

1- صحیفه امام ، جلد 12 ، صفحه 267

2- بامداد ، 13 اردیبهشت 1359 ، صفحه 2

3- جمهوری اسلامی ، 13 اردیبهشت 1359 ، صفحه 6

4- اطلاعات ، 13 اردیبهشت 1359 ، صفحه 2

5- فروردین ماه 1359 بود که شش مرد عرب‌تبار با تابعیت ایرانی، سوری و عراقی از بغداد رهسپار لندن شدند. آن‌ها قبل از عزیمت به لندن تحت نظارت یک افسر بعثی به نام سامی محمدعلی که بعد‌ها در رابطه با اقدامات سازمان جورج حبش و به اتهام قتل نماینده الفتح در لندن تحت تعقیب قرار گرفت، در زمین تمرین تیراندازی سازمان جورج حبش در حومه بغداد تمرین کرده بودند. سامی محمدعلی در لندن به آن‌ها پیوست و‌‌‌ همان اسلحه‌ها ‌را که از طریق پست سیاسی سفارت عراق به‌ لندن آورده شده بود در اختیار آن‌ها گذاشت تا پس از بررسی نقشه سفارت ایران، حمله به سفارت را آغاز کنند.

گروه مطابق قرار قبلی رأس ساعت 11 صبح روز 10 اردیبهشت 1359 به ساختمان اصلی سفارت ایران در محله پرنسس گیت لندن حمله کرده، مامور محافظ سفارت را خلع‌ سلاح نموده و 26 نفر را به‌ مدت شش روز به‌ گروگان می‌گیرند. از این 26 نفر 17 نفر کارمندان سفارت، هشت نفر ایرانی و خارجی مراجعه ‌کننده به سفارت و یک نفر مامور نگهبان سفارت بودند.

از آنجا که اشغال سفارت ایران در لندن پنج روز پس از شکست حمله نظامی آمریکا در صحرای طبس رخ داد برخی خبرگزاری‌ها آن‌ را به عنوان اقدام تازه آمریکا و انگلیس برای تحت فشار قرار دادن ایران و آزادی گروگان‌های آمریکایی ارزیابی کردند.

اشغال سفارت ایران در حالی رخ داد که در پی تهدید‌های مکرر قبلی از ناحیه بعثی‌ها و حمله ناموفق چند روز قبل به سفارت ایران در بیروت، دکتر غلامعلی افروز کاردار سفارت ایران در نامه‌ای رسمی خطاب به شاخه ضد تروریست پلیس لندن تقاضای حفاظت بیشتر از سفارتخانه را اعلام‌ کرده و روز قبل از حمله، پلیس لندن در نامه‌ای رسمی در این مورد قول مساعد داده بود.

دو خبرنگار بریتانیایی شبکه بی‌بی‌سی تقاضای گروگان‌گیران را به بیرون مخابره کردند. آنان علاوه بر درخواست یک هواپیما برای خروج سالم از انگلیس ، خواستار آزادی 91 زندانی سیاسی در خوزستان (که از آن با عنوان عربستان ایران یاد می‌کردند) و نیز عزل سیداحمد مدنی استاندار وقت خوزستان شده بودند  اما وزیر خارجه ایران با درخواست ‌گروگانگیر‌ها مخالفت کرد. همزمان گروهی از دانشجویان ایرانی مقیم لندن در اعتراض به گروگان‌گیری روبروی ساختمان سفارت تظاهرات و اعتصاب کردند. در جریان این تجمع میان دانشجویان، گروهی از نیروهای راستگرا و پلیس درگیری‌های پراکنده‌ای رخ داد. همزمان در داخل سفارت هم آرام آرام تنش‌ها میان کارمندان سفارت و گروگانگیران بالا می‌گرفت.

با گذشت زمان و خودداری ایران از پذیرش تقاضای گروگانگیران و مقاومت درونی گروگان‌هایی نظیر لواسانی و افروز، گروگانگیران تقاضای خود را به مذاکره با سه سفیر عرب (از کشورهای عراق، اردن، لیبی یا سوریه) کاهش دادند و سپس به دیدار با یک دیپلمات عرب نیز راضی شدند تا پس از آن اسلحه‌ها را زمین بگذارند.

اسناد تازه آزاد شده آرشیو ملی بریتانیا نشان می‌دهد که وزارت خارجه بریتانیا از سفرای کشورهای مختلف عربی در لندن خواسته بود تا با میانجی‌گری و گفت‌وگو با اشغالگران برای کمک به حل مسالمت‌آمیز و بدون خونریزی ماجرا وارد صحنه شوند، ولی به جز نماینده سازمان آزادی‌بخش فلسطین در لندن، هیچ یک از دیپلمات‌های عرب حاضر به این کمک نشدند.

بر اساس اسناد آرشیو ملی بریتانیا، در فاصله اشغال سفارت و حمله نیروهای اس.آی.اس به داخل ساختمان، گروگان‌گیر‌ها چند نفر از جمله یک کارمند شبکه خبری بی‌بی‌سی، یک توریست پاکستانی، یک خانم منشی سفارت، یک خبرنگار سوری و یک خانم مسئول روابط عمومی سفارت را آزاد کردند.

گروگانگیران چند بار با تعیین ضرب‌الاجل تهدید کردند ساختمان سفارت را منفجر خواهند کرد اما با تداوم بی‌اعتنایی مسئولان بریتانیایی و تعویق سه باره این ضرب‌الاجل، مهاجمان که از دیدار با دیپلمات‌های عرب ناامید شده بودند وعده دادند که در صورت تداوم بی‌توجهی به خواسته‌هایشان، هر نیم‌ ساعت یکی از گروگان‌‌ها را خواهند کشت. اولین انتخاب آن‌ها سیدعباس لواسانی بود که خود از گروگانگیران خواست به جای دکتر عزتی استاد فلسفه و رایزن مسن فرهنگی ایران که از هراس تهدید گروگانگیران دچار حمله عصبی شده بود، قربانی شود.

بدین ترتیب گروگانگیران، عباس لواسانی دانشجوی ایرانی - که همکار بخش مطبوعاتی سفارت بود- را به ضرب 3 گلوله به شهادت رسانده و جسد او را به بیرون ساختمان انداختند. با کشته شدن لواسانی، مذاکرات ماموران دولت بریتانیا برای حل مسالمت‌آمیز ماجرا عملاً به بن بست رسید و تصمیم برای انجام عملیات نجات گروگان‌ها قطعی شد.

در پی این واقعه مارگارت تاچر نخست‌وزیر وقت بریتانیا، مسئولیت عملیات نجات را از پلیس به نیروهای ویژه بریتانیا موسوم به «کماندوهای اس.‌ای. اس» منتقل و بلافاصله دستور حمله به سفارت و کشتن تمامی گروگانگیران را صادر کرد.

کماندو‌ها با ایجاد انفجارهای متعدد و استفاده از مواد دودزا و گلوله‌های اشک‌آور از چند نقطه وارد ساختمان شدند و تمام اشغالگران حتی سه تن از آن‌ها که آشکارا تسلیم شده بودند را به قتل رساندند. در همین موقع بود که دو تن از گروگانگیران در آخرین لحظات خود را به اتاق گروگان‌های مرد رساندند و آن‌ها را به رگبار بستند که در جریان این تیراندازی سه تن به نام‌های افروز، عزتی و صمدزاده زخمی شدند.

تنها بازمانده گروه گروگانگیران، شخصی به نام فوزی بداوی‌نژاد بود که در میان گروگان‌ها دراز کشیده و پنهان شد. پلیس، علی صمدزاده کارمند اداره مطبوعات سفارت را که به شدت زخمی شده بود، به جای بداوی‌نژاد بازداشت و بدین ترتیب از کشته شدن همه تروریست‌ها اطمینان حاصل کرد.

بعد‌ها گفته شد کماندوهای اس.‌ای.اس تروریست‌های زخمی را تیر خلاص زده‌اند و این موضوع احتمال قتل علی صمدزاده توسط پلیس بریتانیا را مطرح کرد. جسد صمدزاده مدت سه‌ شبانه‌روز پس از قتل در محل سفارت- به همراه جسد دو تروریست- باقی ماند و در آتش‌سوزی بعدی سفارت و ریزش سقف آسیب زیادی دید اما حتی پس از خروج جسد از سفارت نیز کالبد شکافی دقیقی برای تشخیص علت مرگ وی انجام نشد.

با پایان گروگانگیری، دو زخمی ایرانی در بیمارستان مورد عمل جراحی قرار گرفته و مداوا شدند. اولی دکتر افروز بود و دومی دکتر عزتی که استاد فلسفه اسلامی در بریتانیاست.

پس از پایان یافتن ماجرای خونین سفارت ایران در لندن، دادگاهی غیرعلنی به اتهامات فوزی بداوی‌نژاد تنها بازمانده گروه تروریستی رسیدگی کرد. در این دادگاه بداوی‌نژاد که در هنگام گروگان‌گیری تنها 23 سال سن داشت، به حبس ابد محکوم شد. او پس از چند بار تقاضای آزادی و رد این تقاضا نهایتا در نوامبر سال 2008 و پس از تحمل 28 سال از زندان آزاد و زندگی جدیدی را با هویتی جدید در بریتانیا آغاز کرد.(رک تاریخ ایرانی )

6- جمهوری اسلامی ، 13 اردیبهشت 1359 ، صفحه 5

پژوهشگر : سید روح الله امین آبادی

انتهای متن/